Guardia Zibilak hil zuen Mikel Arregi zinegotzia gogoratu dute Lakuntzan hilketaren 40. urteurrenean
Azaroaren 11n, Mikel Arregiren 40. heriotzaren urteurrenean, ekitaldi instituzionala burutu zen Lakuntzako udaletxean. Ekitaldi horretara Nafarroako Lehendakaria eta Gobernuko hainbat ordezkari gonbidatuta zeuden, baina ez ziren joan. Bai, ordea, EH Bildu, Geroa Bai eta Navarra+ taldeko parlamentari batzuk.
Azaroaren 11n, 40 urte bete dira Mikel Arregi Marin hil zutenetik. 33 urte zituen, eta Herri Batasuneko militantea zen, eta udal honetako zinegotzia, Lakuntzako Udalean herri hautagaitza baten ordezkari.
Etxarri Aranatzen hil zen, Guardia Zibileko agenteen tiroen ondorioz, 1979ko azaroaren 11ko goizaldean. Altsasuko norabidean zetorren autoz, beste pertsona batzuekin batera, errepideko kontrol bat kendu ondoren.
Guardia Zibilaren 521 Komandantziak hasiera batean publiko egin zuen ohar ofizialak "kontrol bat gainditu" zutela zioen. Autoko bidaiariek, ordea, ez zuten inolako kontrolik ikusi, ezta seinalerik ere, eta ez zuten gelditzeko seinalerik jaso tiroen egileen aldetik.
Gertakaria gertatu eta egun gutxira, Ikerketa Batzorde bat eratu zen. Bertan, Mikelen senideek, lankideek eta aurrez aurreko hainbat lekukok, gehienak Etxarri Aranatz-ko bizilagunak, adierazi zuten ez zegoela inolako kontrolik une hartan, eta ez zirela erabiltzen ari mangito reflektariak. Gertakarien tokitik kasualitatez zirkulatzen ari zen anbulantzia bateko gidaria ere zaurituez arduratu zen, eta haren testigantza eman zuen, bertsio hori bermatuz.
Adierazpen horietatik guztietatik txosten zabal bat atera zen, eta epailearen aurrean aurkeztu zen gertakarien ikerketa irekitzeko, Espainiako Gobernuari egindako eskaera bati lotuta: aurreko adierazpenak zuzentzeko eta epaiketa berehala egiteko.
Azkenik, Blanca Burusco (Biktimen Arrerako zerbitzuburua), José María González (Bizikidetza eta Giza Eskubide zerbitzuburua), Bakartxo Ruiz eta Adolfo Araiz (EH Bildu), Jon Arakama (Geroa Bai), Iñaki Iriarte (Navarra +), Sakanako alkate eta zinegotziak (1979 eta 2019koak), Mikel Arregiren senideak eta Lakuntzako herritarrak izan ziren ekitaldian.
Ekitaldia oso xumea izan zen. Bertan aipatu zen Mikel Arregiren hilketa 1981eko irailean izan zen epaiketa aztertu ondoren, Ikerketa Batzordeari arrazoia eman zitzaiola, sinesgarritasuna emanez Mikel Arregi zihoan ibilgailua gertaeren tokitik pasatzen zenean inolako kontrolik ez zegoelako bertsioari. Aurkeztutako frogek eta testigantzek bertsio ofiziala indargabetzea lortu zuten, eta, horregatik, bi hilabeteko atxiloaldia eta familiari diru kopuru bat ordaintzea egotzi zioten Guardia Zibileko agente bati. Epai hori, gehiengo sozialaren iritziz, ez zen bat etorri gertaeren tamainarekin, "Epai sinboliko" gisa ulertu baitzen, gertatutakoa "intentzionalitaterik gabeko okertzat" jotzen baitzuten.
Une nahasi haietan, Lakuntzako eta Etxarri Aranatzeko herriek Mikel Arregiren eta gertatutakoaren oroimenak denboran irautea nahi izan zuten. Horregatik, gertakarien lekuan monolito bat jartzea erabaki zuten. Jose Ramon Anda Bakaikuko eskultore ospetsuaren obra bat, fundizioko bere kideek urtua eta egina. 1980an inauguratu zuten, eta ordutik hainbat eraso jasan ditu, azkena duela hilabete gutxi.
Mikel Arregiren oroitzapena eta memoria bizirik mantendu nahi izan ditu Lakuntzako Udalak. Era berean, monolitoari bere oroimenean behin eta berriz egindako erasoak gaitzestea ere, "haren oroimenaren eta herritarrek bizikidetza normalizatu eta baketsuan bizitzeko duten eskubidearen aurkako ekintzak direlako", esan zuen Lakuntzako alkateak.
Motibazio politikoko biktima guztien "egia, justizia, aitortza eta erreparaziorako eskubidean aurrera egiteko" Lakuntzako Udaletxearen borondatea erakutsi zuen herriko alkateak, "inolako indarkeria-gertakaririk ez errepikatzeko berme gisa".
Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.
Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]
Ostiralean egingo dute ekitaldia 12:00etan, Donibane auzoko Martin Azpilikueta kalean. Erail zutenetik Angel Gogoan plataformak behin baino gehiagotan jarri ditu oroigarriak, baina behin eta berriz eraso eta erretiratu izan dituzte. Gobernu taldearen proposamena da oraingoan eta... [+]
Ekitaldian 1969ko gertaera tragikoak gogoratzeaz gain, memoria historikoaren defendatzaileak ere omenduko dituzte.
Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]
Xabier Kalparsoro eta Gurutze Iantzi Espainiako polizien eta guardia zibilen eskuetan hil zituztela 31 urte igaro direnean, Egiari Zor fundazioak ekitaldia egin du Urnietan. Eusko Jaurlaritzari eskatu dio berriz ere ireki dezala epe bat estatuaren biktimak aitortzeko eskaerak... [+]
2008an Fernando Grande Marlaska epailearen aginduz atxilotu zutenean Ibai Azkonak pairatu zituen torturak aitortu ditu Nafarroako Gobernuak. Euskalerria Irratian, pauso honek suposatzen duena azaldu du Azkonak.
Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.
1991n zauritu zuen larri ke pote batekin Espainiako Poliziak Iruñean eta 31 urte ondoren lortu du instituzio publiko baten aitortza biktima gisa. Espainiako Gobernuak ere kalte-ordaina ordaindu behar izan zion, baina ez da kasuagatik poliziarik zigortu.
Jose Miguel Etxeberria Naparra 1980ko ekainaren 11n ikusi zuten azken aldiz Ziburun eta bere heriotzaren nondik norakoak ez dira argitu gaur arte. Lizartzako Igarolabekoa baserrian egin diote oroimen ekitaldia eta desagerpena argitzea eskatu du familiak aurten ere.
Motibazio politikoko lehen hamabi biktimarentzat aitortza eta erreparazio ekitaldia egin da maiatzaren 30ean Iruñeko Baluarte aretoan. Ekitaldia urtero egiteko asmoa agertu du Gobernuak.
Biktimen familiei barkamena eskatu diete ere azken 50 urte hauetan "behar besteko" babesa ez emateagatik. Poeta biktima gisa aitortu duten bezala, Moriko ere hala izatea eskatu du udalak, eta "epe laburrean".
Maiatzaren 30ean eginen dute Estatuaren eta eskuin muturraren indarkeriaren biktimen aitortza ekitaldia, Baluarten. Biktima zehatzei egiten zaien molde honetako lehen ekitaldi publikoa izanen da, eta 2019ko legearen babespean gauzatuko da.
Eskuin muturreko taldeek eta funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko ekintzen biktimen lehen hamabi aitorpenak egin ditu Nafarroako Gobernuak. Beste hirurogei espediente aztertzen ari da.