Christophe Guilluy geografo frantziarrak deskribatu izan du nola gaur egun aberatsak ari diren gizartearen gainontzeko geruzetatik “alde egiten”, esplizituki deklaratua izan ez den arren, geroz eta begi bistakoa den mugimendu independentista baten protagonista bihurturik: gainontzeko denentzat balio duten arauetan, beren buruarentzat salbuespenak eskatzen dituzte. Eta egoera hori izanik, berdin da gizartearen goiko geruzetan daudenak eskuinekoak edo ezkerrekoak diren, Guilluyren arabera Macronek ongi ulertu zuen hori ezkerreko zein eskuineko burgesentzako eskaintza politikoa artikulatu zuenean.

Gurera etorrita, koronabirusaren krisian ere antzeko gauzak agertzen hasi direla esango nuke, pare bat jarreratan konkretatu direnak.

Bat: “Ni ateratzeagatik ez da deus pasatzen”

Egoera hau gestionatzen dakiten pertsonak eduki ordez erakunde publikoetako agintariak zimino epileptiko batzuk izateak ez du esan nahi nork bere ardurak hartu behar ez dituenik. Larunbat arratsaldea, egun bat ere ez da pasa #EtxeanGeratu traola Twitterren irmoki erabiltzen hasi garenetik eta bat baino gehiagoren konbikzioak hasi dira pitzatzen. “Bueno, baina ni bakarrik ateratzen banaiz ez da deus gertatzen, ezta?”, bezalako mezuak.

Ez, noski: zu berezia zara, zu atera zaitezke, zuk gaur plan bat zeneukan; etxean geratzen diren guztiak bizitza sozialik gabeko anemonak dira eta berdin zaie etxean edo kalean, plazerez egiten dute.

Benetan, arrisku egoera batean hain berekoiki jokatzen badugu, tokitan daukagu zerbait benetan aldatzeko aukera –zer esanik ez iraultza egitekoa–, zeinak eskatuko lituzkeen eguneroko bizitzan eskuzabaltasun eta sakrifizio dosiak tonaka. Koronabirusa manifestazio nazional batekin –eta haren osteko poteoarekin– uxatu ahalko balitz, orduan bai gure herriak lezio bat emango liokeela berriz ere munduari.

Bi: “Jendea tontoa da”

Bale, badago egun hauetan histeriko samar jokatzen ari den jendea. Bai, denok egin dugu barre hurrengo 5.000.000 mokordoetarako adina komuneko paper erosten ari den jendeaz. Baina gai baten inguruko alarma soziala eta bonbardaketa mediatikoa hain handia denean, akaso pixka bat ulerberagoak izaten ere saiatu behar genuke. Denok ari gara murgiltzen ezagutzen ez dugun egoera batean, guztiok ari gara saiatzen gauzak ahalik eta hoberen egiten. Eta niri behintzat normala iruditzen zait honelako egoera batean beldurra agertzea. Beldurra errazago kutsatzen da edozein birus baino. Eta ez dut uste beldurra daukan jendeaz barre egiten segitzeak ezertarako balio duenik.

Zenbait iritzi-emailek egunotan luzitu duten nagusikeria moralak erakusten du, segur aski, zein den problema handiena gauzen ordena honi buelta eman nahi diotela esaten dutenen artean ere: ez daukatela enpatiarako gaitasun minimorik, ez dutela ulertzen zein kode kulturalen arabera funtzionatzen duen supermerkatuak arpilatzen ari den jende horrek –zeina herritarren portzentaje esanguratsu bat den, bide batez–. Inporta zaizkigu pertsona horiek? Ala euskal komunitatea ere gustura dago gizartetik bereizita?

Marko indibidualistak irensten

“Ni etxean geratzen naiz” kanpainaren ahobatekotasunak kezkatzen nau: ardura guztia norbanakoen esku uzten duen markoa da eta gizarteko sektore askori, lan egiteko derrigortasunaz gain, etxean ez geratzearen kulpa inposatzen die. Eta ez naiz ari ospitaleetan ari diren profesionalez bakarrik, janari-dendetan eta supermerkatuetan lan egiten dutenez baizik, erresidentzietako zaintzaileez, elikagaien hornidurarik falta ez dadin hara eta hona dabiltzan garraiolariez, egun hauetan lanpostua galtzeko beldurrez lanera joaten jarraitu duten guztiez.

Gure komunitatea oso ezkerrekoa dela pentsatzen dugu, baina honelako egoera batean ikusten dira haren klase ertaineko tendentziak: oso modu akritikoan irentsi dugu egoera honen irtenbidea nagusiki erabaki indibidualen gainean ebatziko dela.

Estatua honetarako zen, beraz

Azken egunetan gehien harritu nauen erabakia erakunde publikoen menpeko zenbait lantokitan hartutakoa da: zerbitzurik eskaini ez arren, ostiralera arte lantokira joateko eskatu zaie irakasleei edo zenbait kulturgunetako langileei besteak beste. Alegia, gure erakundeetako ordezkariek 4.0 industriaren erronkez eta antzeko gauza cool-ei buruzko jardunaldietan parte hartzen urteak daramatzaten arren, krisi sanitario baten erdian patroi fordista zaharrak bezala jokatzen dute eta ziurtatu nahi dute langile publiko guztiek fitxatzen dutela, nahiz eta lanera joatera derrigortuz gaixotasuna zabaltzen laguntzen duten. Zer zentzu dauka horrek, langileen gaineko kontrola erakutsi nahiaz aparte?

Lana ulertzeko iraganeko modu baten arrastoak direla pentsatuko nuke, krisi honetan agertzen hasia den itzal bat ere ikusiko ez banu: txinatar estiloko estatu-kapitalismo autoritario bat, Mendebaldeko laissez faire eredua baino eraginkorrago agertzen ari dena ez bakarrik gaixotasunaren kontentzioan, baizik eta makinaria kapitalistaren funtzionamendu diziplinatuan. Estatua, muin-muinean, horixe baita: kapitalismoa antolatzeko modu bat, momentu historikoaren arabera eskua gehiago edo gutxiago sartu duena gure bizitzetan batzuen etekinak ziurtatuta egon daitezen –osasungintza, laguntza sozialak eta herritarrek harengandik jasotzen dituzten gainontzeko onurak ez dira ezinbesteko ezaugarriak, langileek lortutako kontzesioak baizik–.

Horregatik ari da orain estatua kontrola hartzen, zer bai eta zer ez esaten: produkzioa ez da etengo, beste guztiak itxaron dezake. Etxean. Poliziaren mehatxupean.