[Itzultzailearen oharra: Hirugarren krimenaz mintzo da autorea; Mare Nostrum operazioa eta milizia libiarrekin kolaboratzea izan dira aurreko biak]

Erreboltak eta errepresio poliziala Mesnil-Amelot eta Vincennes-eko atxikipen administratiboaren zentroetan,  Greziako kanpamentuetan, eta bereziki gainezka dagoen Lesboseko Moriako hotspotean, EBan babesa aurkitzen saiatzen diren etorkinak berriro Turkiarantz bultzaka, Mediterraneon ahalegintzen den erreskate barku bakarrari Italiako eta Maltako kaiak ixtea, Europara iritsi nahi diren pertsona etorkinen txalupa urperatuen kopurua biderkatzen den bitartean. Frantziako Atxikipen Administratiboen Zentroetan (AAZ), Grezia-Turkiaren arteko mugan, Libia eta Italiaren artean, exiliatuak dira, egiatan, pandemiak eskatzen zituen euskarri-neurrien lehen biktimak, egoera horiek baldintzarik gabekoak  baitiraute neurri horiek bete ahal izateko.  Konfinamendua, errepresioa, bazterketa eta heriotza, EB prestatzen ari da etorkinengan gizateriaren aurkako hirugarren krimen bat burutzeko?  

Landu dezagun memoria. 2013ko urrian, bi barku mila exiliatuekin, gizon-emakume-haurrak, urperatu ziren Libia eta Siziliaren arteko Lampedusa uharteko kostaldearen aurrean.  Italiako kostaldeko guardiak  esku bat (berantiarra) luzatu arren, gehienak hil ziren. Italiako gobernuak tragedia honi erantzun zion Mare Nostrum operazioa martxan jarriz: urte batean Mediterraneoan arriskuan egondako 100.000 pertsona baino gehiago erreskatatuak izan ziren, Italiak jasoak eta asilo eskatzaile gisa tratatuak izan ziren.

Badakigu zer gertatu zen giza-hospitalitate hau indargabetu zenean. Migrazioarentzako Nazioarteko Organizazioa (MNO)-aren arabera, 2019an bakarrik, 1283 pertsona exiliatuak hil ziren  Europako Batasunako herrialderen batera iristeko itsas-bideko saiakeran. Hola gertatu zen 2014ean Italiako gobernua erreskate eta babes operazioa baztertzera behartua izan zelako.  Mare Nostrum ordez Frontex Plus programa indarrean jarri zen. Frontex da hegoaldeko mugaren kontrolerako programa militarra Europako Batasunak ezarria eta administratua.

Pertsona migratzaileentzako EBko mugen itxiera errepresiboa ezagutzen ditugun modu desberdinetan gauzatu zen: harresi gotortuak eta oholesiak EBko ekialde eta mendebaldean, Libia eta Turkiatik abiaturiko itsas-zeharkatzeen kontrol elektroniko eta poliziala, tamaina handiko operazioak etorkinentzako EBko mugak Europatik kanpo ere jartzeko, Turkian 2016ean sinaturiko akordioan bezala--  hiru milioi errefuxiatu , gehienak siriarrak, jasotzeko eta bere lurraldean mantentzeko akordioa izan zen--, edota Libiako  kostazainekin errepikaturiko akordioak –kostazainen ur territorialak zabalduz exiliatuak libreago erreprimitzeko.

Europako mugetan bertan, ikusi dugu nola gune kritikoak direnetan, hostpost-etan, instalatu diren sailkapen zentro diskriminatzaileak;  Grezian, EBko gainontzeko herrialdeetan onartu nahi ez duten errefuxiatuen atxikipen-barruti handiak bihurtu dira. Kanpoko mugei erantsi zitzaien Hungariak, Kroaziak, Eslobeniak, etabar... altxatako  txarrantxak.

Eta zer esango dugu Mediterraneon eraginkorki dabiltzan GKE-en lanari jartzen zaizkion traba legalez? Frantzian bertan aipa dezakegu  muga franko-italiarrean organizatutako migratzaileen ehiza (Ventimiglian, Royako bailaran edota Briançon inguruko mendi paseetan), eta aipa dezakegu Britainia Handiara joaten saiatzen diren exiliatuek Calais-en jasan behar duten errepresioa; eta aipatu gaberik ezin utzi Parisko iparrekialdean, promiskuitate eta higiene onartezinezko baldintzetan bizirauten diren migranteek jasaten duten ebakuazio irregularrak . Muturreko prekarietate-egoeran daudenei laguntza ematen saiatzen direnak solidaritatearen kriminalizazioaren akusaziopean erortzeko arriskuan.

Mediterraneoaren erdialdera eta 2013ko amaierara itzuliz, kontua da Mare Nostrum operazioa bukatutzat emanda, EBren eta milizia libiarren kontsortzio baten arteko kolaborazio estuak probokatu duela, ezagutu ahal izan diren urperatze berritan,  gutxienez 14.000 pertsonen heriotza; horri erantsi behar zaio hamarnaka milaka exiliaturen desagertzea izan litekeena. Gainera, kolaborazio honen emaitza izan da gerra, errepresio eta miseriatik ihes egitera beharturiko 50.000 pertsona migratzaile indarrez Libiara eramanak izatea, kontzentrazio-eremutan sartuak, non eta tortura sistematikoa, bortxakeriak, esklabotza, exekuzioak eta pertsonen trata ohiko bihurtu diren.

Problematika  bikoitz honek determinatu du Omer Shatz-ek, Parisko Ikerketa Politikoen Institutuan pertsona errefuxiatuen eskubide auzitan aditua, eta Juan Brankok, Epaitegi Penal Internazionalaren Fiskalaren laguntzaile ohia,  egin duten hiru urteko  ikerketa luzea. Ekainean, bi ikerlariek aurkeztu zuten Epaitegi horretan bertan, 250 orrialdeko  jakinarazpen argudiatu bat: bertan, gizateriaren aurkako krimena egozten zaie Europako Batasunako buruzagiei eta horien kontrako salaketa aurkezten da.

Izan ere, CPIren Erromako Estatutuaren 7. artikuluak (1998.7.17) gizateriaren aurkako krimentzat hartzen ditu ere  “gizatasunik gabeko antzeko beste ekintzak (hau da, asesinatoa, deportazioa, esklabotza, tortura, pertsekuzioa eta abr) intentzionalki eragindakoak  eta sufrimendu handia sorrarazten dutenak edota osotasun fisikoan edota osasun mental edo fisikoan kalte larriak eragiten dutenak”. Definizio horrek zeharo egokia da EBk, pandemiaren mehatxuaren aurrean migratzaileak bortxaz kanporatzeko edo konfinatzeko politika berriro ere, hirugarrenez, indarrean jarriz, eman duen pausoarentzat.

Dena den, entzun dezagun bukatzeko, Giusi Nicolini, 2013an Lampedusako alkate zenak Ginebrako Unibertsitatean, joan den urrian eman zuen hitzaldiaren amaiera: “Larrialdi humanitario ikaragarri honen aurka, posible da beste modu batez borrokatzea. Ez soilik negar eginez eta gero ahaztuz, baizik eta pertsona horiek onartuz eskubideen subjektu gisa, beraien lurretan eta migrazio-ibilbidean zehar,  Libiako kanpamendutan eta gaur egun itsasoan ere  zapalduak.  Soilik horrela eman ahal izango diogu erantzun politikorik,  luze eta zaila, nekagarri eta zorrotza den desafioaren konplexutasunari”.

* Claude Calame Parisko Ecole des hautes études-ko zuzendaria da, ATTAC-eko kidea. Viento Sur aldizkarian idatzi du artikulua eta Joseba Barriolak euskaratu du.