Gurutzi Arregi hil da, Bizkaiko ondare immateriala jaso zuen etnografoa
Euskal herri kulturari ekarpen handia egin zion Gurutzi Arregi Azpeitia (Lemoa 1936, Zornotza 2020) etnografoa asteazken goizaldean hil da 84 urterekin. Besteak beste, Euskal Herriko Atlas Etnografikoaren koordinatzaile izan zen. Durangoko kultur mugimenduetan ere buru belarri aritu zen, Gerediaga elkarteko idazkari lanetan esaterako.
Askotan oharkabean igarotzen dira pertsona batzuen izenak, normalean emakumezkoenak, gurean ezagunak diren beste figura entzutetsu batzuen alboan edo itzalean daudelako. Gurutzi Arregik baina, merezi du toki nabarmena euskal etnografiaren historian. Joxe Miel Barandiaran eta Ander Manterolarekin urtetan lan egindakoa, asteazken honetan hil da etnografo durangarra, ondare immaterialaren ezagupenerako ekarpen erraldoia egin ondoren.
1936an Lemoan jaioa, Durangora joan zen txikitan bizitzera. Deustuko Unibertsitatean doktoretza tesia egin zuen Bizkaiko ermitei buruz, 70eko hamarkadan hasitako ikerketaren emaitza. Aldaketa sozial izugarriak bizi ziren garai hartan, berak ermiten inguruan jasotako informazioa funtsezkoa izan zen –milaka lagun elkarrizketatu zituen–, galbidean zegoen herri tradizio baten jakintza izateko.
1972tik 1984ra arte Barandiaranekin elkar hartuta ibil zen eta Bizkaiko Etniker taldea sortu zuen –Etniker Euskalerria taldeetako idazkari ere izan zen–. Hain zuzen, ikerketa erakunde horren lan garrantzitsuenaren koordinatzaile lanak egin zituen: Euskal Herriko Atlas Etnografikoa. “Gehien axola diguna, kultura tradizionala erreskatatzea da, eskuetatik alde egiten ari zaigun tradizio guztia berreskuratzea”, azaldu zion ARGIAri. Horri esker, 90eko hamarkadan liburuki mardulak argitaratu zituzten euskal errito, ohitura eta ofizioen inguruan.
Labayru Fundazioko etnologia saileko zuzendari ere izan zen Arregi. Ander Manterola fundazioko zuzendariak eman dio azken agurra gertuko senideekin batera: “Beti besteei dena emateko prest. Emakume paregabea izan da”, adierazi du abadeak.
Kuturgintza eta konpromisoa
Etnografiara soilik ez, kulturgintzara ere emana zegoen lemoarra, bere bizitzan erakutsitako konpromiso, militantzia eta ideia aurrerakoien erakusgarri. Frankismoa bere haragitan ezagutu zuen eta haren kontra borrokatu zen kulturaren alde lan eginez.
Hala, Durangoko Gerediaga elkarteko sortzaileetakoa izan zen eta idazkari lanetan aritu zen. Horrez gain, herri hartako Kurutziaga Ikastolaren sortzaileen artean ere aurkitzen dugu Arregi, eta kultur zinegotzi jardun zuen diktadura osteko lehen udalbatzan.
Bilboko Elizbarrutiak Carmelo Etxenagusia Ohorezko Aitamena eskaini zion 2015ean. Baina Elizaren aitortza ez ezik, euskal instituzio eta herritarrena ere ondo merezi luke, Euskal Herriko ondare hauskor eta iragankorrenaren alde egindako lanagatik.
Josetxo Zufiaurre ikerlari beasaindarrak honako bertsoa eskaini dio hil berriari:
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Bilboko Guggenheimeko museoaren kanpoaldean bildu dira plataformako kideak, bertan zuelako bere lehen agerraldi publikoa Bilboko Guggenheim Museoko zuzendari berri Miren Arzallusek. Landuko dituen ildoez hitz egiteko "goizegi" dela adierazi du Arzallusek, nahiz eta... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Joan den martxoaren 7an Maurice Ravel, garai guztietako euskal konpositorerik onena, jaio zela 150 urte bete ziren. Eta ARGIAn omenaldia egin zitzaion konpositore horri, Bolero ospetsuak imajinario kolektiboan izan duen eragina gogoratuz.
Kasualitatez, Deutsche Grammophonek... [+]
Odolaren matxinadak. Gorputza, politika eta afektuak
Miren Guilló
EHU, 2024
Miren Guilló antropologoaren saiakera berria argitaratu du EHUk. Odolaren matxinada da izenburu... [+]
Lantegia espazioa, Esperantza liburutegia, Arte Ederren Museoko eta Euskal Museoko lanak, Urdaibaiko Guggenheim proiektua... Ugari dira Bilbon eta Bizkaian kulturaren ikuspegi utilitarista eta pribatizazioa agerian uzten dituzten adibideak. Alde Zaharreko haur eta gazteentzako... [+]
Antzokiko argiak piztu dira. Diskretuki, pasabideetan nabil: emanaldi eskolarra hastear dago. Gazteak korrika doaz beraien eserlekuetara, bizi-bizi eta alai. Ateraldiak askapenaren zaporea du, baina askatasun sentsazio hori gaztelaniaz edo frantsesez mintzo da. Goiz honetan,... [+]
2 urtera arteko haurrek galarazita dute Debako haur liburutegian egotea, eta 2-6 urtekoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute egon. Hogei urtez horrela funtzionatu duen ageriko diskriminazioa buka dadila eskatzeko ama talde bat elkartu denean, ezetz erantzun die udal gobernuak... [+]
Haurtzaroaren amaiera eleberri distopikoa idatzi zuen Arthur Clarkek, 1953. urtean: jolasteari utzi dion gizarte baten deskribapena. Eta ez al da bereziki haurtzaroa jolasteko garaia? Jolasteko, harritzeko, ikusmiratzeko eta galdera biziak egiteko unea. Ulertzeko tartea zabalik... [+]
'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]
Aitzindariak elkartea Aitzina Biga ikuskizuna prestatzen ari da. Ehun parte-hartzailetik gora izango dira dantzan, musikan, antzerkian, kantuan eta bertsotan apirilaren 19an Maulen aurkeztuko den ikuskizunean. Uztaila bitarte, beste lau emanaldi izango dira: Miarritze, Arrasate,... [+]
Astelehen honetan hasita, astebetez, Jon Miranderen obra izango dute aztergai: besteren artean, Mirande nor zen argitzeaz eta errepasatzeaz gain, bere figurarekin zer egin hausnartuko dute, polemikoak baitira bere hainbat adierazpen eta testu.