Negua beti gertatu izan zait malenkoniatsu. Leihotik begira eta oroitzeko garaia, besterik ez. Udazkenaren eta udaberriaren tarteko burokrazia saihestezina, paramentu bertikal batean zuriz margotzea ostera gainean nahi dena islatzeko. Ez da nire kontua bakarrik, elurra bustia dela ahazten dutenei ere gorritzen zaizkie hatz-mamiak noizean behin. Nostalgiak laburbiltzen du garaia, inoiz izan ez duzun beheko suaren parean eskuak berotzea, sekula ere gustatu ez zaizkizun polboroiak irensten dituzun bitartean.
Zinez da boteretsua nostalgia. Ez da kontu berria, badakit, badakit, eta amarauna ikusezina osatzen du, digu. Orpo eta behatz lotzen dituen hari ikusezina, itsaskorra, anabasa, oztopoa. Errotuta dagoen hura zirikatzen duena. Baina hau ez da saiakera antropologikoa, oraingoz bederen, sareetan gora eta behera begira dagoenaren hausnarketa baizik.
Nostalgia ez da iraganeko garai sinpleak faltan sumatzea; nostalgia, gehienbat, inoiz gertatu ez den aldi baten desira da
Etengabeko irudi zaparradan asko, asko asko, dira azken aldian agertzen zaizkidan arte klasikoko kontuak: Notre Dame Parisekoa zein Amiensekoa, Coloniako katedrala, Burgosekoa, Bernini, Borromini eta beste hamaika izen italiar. Nahaspila, berdin du arte grekoa, gotikoa, barrokoa ala neoneoneoneoklasikoa. Funtsa, zera, mezua, hamaika argazkian behin loratzen den burutazio inozoa: Zergatik ez dugu horrelakorik eraikitzen dagoeneko?
Erantzuna, antza, begi-bistakoa irakurle ororentzat: emakumeengatik, marikoiengatik, mairuengatik, migratzaileengatik, wokengatik… Propaganda erreakzionarioa, esan gabe doa. Mezu hau sareetan modu ia-ia industrialean hedatzeko ardura hartu dute zenbait kontuk, eta jarraitzaile andanak babesten ditu. Ezin faxistei esan antolatzeko gaitasunik ez dutela. Al César lo que es del César.
Ez da kontu makala, zuk zutabe (korintio) hau irakurri bitartean jende mordoak Versailleseko argazkiak ikusi eta zintzotasun osoz galdetu dio bere buruari zergatik ez denentz horrelakorik egiten. Beste garaiak errazagoak izan zirelako, antza. Nostalgia ez da iraganeko garai sinpleak faltan sumatzea; nostalgia, gehienbat, inoiz gertatu ez den aldi baten desira da.
Argazkietan denak ematen du erraza, susmagarria gertatzen zait. Zuri beltzean argazkiei arazoak ere ezabatzen ei zaizkie. Historia gure (subjektu eliptikoa, red flag) hanka sartzeetatik ikasteko irakasten zaigula errepikatu izan da behin eta berriro, baina inork ez du izan nahikoa ausardiarik akats entzutetsuez hitz egiteko. Ondorioa begi bistakoa da; benetako memoriarik izan ezean hutsuneak betetzeko joera larregizkoa, fill in the gaps historikoa.
Baina hau ez da saiakera historikoa, oraingoz bederen, katedral eta jauregien ateo baten hausnarketa baizik. Ordena klasikoen, marmolezko eskulturen eta frontoi erraldoien artean nostalgia pozoidunik sar ez dezaten abisua da. Azken finean, historikoki aurrera egiteko modu ezagun bakarra ditxosozko jauregi, eliza eta gazteluei su ematea izan da.
Hamahiru urte beteko dira asteartean, hilaren 14an, Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi hil zela, eta hura gogoan, ekitaldi jendetsua egin dute Antiguako Gaskonia plazan. Urteroko legez, Txillardegiren senideak, lagunak eta euskaltzaleak elkartu dira bertan, Eta non du... [+]
Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat
Alison Bechdel
Txalaparta, 2024
---------------------------------------------
Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat (2006) nobela grafikoaren lehen argitalpenarekin egin zen ezaguna Alison Bechdel komikilaria, nahiz eta berak... [+]
ilbeltza-(1).jpg)
Hamaikagarrenez antolatu dute euskal nobela beltzaren astea, urtarrilaren 20tik 26ra. Ekitaldi ugari egingo dira Baztango bailarako hainbat herritan. Liburu aurkezpenak, mahai-inguruak, solasaldiak eta kultur ekitaldiak izango dira, eta ekintzetan parte hartzea doakoa izango da.
Euskal kulturako berritasunak ezagutu nahi dituenak eta egile zein argitaletxeei zuzenean erosi nahi dizkienak urtean zehar baditu hainbat azoka eta ekimen aukeran. Urte askotako tradizioa dute horietako batzuek eta berriagoak dira besteak; tematikoak dira horietako asko eta... [+]
“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]
Joan Tartas (Sohüta, 1610 - heriotza data ezezaguna) ez da gure letren historiako idazle famatuenetarik eta, hala ere, ediren dugu gauza onik “pieza mendre” honetan, zeinaren titulua, onar dezagun hasieratik, ez den segur aski mundu honetan paraturiko izenburuen... [+]
Iratzarri ginelarik, kulturalki eta administratiboki, paisaiak hiru abiadurako deserri bat erakusten zuen.
Kulturari dagokionez, hori baieztatzeko –berriro– aukera eduki nuen joan den azaroaren 14an, Ortzaizeko Menta liburu-denda goxoan. Hara bildu ginen... [+]
Donostiako Okendo kaleko liburu-denda mitikoaren lokala salgai jarri dute eta erreleboa hartuko duen talde bat prest agertu ezean, ateak itxiko ditu. Liburu-dendako arduradunek ARGIAri azaldu diotenez ez da erraza izan erabakia hartzea, baina jabeetako batzuek erretiroa hartzeak... [+]
Begi bistaz zentzugabea dirudien eztabaida batekin hasten da zutabea: 2024 gure literatur ale horietako bat balitz, nola deituko zeniokete?
Erantzunik topa ezean, ordu erdi ematea aurtengo bizipenei begira; Instagrameko artxibatuetan sartu lehenik, eta Twiterrera pasa horiek... [+]
Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]
PLEIBAK
Miren Amuriza Plaza
Susa, 2024
--------------------------------------------------
Miren Amurizaren bigarren eleberria argitaratu du Susak Durangoko azokaren atarian: Pleibak. Aurretik egindako grabazio baten gainean kantatzen ari zarelako antzerkia egitea da... [+]
Non sense liburua
Edward Lear
Itzultzailea: Juan Kruz Igerabide
Denonartean, 2024
----------------------------------------------
Edward Lear idazle eta ilustratzaileak 1846an argitaratu zuen esku artean dugun obra hau. Igerabidek liburuaren hitzaurrean dioen bezala,... [+]
Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]
Mila lan egitetik bizi dira, sarri, marrazkilari eta ilustratzaileak. Ezaguna da sektorearen aspektu hori. Prekarietatea deitu ahal zaiona nagusiki; ikusezina izatea ere bai. Paula Estévez (Donostia, 1984), esaterako, ARGIAn ikusi izan dugu azken bost urteotan, sarri... [+]
Hetero
Uxue Alberdi
Susa, 2024
----------------------------------------------------
Negazionismoaren, manosferaren eta trollen aroan ezinbestekoa da literaturaren ekarpena, errealitatearen tolesei begira jartzeko tresna paregabea delako: inguruan ditugun zapalkuntza... [+]