Gure territorio libre bakarra
Euskara baldin bada euskaldunon territorio libre bakarra, testu librea da mediku euskaldunon territorio libre bakarra. Zer da, baina, testu librea? Nola azaldu, osasun langilea ez denari, zein garrantzitsua den historia klinikoa? Bere baitan gordetzen den altxorra, urrezko giltza, testu librea dela nola esan?
Ordenagailuarekin lan egiten dugu, egun, medikuok. Aurrean daukagun pantailari so ematen dugu eguna, pazienteari begiratzeko astirik gabe. Eta lanerako darabilgun euskarri informatiko hori erdaldunek egin dute, euren neurrira, euren mesederako. Pazienteari bronkitisa diagnostikatu ondoren, erregistratu nahi eta, hara, gazteleraz idaztera behartzen gaitu: bronquitis aguda. Gure jarduerarako ezinbestekoak diren proba osagarriak euskaraz eskatu, eta ordainetan txostena gazteleraz jasotzen dugu. Den dena dago gazteleraz, atal bat ezik: testu librea. Bertan, pazientearen gorabeherak, haren gaineko oharrak, edo berak esandakoa jasotzen dugu, baita guk egindako azterketan antzemandakoa, gure neurrira. Euskaraz. Halaber, beste espezialistenganako bideraketak euskaraz doaz. Baita edozein frogaren eskaera ere: euskaraz. Testu librea euskaraz idatz dezakegun gauza bakarra da.
"Orain arte euskaraz idatzi ez duten horiek hasiko dira, Itzulbide proiektuari esker, buru-belarri euskararen alde, euren burua zuritzeko. Oraindik ez dute ikasi besteen gogoaren menpean ez dagoela aske izaterik. Medikuok ere herrigintzan, euskalgintzan, gure ekarpena egin dezakegula, gure esparrutik"
Orain testu librea erdaldundu nahi dute, gazteleraz jarri, itzultzaile automatiko baten bitartez. Itzulbide du izena, aurrera egiten ari garen une honetan hasierara bueltatzeko. Euskaraz idazten dugun apurra. Langile erdaldunak bakean eta lasai bizi daitezen. Aurrerantzean euskaraz ez dakien ordezko medikua bidaliko dute, arazorik gabe. Aurrerantzean, ospitaleko medikuak ez du euskara ikasteko beharrik izango, den dena gazteleraz egongo baita. Hori baita euren helburua: medikuoi euskaraz idaztea onartu, baina betiere historia klinikoa gazteleraz baldin badago. Euskara, beraz, aukerazkoa, norbanakoaren esparruko eskubidea, gaztelera guztiona eta derrigorrezkoa delarik. Behin betiko.
Orain arte euskaraz idatzi ez duten horiek hasiko dira, Itzulbide proiektuari esker, buru-belarri euskararen alde, euren burua zuritzeko. Oraindik ez dute ikasi besteen gogoaren menpean ez dagoela aske izaterik. Medikuok ere herrigintzan, euskalgintzan, gure ekarpena egin dezakegula, gure esparrutik.
Testu librea da mediku euskaldunon territorio libre bakarra, euskara euskaldunoi geratzen zaigun territorio librea den bezala. Eta prest gaude gurea dena defendatzeko: euskaraz, eta ez besterik, idazteko eskubidea. Euskaraz, Euskal Herrian. Hasteko, ez dugu Itzulbide proiektuan parte hartuko. Ez diegu baimenik emango gure pazienteen gaineko oharrak, euren baimen informaturik gabe, erabiltzeko eta itzultzeko. Behar izanez gero sendagileen elkargoetako aholkularitza juridikora joko dugu: informatikariak, teknikariak, zerbitzu-buruak epaitegietara. Zuzendaritzak, halere, ez du etsiko. Guk euskaraz idazten duguna erdaraz nahi duelako, aldez edo moldez. Ezta guk ere: gure territorio librea defendatuko dugu. Presta dezatela eurek euren Euskaraldia, euren itzultzailea: gu gose grebara joatek prest gaude, ez nolanahi, baizik eta oinarrizko eskaera zehatz batzuekin. Ez da samurra izango, eta faltan botako ditugu pazienteek ekartzen dizkiguten barazkiak. Izan ere, zuzendaritzak dauka agindua, baina botererik ez. Gu gosez egon gaitezke, baina eurek ez dute Aramaioko tomaterik jango.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Gaur egungo ezker mugimenduaren zati handi batek, intuitiboki bada ere, eskala txikiko nekazaritza aldarrikatzen du zalantza askorik izan gabe. Hala ere, txikitasunaren aldarrikapen horrek baditu bere kontraesanak: tamaina txikiko ustiategi batek, definizioz, ezingo du elikagai... [+]
Eusko Jaurlaritza berriko bozeramaile Maria Ubarretxenak lehenengo elkarrizketa Euskadi Irratiari eman zion. Solasaldian asmoez jardun zuen, kontu orokorrak adierazi zituen, ezinbestean, gobernua martxan jarri berri zegoelako. Adeitsua izan zen tonua kazetari eta eledunaren... [+]
Kapitalismoak sortutako krisi ekosoziala ondoez globala ari da eragiten planeta osoan. Baliabide material eta energetikoen "gailurrek", hazkunderako eta metaketarako mugak ezarriz, natura eta gizartearen arteko desorekak ekartzen dituzte. Estraktibismoaren gurpil... [+]
Ikasle batek erran zidan, behin, testu bat aztertzen ari ginela: “Pertsonaia eri da: geldi-geldia pentsaketa ari da bere buruan”. Bistan dena, erranaldi horrekin, gaizki adierazi zuen gogoan zuen iruzkina, erran nahi baitzuen pertsonaiaren ezontsa nabari zela haren... [+]
Zerbaiti edo norbaiti agur esatea abandonuarekin, amaierarekin eta, azken batean, dolu-prozesuarekin lotutako ekintza izan ohi da. Seguru noizbait esango zenutela –edo norbaiti entzungo zeniotela– “ez zaizkit agurrak gustatzen” esaldi tipiko eta topikoa... [+]
Usainak keinuren bat eskatzen zuen, baina berak egin ez zuenez (ezin zitekeenez beste usainik espero), besteok ere ez. “Ez, ez, ez daude denak. Bizirik dirautenen atalik ez dago, ez dut inor bizirik utzi, adibidez, ezpainik gabe (ikusi dituzue? Horiek perfektuak iruditzen... [+]
Ordenagailua itxi, txankletak jantzi, eguzki-kremaz laztandu. Nora zoaz oporretan? Oporrak egitea nonbaitera joatea dela normalizatu dugu, deskantsuak distantzia behar duelako, diogu. Eta bidaia egitean, turista bilakatuko gara, izendapen aldaketak deserosotasun bat sortzen... [+]
Euskara, eremu digitala den itsasoan ezagutzara eta harremanetara abiatzeko portua da. Adimen artifizialarekin, portu horretatik mundu osoarekin euskaraz harremanetan jartzeko aukera ematen dela dirudi. Euskararen automatizazioa laguntza ederra da belaunaldi berriekin euskal... [+]
Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]
Mundu mailako ekonomiak gorakada nabarmena izan zuen COVID-19aren ostean. Orain, baina, gorakada hori agortze-fase batera heldu den zantzuak agerikoak dira, krisi klimatikoak nabarmen baldintzatuta: munduko potentzia nagusien ekonomiaren hazkunde-tasa murrizten ari da,... [+]
Nire lehendabiziko poema liburua argitaratu nuenean errezitaldi bat ematea eskaini zidaten unibertsitate batean. Musikariak dirutan kobratu zuen eta niri Jorge Oteizari buruzko liburu bat eman zidaten, hartu ez nuena, baneukalako etxean. Horixe izan zen onartu ditudan eskaera... [+]
Ekainean jarri du martxan Bilboko Udalak Emisio Gutxiko Eremua, irailera arte isunak jartzen hasiko ez bada ere. Neurri horrek auto zaharren sarrera mugatuko du Bilboko zabalgune burgesera astelehenetik ostiralera. Hasiera batean 2000. urtea baino lehen matrikulaturiko... [+]