Gosearen gosea ez da ederra izango. Nik ezin dut horretaz iritzirik eman, baina makina bat adibide bada batean eta bestean. Miguel Hernandez poeta espainiarraren “Tipularen lo kantua” gogoangarria, esaterako; bera kartzelan duten artean ogia eta tipula, Allium cepa, besterik jaten ez duen amaren esnea hartzen duen haur ttikiarentzako sehaska abestia.
Gose bide latza ekarri zuen Herbehereetara Bigarren Mundu Gerrak. Alemanen egurra lehenik, eta gero haiek handik botatzeko aliatuena. Bonba guztiak bere buruen gainera. Treneko langileak alemanen garraioa oztopatzen saiatu ziren, eta ordainetan haiek herrialderako janari eta energia hornidura erabat blokeatu zuten. Barrualdeko hirigune handietan ez zen zer janik. Txikizioa izugarria zen, parkeetako eta etxeko lorategiko zuhaitzak erregai gisa erabiltzerainokoa. Hirietako lurrak berdinduta, bizimodua lurrazalaren mailan.
Baziren ordea lurpera begira zirenak: lurpean zuten goseteari aurre egitekoa. Milioika eta milioika idi-bihotz edo tulipa (Tulipa spp.). Lore dotoreen lurpeko erraboila etxeero sekula jan gabekoa. Gobernuarentzat erronka latza izan zen urtero bizimodua alaitu eta udaberria ekartzen zuen idi-bihotzaren lurpeko erraboila jateko konbentzitzea. Propagandarako errezeta liburu eta sukaldaritza erakustaldiez gain, erraboilak janda zein osasuntsu zeuden erakusten zuten enbaxadoreak ere ibili ziren.
Arazo larririk ere sortu zen: idi-bihotzaren erraboilaren ernamuinak barrenak ederki astintzen ditu. Aipamen ugari dago nola erraboilak jaten hasi eta sabela beldurtzeraino puzten zen. Inoizko uzker luze eta zaratatsuenak entzun omen ziren garai haietan. Ikasi zuten ernamuina kentzen eta zopa, ogia eta gailetak, albardatuak, kafearen ordezkoa eta abar ugari egiten. Karlien Metz Herbehereetako Erresistentzia Museoko zaintzaileak dioenez, 1945eko otsailean, anoa ofizialak egunean 340 kilokaloria besterik ez zuen. 2000koa da egun ohikotzat jotzen den hornidura. Idi-bihotzarena erraboila izanik energia iturri aberatsa da, patatak (Solanum tuberosum) baino kaloria gehiago du.
Gaur egun Herbehereetako jatetxe puntakoenak idi-bihotz erraboila lehengai gisara berreskuratu eta erabilera berriak asmatzen ari dira. Haruntza hurbiltzen bazara, gogoan hartu jatetxe hauek: Amsterdamgo Cafe Caron, Zwolleko De Librije eta Nijmegengo De Nieuwe Winkel sonatua. Itzultzean esango didazu.
Gose denbora letorkeen sumatze hutsarekin toki guztietan lurrari begira jendea, etxe guztietan laratza beltza. Gure aitonari makina bat aldiz entzun izan diogu kamionkak aza (Brassica oleracea var. capitata) jan zituela umetan eta gaztetan. Han ere ez zen ba uzkerrik faltako! Mendaroko Eusebio Mugerza Mendaro Txirristaka bertsolariaren puntua jaso zuen Antonio Zabalak “Mendaro Txirristaka bertsolaria” 1974ko liburuan: “Jaten ditugunian / aza ta porrua; / puzkarrik egin ezin, / sabelian orrua”.
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.