Gerrako goseari idi-bihotz zopa
Gosearen gosea ez da ederra izango. Nik ezin dut horretaz iritzirik eman, baina makina bat adibide bada batean eta bestean. Miguel Hernandez poeta espainiarraren “Tipularen lo kantua” gogoangarria, esaterako; bera kartzelan duten artean ogia eta tipula, Allium cepa, besterik jaten ez duen amaren esnea hartzen duen haur ttikiarentzako sehaska abestia.
Gose bide latza ekarri zuen Herbehereetara Bigarren Mundu Gerrak. Alemanen egurra lehenik, eta gero haiek handik botatzeko aliatuena. Bonba guztiak bere buruen gainera. Treneko langileak alemanen garraioa oztopatzen saiatu ziren, eta ordainetan haiek herrialderako janari eta energia hornidura erabat blokeatu zuten. Barrualdeko hirigune handietan ez zen zer janik. Txikizioa izugarria zen, parkeetako eta etxeko lorategiko zuhaitzak erregai gisa erabiltzerainokoa. Hirietako lurrak berdinduta, bizimodua lurrazalaren mailan.
Baziren ordea lurpera begira zirenak: lurpean zuten goseteari aurre egitekoa. Milioika eta milioika idi-bihotz edo tulipa (Tulipa spp.). Lore dotoreen lurpeko erraboila etxeero sekula jan gabekoa. Gobernuarentzat erronka latza izan zen urtero bizimodua alaitu eta udaberria ekartzen zuen idi-bihotzaren lurpeko erraboila jateko konbentzitzea. Propagandarako errezeta liburu eta sukaldaritza erakustaldiez gain, erraboilak janda zein osasuntsu zeuden erakusten zuten enbaxadoreak ere ibili ziren.
Arazo larririk ere sortu zen: idi-bihotzaren erraboilaren ernamuinak barrenak ederki astintzen ditu. Aipamen ugari dago nola erraboilak jaten hasi eta sabela beldurtzeraino puzten zen. Inoizko uzker luze eta zaratatsuenak entzun omen ziren garai haietan. Ikasi zuten ernamuina kentzen eta zopa, ogia eta gailetak, albardatuak, kafearen ordezkoa eta abar ugari egiten. Karlien Metz Herbehereetako Erresistentzia Museoko zaintzaileak dioenez, 1945eko otsailean, anoa ofizialak egunean 340 kilokaloria besterik ez zuen. 2000koa da egun ohikotzat jotzen den hornidura. Idi-bihotzarena erraboila izanik energia iturri aberatsa da, patatak (Solanum tuberosum) baino kaloria gehiago du.
Gaur egun Herbehereetako jatetxe puntakoenak idi-bihotz erraboila lehengai gisara berreskuratu eta erabilera berriak asmatzen ari dira. Haruntza hurbiltzen bazara, gogoan hartu jatetxe hauek: Amsterdamgo Cafe Caron, Zwolleko De Librije eta Nijmegengo De Nieuwe Winkel sonatua. Itzultzean esango didazu.
Gose denbora letorkeen sumatze hutsarekin toki guztietan lurrari begira jendea, etxe guztietan laratza beltza. Gure aitonari makina bat aldiz entzun izan diogu kamionkak aza (Brassica oleracea var. capitata) jan zituela umetan eta gaztetan. Han ere ez zen ba uzkerrik faltako! Mendaroko Eusebio Mugerza Mendaro Txirristaka bertsolariaren puntua jaso zuen Antonio Zabalak “Mendaro Txirristaka bertsolaria” 1974ko liburuan: “Jaten ditugunian / aza ta porrua; / puzkarrik egin ezin, / sabelian orrua”.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]