Gorabehera ekonomikoak otorduraino heltzen direnean: arrozaren krisia
Estatu Batuen muga-zergak nahiko buruhauste ez balira, pasa den asteko albiste xalo samar batek dardara-uhinak helarazi ditu mundu-parte handi bateko otordu-mahaietaraino: Japoniako gobernuak bere arroz-gordekin estrategikoetako 210 mila tona merkaturatzeko agindua eman du, herrialdeko jangai nagusiaren prezioen gorakada neurrigabeari aurre egiteko.
Izatez, ez legoke arroz-eskasiarik ere Japonian une honetan: inportazioen bitartez konpondu behar izan zen 2023ko uzta kaskarraren ondoren, uzta txukuna izan da 2024koa (aurreko urtean baino 180 mila tona gehiago). Baina... espekulazio-asmoz egindako akaparatze-operazioak medio, merkatura, aurreko urtean baino 210 mila tona gutxiago iritsi omen dira. Eta horiexek lirateke gobernuak bere gordekinetatik plazaratu dituenak. Bizkitartean, saltokietan ere, jendea akaparatze larregia egiten ari zelako, prezioak biziro goratuz.
Merkatuaren “ohiko” bihurrikeriak izango dira, baina aspalditik (betidanik, agian) hari hauskor batzuetatik zintzilik dagoen merkatua da arrozarena. Eguraldiarena izan ohi da hari horietan hauskorrena. Montzoiek, lehorteek eta gainerakoek, aurten hemen eta datorren urtean han, pikutara bidal baititzakete ekoizpen-eskualde handietako uztak. Eta esan gabe doa gero eta gaiztoagoa izaten ari dela aparteko jazoera atmosferikoen eragina.
Halakoen –eta mundu-mailako merkatuen gorabeheren– ondorio zuzenetako bat izan ohi da arroza atzerriko merkatuetan saltzeko debekua edo mugapen estua, etxekoen otordua lehenetsi beharragatik. Protekzionismoa deituko dio norbaitek. Ukrainako gerra sutu ondoren Indiak ezarri zuen esportazio-debekua litzateke horren adibide gardenenetako bat.
Orain Japoniak baliatu dituen stock estrategikoak bezalakoak metatu beharra da beste ondorio bat. Ekoizle handiak ere beharrean aurkitzea ez delako harrigarria, jaleak asko direnean. Uztak, inportazioak edo, kasu honetan, espekulazioak behartzen dutenerako, Asia hego-ekialdeko herrialde guztiek dituzte gordekinak, joriagoak edo urriagoak.
Asia ekialde eta hegoaldeko herrialdeek osatzen dute arroz-ekoizleen top ten-a. Baina haien artean luzaz produzitzaile handienak direnek, Txinak eta Indiak, beren barne-kontsumo erraldoiak eskatzen diena baino asko gehiago ez dute ekoizten: 150 kilo inguru urtean biztanle bakoitzeko. Kanbodia, Thailandia, Vietnam, Myanmar, Bangladesh edo Indonesiari dagokie, proportzioan, esportatzaile handienak izateko betekizuna.
Guztien artean, gizateriaren erdia baino bilbatzen dute. Eta arroza dute elikaduraren oinarri-oinarria. Ez da jolasa.
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Badakigu lerroburuak arreta erakarri egin behar duela; eta esajerazioa dela hartarako baliabide bat. Baina... ez ote da gehiegitxo The New York Times txit ohoragarriak Japoniako hauteskunde parlamentarioen biharamunean dakarrena: “A Seismic Election Sends Asia’s Most... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Tximeleta efektua deituaren bertsio eguneratua ematen du: unibertsitate-mintegi arrunt eta ziztrin samarra baino asko gehiago ez lirudikeenak belarri guztiak tentetu arazi ditu Asia Ekialdean, bereziki Japonian. Baita gugandik gertuago ere.
Duela aste batzuk Sony etxeak Rise of the Rōnin bideojokoa kaleratu du, eta adituek jokoaren kokapen historikoa nabarmendu dute orduz geroztik. Jokoa XIX. mende erdialdeko Japonian kokatuta dago, Yokohama, Edo eta Kyoto inguruetan.
Edo aroaren azken urteak izan ziren... [+]
Nazioarteko Energia Agentziaren esanetan 2025ean inoiz baino energia nuklear gehiago produzituko da munduan. Nuklearren bultzada berri baten aurrean gaude, baina erreaktore eta zentraletan izaten diren “gertakariak” ikustea besterik ez dago hartzen ari garen... [+]
Astelehenean Japoniako mendebaldeko kosta kolpatu duen lurrikararen ondorioz dozenaka pertsona zaurituta eta etxebizitza ugari suntsituta daude. Gutxienez 48 hildako eragin ditu, baina hondakinen azpian harrapatutakoak “lehenbailehen” erreskatatzeko beharra... [+]
Halabeharrez hasi dira agorrilaren 24an Fukushimako zentraleko urak itsasora jaurtikitzen; ur kontaminatuak metatzeko zisternen %97 beteak dituztelako eta etenik gabe gehitzen zaielako ura –egunero 140 tona–. Ur "deskutsatuak" izanik ere, herritarrek... [+]
Japoniako Gobernuaren erabakiak protestak eragin ditu herrialdean, eta besteak beste, Txinak kritikatu egin du erabakia. 2011 urteko istripu nuklearraren ondorioak oraindik pairatzen dira.
Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziaren txosten batek oniritzia eman dio Japoniari, 2011ko hondamenditik Fukushimako zentral nuklearra hozteko erabilitako ur kutsatua itsasoan zabal dezan. Duela bi urte iragarri zuen 1,25 milioi tona ur baino gehiago itsasora botatzeko plana... [+]
Haserrea eragin du Japonian, gobernuak argitaratu duen txosten batek. Bertan, 1948 eta 1996 urte bitarte bederatzi urteko umeak haien baimenik gabe operatu eta esterilizatu izana onartu du, besteak beste.
Akira. Bi mila orrialdetik gora da Katsuhiro Otomo mangakak 1982tik 1990era bitarte argitaraturiko istorioa, sei tomo handitan –japonieraz tankobon deitzen zaie aldizka publikaturiko istorioak biltzen dituzten liburukiei–. Irakurtzeko astirik edota gogorik ez duten... [+]
Tokioko epai batek asteazkenean berretsi du ezkontza horiek debekatzea ez dela legez kanpokoa, ezkontzaren definizioan ez baitira sartzen. G7ko herrialde bakarra da genero berekoen arteko ezkontzak onartzen ez dituena.