Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu dituzte, tartean 6.000 euskaldun
Urtero bezala, Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu ditu. Horietako asko Euzko Gudarosteko eta armada errepublikarreko kideak ziren. Francoren aurka aritutako beste hainbat, eta Hitlerren eta Mussoliniren diktaduren kontra borrokatutakoak ere kontzentrazio esparruan izan zituzten. 6.000 euskaldun inguru egon ziren esparru hartan, eta kalkulatzen da 14.000 judu hil zituztela Gursetik Auschwitzera eta Mauthausenera eramanda.
Gurseko (Biarno) kontzentrazio esparruak 1939ko apiriletik 1945eko abenduaren 31ra arte izan zituen presoak. Frantziako Estatuan iraupen eta garrantzi handiena izan zuen esparrua izan zen. Euskal Herritik gertuen eratu zuten esparrua izan zen, Zuberoatik 4 kilometrora.
Apirilaren 7an egin du oroimen ekitaldia Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak. Aurten, eremu nazia zabaldu zela 85 urte betetzen dira. Ekitaldian, preso izan ziren pertsonen senideak, elkarte sozial eta kulturalak, eta Akitania Berriko, EAEko, Nafarroako eta Aragoiko ordezkari politikoak izan dira. Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzako sailburuorde José Antonio Rodriguez Ranz Gursen izan da hilaren 7an, eta preso euskaldunak izan ditu gogoan: “Ia sei mila euskaldun iritsi ziren Francoren diktaduratik ihesi Gursera, eta han bizi izan ziren eta sufritu zuten (batzuk hil egin ziren) baldintza negargarri eta ankerretan. Memoria gogoratzea da (ez ahanztea), egia, ikerketa, ezagutza eta pedagogia berria, sozializazioa eta ezagutza horren transmisioa; konpontzen, eraldatzen eta ahalduntzen duen egia”.
60.000 presotik gora sei urtean
Eusko Jaurlaritzak omenaldiaz eskainitako informazioan kontzentrazio esparruaren lau garaiak honela nabarmendu ditu:
1- 1939ko apirilaren 2tik 1940ko maiatzaren 10era: errepublikar espainiarrak, Gudariak eta Nazioarteko Brigadetako boluntarioak. Guztira, 27.350 pertsona, gizonak bakarrik.
2- 1940ko maiatzaren 10etik 1940ko irailaren 1era: "desiragarrienak", batez ere Alemaniako eta Reicheko herrialdeetako emakumeak. Horiekin batera, iritzi-delituengatik (komunistak, Espainiako euskaldunak, etab.) barneratutako ehunka gizon. Guztira, 14.795 gizon eta emakume.
3- 1940ko irailaren 1etik 1944ko abuztuaren 25era: judu atzerritarrak. Guztira, 18.185 gizon, emakume eta haur barneratu zituzten Vichyko erregimenak egindako antisemitismo estatalaren ondorioz. Auschwitzera deportatu zituzten sistematikoki, eta 1942tik aurrera hil.
4- 1944ko abuztuaren 25etik 1945eko abenduaren 31ra: "laguntzaileak" eta ehunka bat antifrankista espainiar. Guztira, 3.370 pertsona, gizonak bakarrik.
Gurs, el campo vasco, Josu Chuecaren liburua
Josu Chueca EHUko Historia Garaikideko irakasleak ere hitza hartu du Gurseko ekitaldian. Chuecak Gurs. El campo vasco (Txalaparta, 2007) liburua idatzi zuen. Liburua egin aurretxotik, 2005eko martxoan, ARGIAn erreportaje mardula (Gurs: euskaldunen kontzentrazio esparrua) argitaratu zuen kontzentrazio esparruari buruz, eta batez ere han egon ziren 6.000 euskaldun preso ingururi buruz. Besteak beste, Ramon Agesta Irastorza elkarrizketatu zuen. Ramon Agesta irundarrak 1936an 22 urte zituen. EAJko kidea, Gerra Zibila hasi zenean, Irungo Defentsa Batzordekoa zen. Gursera, 1940ko maiatzean atxilotuta eraman zuten, beste 800 euskaldun ingururekin. Arlette Dachary Ponts et Chaussées enpresako mekanografoa ere elkarrizketatu zuen. Gurseko kontzentrazio esparruan aritu zen lanean eta hauxe erantzun zion Chuecari Gursetik Auschwitzera eta Mauthausenera eramaten zituzten preso juduen patuaz zerbait bazekiten galdetutakoan : “Amerikarrek eta errusiarrek argazkiak erakutsi zituztenean jakin genuen zer gertatzen ari zen”.
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena –esan zion Manuk–, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere. Lander Garroren Gerra Txikia nobelan, non gerra bateko iheslarien gorabeherak azaltzen dituen, pertsonaien artean, Anna Frank dakarte... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]
Palestinarrek pilotu israeldar bat bahitu, epaitu eta urkatuko balute, ez litzateke gauza bera?”. Halako eta bestelako galderei erantzun nahian, Hannah Arendten Eichmann Jerusalemen liburua abiapuntu izanda, mahaiaren bueltan elkartu ditugu bi filosofo eta politologo bat,... [+]
Karl Adolf Eichmann (Solingen, Alemaniako Inperioa, 1906 - Ramleh, Israel, 1962) Alemania naziko SSetako goi-mailako ofiziala izan zen, bereziki ezaguna Azken Konponbidea edo Azken Soluzioa deitu zitzaioneko “arduradun logistiko” gisa izendatu izan delako... [+]
Aurten 60 urte bete dira Hannah Arendtek Eichmann Jerusalemen liburua kaleratu zuenetik. Urte bat gehiago pasatu da Adolf Eichmann funtzionario nazia, Holokaustoaren "arduradun logistikoa", Israelen urkatu zutenetik. Eichmannen epaiketaren jarraipen... [+]
Bigarren Mundu Gerran zehar Belgika, Frantzia eta Euskal Herrian soldadu eta hegazkin pilotu aliatuak laguntzen zituen erresistentzia sarea izan zen Comete. Angelun kokaturiko Comete Sarearen Lagunak elkarteak antolatu ditu erresistentzia... [+]
Madril, 1939. Hiria frankisten esku erori baino lehen, munduko faxismoaren aurkako hiriburutzat jotzen zen, gobernu errepublikarraren propaganda eta gerra garaian handik pasatako intelektual antifaxista ezagunak medio. Garaileek hiriburua Sevillara, Salamancara edo Burgosera... [+]
Espainiako Estatuko Ciudad Realen Anisio Castilloren gorpua berreskuratu dute talde memorialistek berriki, 1943an bere buruaz beste egindako errepublikarra, frankistek bera eta bere familia bakean utz zezaten. Ez da gauza berria, etsaiek harrapatu baino lehen suizidatzeko joera... [+]
Gernikako bonbardaketatik harago, Alemanian apenas daukate Kondor Legioak 1936ko Gerran herritarrak sarraskitzen izandako parte hartzearen berri. Carmela Negrete kazetariak kontatu du oroimen falta hori Contexto aldizkarian. Halako zorrak kitatu gabe, nola saihestuko dugu gaur... [+]
Ghettoko eguneroko bizitzaren kontakizuna jasotzen ibili zen hainbat zientzialari, historialari, marrazkilari eta errabinoz osaturiko talde bat, eta dokumentazio guztia latorrizko hamar kaxatan eta hiru esne marmitatan ezkutatu zuten.