Gizakiaren eboluzioa eta klima: neandertalek erakutsiko digute bidea non hasi eta amaitzen den
Atapuerca eta Desinovako aztarnategietan egindako ikerketa argitaratu du Science aldizkarian nazioarteko aditu talde batek. Glaziazio eta beroaldietan, neandertal gizakiak nola eboluzionatu zuen ikus daiteke DNA nuklearrarekin, haien aztarna fisikorik izan gabe ere.
Neandertal gizakiren inguruan gero eta gehiago dakigun honetan, beste pauso bat eman du arkeologiak. Burgosen dagoen Atapuercako aztarnategiko sedimentuetan eta Siberiako Altai mendikateko Desinova eta Chagyrscaya haitzuloetan egindako ikerketa baten bidez, lortu dute neandertalen DNA nuklearra zein den jakitea. Lehendik bazekiten DNA mitokondriala zein zen, baina orain nuklearra lortuta informazio askoz osoagoa dute.
Hala, pauso horrekin, eta baldintza zehatz batzuk ematen badira, ez da beharrezkoa izango giza fosilik izatea historiaurreko haitzulo bateko biztanleak identifikatzeko.
Ikerketa Alemaniako Leipzig Antropologia Ebolutiboko Max Plack Institutuaren eta Atapuercako Giza Eboluzioaren Museoko lantaldearen arteko elkarlanaren emaitza da, azkeneko honetan EHUk eta Aranzadi elkarteko hainbat ikerlari ere parte hartzen dute. Siberiako hotzak –DNA mantentzeko ezinbestekoa– eta Atapuercako “Estatuen Galeriako” baldintza bereziek lagundu dute: neandertalak bizi izan ziren galeria hori itxita geratu zen egungo gizakiarekin kontakturik izan gabe eta zoru estalagmitiko batek estali zuen gainera.
Aldaketa ekologikoen ondorio
Atapuercaren kasuan, gizonezko baten eta hainbat emakumezkoren arrastoak aurkitu dituzte. Lehena duela 110.000 urte bizi izan zen eta bere leinua duela 130.000 urte inguru sortu zela jakin dute DNA nuklearrari esker, orduan sortu baitzen haren arbasoen artean lerro-multzoen bereizketa, teknikoki “erradiazio” deitzen zaiona.
Hain justu, urte horietan bi glaziazioen arteko beroaldia hasi zen eta adituen ustez, beraz, klimak eragina eduki zezakeen neandertalek izandako aldaketa horretan.
Emakumezkoen arrastoak urte “batzuk” geroagokoak dira, 30.000 urte berriagoak, eta hauek lan estratigrafikoei esker jadanik ezagunagoak zaizkigun neandertalen ezaugarriak zituzten, aurrekoengandik genetikoki desberdinak. Kasu honetan ere, klima aldatu eta azken ziklo glaziar handia hasita zegoen. Klimaren eta gizakiaren eboluzioaren arteko harremanean, neandertalek bidea non hasi eta amaitzen den erakutsi diezagukete gizaki modernooi, hortaz.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]
Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.
Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]
Siberiako taigan duela 8.000 urteko gotorlekua topatu dute Berlingo Freie Universitäteko ikerlariek, inoizko zaharrena. Gotorlekuak Iraultza Neolitikoarekin batera iritsi zirela uste izan da luzaroan, nekazaritzak komunitateak egonkortzea ekarri zuelako.
Baina duela... [+]