Gu ere lugorri
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan dagoen leku birjin horretan ere.
Seguruago aurkituko dituzu zure herriko azken kaleak eta industria poligonoak bat egiten duten paraje abandonatu horretan. AHT egiteko desjabetutako lur abandonatu horretan edo telefoniako antena ipintzeko gorritu zuten bidearen bueltan. Edozein herritaz ari naiz, zureaz ere bai.
Aste honetan betelana egiten ari diren lugorri batean izan naiz. Eremu mortua dirudien leku bat, gizakiak abandonatuta utzi duen alferrikako lur sail bat, “belar txarrez” beteriko toki bat. Gilles Clémentek hirugarren paisaia deitzen dion leku horietako batetaz ari naiz. Pasmo-belarra (Lysimachia arvensis), berbena (Verbena officinalis), malba (Malva sylvestris), asuna (Urtica dioica), mihilua (Foeniculum vulgare), azeri buztana (Equisetum arvense), oreganoa (Origanum vulgare), Santio-belarra (Hypericum perforatum), plantainak (Plantago lanceolata eta major) eta intsusa (Sambucus nigra) zeuden bertan. Udaberri hasierako lehen bilketa eta lehen ukenduak egiteko adina lehengai. Itzultzeko moduko leku bat.
Botaniko eta paisaialari frantsesak 2024an argitaratu zuen Hirugarren Paisaiaren Manifestua. Gizakiak atenditu gabeko espazio naturalen eboluzioaz aritu zen bertan, ez erreserba edo parke naturalez, baizik gure bizitzetan periferiko diren lur eremu ikusezin eta ulertu gabeko horietaz. Oroz gain behin behineko egoera arraroan bizitzen gelditu den landare jendeaz ari da, tartean asko sendabelarrak.
Irabaziari bakarrik begiratzen dion gizarte diruzaleak sortua, higiezinen espekulazioak eta garapen basatiak eragindakoa da lugorria. Pertsonen eta haien bizi bideak suntsitzen dituen heinean, bertan landaredia anarkikoa sortzen zaigu. Existentzia laburrekoa da askotan baina ekosistema oso bat da, Carterpillar hondeamakina hori batek utzitako arrastoetan jaiotako landareak hurrengo Komatsu hondeamakina horiak eramango baititu.
Hiriko trafiko, zarata, kutsadura eta abiadura zoroaren artean hantxe daude lugorriak, udaberrian berdetu eta loratuko direnak. Lore hauetara tximeletak, erleak eta bestelako intsektu asko inguratzen dira, baita txoriak ere. Bizitzaz gainezka dago.
Ekosistema hau gizakiak sortu du baina oharkabean bezala. Inolako estimaziorik ez dio, hori argi dago. Naturgune babestuetako pagadiek ez duten basatitasuna dauka. Aukerarik ia batere gabe, lekurik esker txarrenekoenean biziak lehertzea erabaki izan balu bezala. Baldintzarik zeken eta eskasenetan loratzeko gaitasuna nork duen erakutsiz. Jakinik epe oso motzean lugorri horretan hormigoizko bloke bat egin dezaketela, fatxada aireztatua duten horietakoa, edo coworkingeko leku ezin zuriago eta argiztatuago bat edo aparkaleku bat.
Bukatzeko, gugan ere lugorri asko dago. Jar gaitezen barrura begira arren. Bizitza laburreko landaredia hori bezala indarrean jaio zena eta bere existentzia laburraren memoria barruan utzi diguna, aparkalekuaren azpian.
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]