Haizearekin dantzan
Egun osoa airean, buelta eta buelta, haizearekin dantzan kometa balitz bezala… eguzkiari itzal egiteraino! Horra hor, mirua hegan. Hortik dator eguzkia lainoetan atera eta sartu dabilenean “miru-itzala” edo “miru-kerizpea” dagoela esatea, Felipe Aierbe altzotarrak Euskal Erria aldizkarian idatzi zuen bezala.
Miru-gorria (Milvus milvus)
Taldea: Ornoduna / Hegaztia
Neurria: Mokotik isatsera: 61-72 cm. Hego-luzera: 140-165 cm.
Non bizi da? Landa zabala eta basoa dauden inguruetan.
Zer jaten du? Hegazti ertainak, mikrougaztunak, anfibioak, narrastiak, intsektuak, sarraskia, zaborrak.
Babes maila: Europa mailan babestua.
Hegan dabilela, isatsa zein kolorea dira nabarmen, azpitik kolore gorri eta zuriek kontraste handia egiten baitiote. Ezaugarri horrek ematen dio izena: miru gorri, baina hernaniarrek esaterako, kolore gorria baino badirudi zuria dutela gustukoago eta miru zuria deitzen diote. Beste leku batzuetan, aldiz, bere isatsaren formagatik jaso izan du izena: mirurkila, buztanbiko edo buztansarde, besteak beste. Ezaugarri horregatik da hain zuzen mirua identifikatzeko erraza, izenek dioten bezala bere isatsak urkila itxura baitu, v formakoa, miru-isatsa ere esaten zaiona leku batzuetan. Baina jende askok ez dakiena da badirela bi miru espezie. Miru beltza da bere lehengusua eta miru gorriarengandik bereiztea erraza da. Izenak dioen bezala, miru beltza ilunagoa da, marroi iluna, eta bere isatsa aldiz, v beharrean u itxurakoa. Euskal miru gorriek urte osoa igarotzen dute gure artean, nahiz eta neguan Europa erdialdeko ehunka indibiduo etortzen den gure lurretara hotzetik ihesi. Baina indibiduo hauek udaberrian buelta egiten dute iparralderantz, umatzera. Lehengusuak diren miru beltzek aldiz, negua Afrikan igarotzen dute eta udaberrian etortzen zaizkigu bertan umatzera. Beraz, neguan miru bat ikusiz gero, miru gorria izango da seguru!
Harrapari honen ezaugarrietako bat harrapari ez oso trebea izatea da. Hau dela-eta, harrapatzeko errazak diren harrapakinez elikatzen da. Udaberri eta uda partean tamaina txikiko animaliak, gaixoak edo esperientzia gabeak ehizatzen ditu gehienbat, esaterako: mixomatosidun untxiak, oraindik hegan ondo egiten ikasi ez duten hegaztien txitak, mikrougaztunak, anfibioak, narrastiak eta intsektuak. Neguan aldiz, ez daude hainbeste harrapakin eta ondorioz, zabortegi, hiltegi, muladar zein baserri inguruetan bilatzen du jana. Eta nola ez, janari erraza diren txita eta oiloei ere ez die muzin egiten. Azken honek fama txarra eman dio, bere adibide Sakana inguruan duen izena: “Txita-jataile”. “Txito-lapur” edo “oilo-lapur” ere deitzen diote askok. Oso arrunta da errepide inguruetan nahiko baxu planeatzen ikustea, kotxeek harrapatuta hildako animalien bila.
Miru gorria babestua dagoen espeziea da. Europako miru gorri populazioak ez daude hain egoera txarrean, baina Europa hegoaldeko populazioek, aldiz, beherakada nabarmena izan dute azken urteotan. Beherakada honen arrazoi nagusietakoa pestizida eta pozoien erabilera da. Mirua landa eta zereal soroetara loturiko espeziea da, bertan egiten baitu ehizan. Ondorioz, nekazaritza eta landa eremuetan sistematikoki eta ugari erabiltzen diren pozoiek miruen harrapakin diren espezieak pozoitzen dituzte, hauek ere pozoituz. Araban esaterako, 2018-2020 artean pozoitutako hamar indibiduo antzeman ziren. Hauek duten fama txarragatik pairatzen duten jazarpenak ere kalteak eragiten dizkio espezieari. Eta azkenik, lur erabilera aldaketek umatzeko edo ehizatzeko lekuak murriztu edo desagerrarazi ditzakete. Gipuzkoako miru gorri gehienek adibidez, Monterrey pinuetan egiten dute habia. Ezaguna da banda marroiaren eraginez pinudi asko desagertzen ari direla: ez dago oraindik argi honek miru gorri populazioan izango duen efektua, baina ona ez dela izango aurreikusi daiteke. Bestalde, 2020-2021 artean beste hamar indibiduo autoak harrapatuta hil ziren.
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]
Gaztea denean ez du zalantzarako tarte askorik uzten. Suge gorbatadunak badu ezaugarri bat gainontzekoetatik bereizten duena: gorbata. Gorbata, edo batzuek deitzen dioten moduan, lepokoa. Izan ere, kolore arre edo ilun, berdexka edo urdina izan badaiteke ere gorputza, buruaren... [+]
Udako solstizioa gerturatzen ari den honetan, euskal kostaldean itsas dortokak ikusteko aukerak ugaritu dira. Gure uretan ezagunena Egiazko kareta (Caretta caretta) da. Ale helduen oskolaren batezbesteko tamaina, 120 cm-ko luzera zuzenera eta 200 kg-ko pisura irits daiteke... [+]
Saguzarrek Chiroptera taldea osatzen dute. “Cheir” eskua, “pteron” hegala, antzinako grezieran. Beraz, eskuetan hegalak. Hegan egin dezakeen ugaztun bakarra izanik, airea konkistatu eta sekulako arrakasta lortuta, mundu osoan ia 1.500 saguzar espezie... [+]
Aspaldi arrantzaleek gutxi estimatutakoa bazen ere, egun platerean itsasoan baino dezente hobe ezagutzen da. Haragi trinkoa du, bereziki isatsean.
Hego luze eta zorrotzak eta v formako urkila-itxuradun buztana duen hegazti hau ikustean badakigu Euskal Herrira uda heltzear dagoela. Bizkarraldea eta buztana beltzak ditu, distira urdinxkekin, papar gorria eta azpialdea, aldiz, zurixka. Euskaldunon sinesmenetan presentzia... [+]
Gertukoa dugu oso bere irudi bitxia: ur gainean flotatuaz, gu txikitan oheko koltxoiaren gainean korrika eta saltoka ibiltzen ginen antzera. Zentzuzkoa da pentsatzea animalien gorputzak uretan hondoratu egiten direla ur-azalean ibiltzen saiatzen direnean, baina zapataria ez da... [+]
Euskal Herriko gune batzuetan bizilagun ezaguna dute jada dragoitxo arrunta. Nafarroa hegoaldean, esaterako, urteak daramatza (gutxienez 1980ko hamarkadatik) bertako hormetan eta etxe inguruetan gora eta behera, batez ere gau partean, argia duten inguruetan, jatena non... [+]
Urte batzuk ditugunok (nire kasuan, mordoska) sarritan entzun izan diegu gure guraso eta senitarteko helduenei garai bateko ikuskizun harrigarri baten berri. Ipuin baten gertatuko balitz bezala, larreak “argi txikiz” apaintzen zirela maiatza inguruko gau garbietan... [+]
Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]
Azeria kanido bat da, otso eta txakurren familiako haragijalea. Animalia zuhur, maltzur eta argiaren fama dauka, eta ez alferrik! Ez da indartsuena izango, baina beti moldatzen da han eta hemen, mokaduren bat lortzeko.