Goazen Pirietara, glaziarrak urtzera
Elurrak ebatsi banizkio / neria izango zen, / ez zuen alde egingo. / Bainan, honela / ez zen gehiago Pirinio izango… / eta nik… / Pirinioa nuen maite. Hala dio, edo antzeko zerbait, akaso euskal kulturako bertsorik ederrena denak: Joxean Artzeren Piriak Piri. Ez al gara gu, orain, Pirinioei bere elurrezko hegoak mozten ari? Ez al gara asteburuetako furgoneteo-pirineo aisialdiarekin, Ruper gore batek errango zuena egiten ari?: Hil ezazu maite duzun hori.
Ipar Globaleko klase ertainen turismo fosilfriendlyak gora egin duen modu beretik egin dute behera Pirinioetako elurrek. 1950ean 25 milioi bidaia turistiko egon ziren munduan, aldiz, 2018an 1.400 milioi izan ziren. XIX. mende erdialdean 247 hektarea glaziarrek zeharkatzen zituzten menditzar horiek, aldiz, 47 hektarea dira orain. Alpinista zaharrak harritu zituzten izotz masa izugarriak, eraikinen tamainakoak, findu eta disgregatuak, kasik ezkerra diruditela.
Kea zerion Nafarroari 2022an (oi Baldorba!) eta klima larrialdiaz aunitz kezkatu ginen, baina, lehendabiziko malutak erori eta teleaulkiak mugitzen hasi direnean: Decathlon, kargatu txurgoa eta eman kontaktuari. Freeee… Euskal progresiaren Whatsapp taldeetan: “Norbait Pirietara?”
Bere bizimodu inperiala zalantzan jartzen ez duen herriak ez du sekula onartuko trantsizio ekosozialik, ez sekula eskuratuko burujabetzarik
Krisi ekosozialak klase arrakala nabarmena du, noski: %1 aberatsenak, %50 pobreenak baino isuri gehiago; Frantziako hegaldien erdiak, populazioaren %2k. Baina bada garaia guk, mendebaldarrek, gure inpaktuaren erantzukizuna onartzeko, betiko “baina hura okerragoa da” pasiboan gelditu beharrean. Edo, akaso, Manadaren erasoen larritasunak justifikatzen dute nik ostatuan ukitu-erasoa egitea? Alderantziz: bi eskalen ezberdintasuna nahiz lotura ulertzean gara gai ikusteko egiturazko arazoa. Eta gure egiturazko arazoa kapitalismo fosila da. Eta pirikontsumismo fosilak, makinaria horren pieza eta sinbolo, zera dakar:
Batetik, denen atmosfera gure zabortegi pribatu bilakatzea, glaziarren negarrerako. Batez bertze, EAEko pertsona bakoitzaren CO2 isuriak 8,4 tonakoak dira urtean. Haatik, planetaren tenperatura 2 graduren azpitik mantentzeko bakoitzak 2 tonako aurrekontua badugu… niri ez zaizkit kontuak ateratzen. Donostiatik Ordesara joan-etorria 200 kilogramo CO2 (urteko aurrekontuaren 1/10 janda eta oraindik ez gara patatak frijitzen hasi). Pirinioetara ortziraletik igandera tona eta erdiko katxarro batean gasolina erretzen joan nahi badugu, gure oroitzapenetan paisaia elurtu horien puskak lapurtzera, orduan, biharkoek ezinen dute. Eta ez al dituzte haiek ere tontor horiek, Belaguako haran berdeak merezi? Martxa honetan, Euskal Harria da geldituko den nazio bakarra.
Astean zehar hirian prekarizatuta, baina asteburu eta oporretan low cost bidaiak tuboeskape gisa
Bertzetik, inpaktu sozioekologikoak daude euskozentrismotik haraindi. Non daude gure ibilgailu pribatuen harrobiak? Miña-han. Kapitalaren nazioarteko banaketak zainak irekitzen ditu Hego Globalean, mozkinak pilatzen ditu multinazionaletan eta kontsumozko ondasunak klase ertainentzat. Inpaktua-metaketa-kontsumoa. Bertzela errateko: ginearra zuloarekin gelditzen da, akzioduna billete-sortarekin eta mendebaldarra jostailuarekin. Hortaz, bat ezin da internazionalista izan eta Pirietara astebururo txurgoan joan.
Baina furgoneteoaren kultura neoliberalaren gakoa ez da soilik inpaktu material ikusezina. Hegemonia da kontua, kapitalismo garatuak porrekin baino kontsumoarekin diziplinatzen baitu. Funtzio bikoitza betetzen du hiperkontsumismoak: merkantzia saltzea eta sistema legitimatzea. Furgoneteoaren kasurako: Volkswagen guapoa eta Petronorren gasolina erosi eta askatasunaren eredu neoliberala normalizatzea. Astean zehar hirian prekarizatuta, baina asteburu eta oporretan low cost bidaiak tuboeskape gisa. Hegemonia hori da desartikulatu behar dena. Zein herrik eskatuko du deskarbonizazioa bere gozamena gurpil gainean eraiki badu?
Luxu publikoak behar ditugu, Pirinesa autobusak, mendizaleen klub gehiago, komunitatea berregin, eta, agian, urtean gutxitan joatea
(Kotxea-lana auzi gordina bertze baterako. Galdera bat soilik: kotxea behar da lanerako edo lana eta bizitza eraiki dira kotxearen arabera?)
Eta beraz, Piriniorik gabe? Ez doike! Kotxearen aitzinetik baziren mendizaleak, Netflix baino lehen Zinema Paradisoak baziren bezala. Luxu publikoak behar ditugu, Pirinesa autobusak, mendizaleen klub gehiago, komunitatea berregin, eta, agian, urtean gutxitan joatea, baina, tempus ezberdin batekin. Agian, Pirinioek errespetu eta denbora gehiago merezi dutelako. Ez dezagun akabatu maite dugun hori!
---
Pirinioei elurrezko hegoak mozten dizkien eta pasako txoriak Almeriako negutegietan preso dituen ekonomia bat eta bera da. Baina bere bizimodu inperiala zalantzan jartzen ez duen herriak ez du sekula onartuko trantsizio ekosozialik, ez sekula eskuratuko burujabetzarik.
Gorka Laurnaga
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Euskadiko Selekzioa lortzea, ezbairik gabe, lorpen historikoa izan da. Baina horretan geratzen bada, euskaldun askorentzat –ni barne, nafarra bainaiz– egunik ilunena eta tristeena izango da. Lehenengo egunetako poza eta berotasuna gozatu ondoren, itzul gaitezen... [+]
Entzumen eta hizkuntza irakasleak (EHI) eta logopedak eskola publikoan zein kontzertatuetan lan egiten duten irakasle espezialistak dira. Horien funtzioen artean hizkuntzan eta komunikazioan zailtasunak dituzten ikasleei arreta zuzena ematea da, baina baita komunikazio sistema... [+]
PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]
Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
2023ko otsailean irakurri nuen berria prentsan, eta triste geratu nintzen, ezustean harrapatu eta zer pentsatua eman baitzidan. Azpeitiko Jostaldi Kirolak Erdikaleko denda itxi egingo zuten, 48 urteko ibilbidearen ondoren.
Denboran atzera bidaiatu arazi zidan horrek. Makina... [+]
Datorren larunbaterako, urtarrilaren 11rako, Sare Herritarrak euskal presoen eskubideen aldeko manifestazioa deitu du, beste urte batez, Bilbon. Aukera paregabea da gure herriarentzat elkarbizitzaren bidean aurrera egiteko, hainbat hamarkadatan liskar bortitzetan murgilduta egon... [+]
Urtarrilaren 20rako bidea. Donald Trump urtarrilaren 20an izendatuko dute AEBetako presidente. Demokraten aldeko elite ekonomikoak hainbat aldiz saiatu dira Trump hiltzen. Lortuko al dute helburua urtarrilaren 20a baino lehen? Hortaz gain, guda fase berri garratzagora eraman... [+]
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]