Euskal Herriko hobi komun handienetako bat aurkitu dute Bilbon, gudari eta milizianoen 40tik gora gorpurekin
Euskal Herrian aurkitu den 1936ko Gerrako hobi komun handienetako bat azalerazi dute Bilboko Begoñako hilerrian. 46 gorpuzki daude bertan, gehienak Errepublikaren alde borroka egindako gudari eta milizianoenak. Gogora Institutuak DNA probak egingo dizkie.
"Jakina zen Begoñako hilerrian Gerra Zibilean hildako pertsonak lurperatuta zeudela, gehienak banaka, baina ez zegoen hilobi komun honi buruzko dokumentaziorik". Hala irakur daiteke Bilboko Begoñako hilerrian egindako aurkikuntzaren berri emanez Aranzadi Zientzia Elkarteak publiko egindako idatzian. Elkartearen gidaritzapeko Begoñako Argia proiektuaren pean, gaur artean EAEn ezagutzen den 1936ko gerrako hobi komunik handiena aurkitu dute, eta Euskal Herriko handienetakoa. 46 pertsonaren gorpuzkiak aurkitu dituzte, "horietatik 42 gudariak eta milizianoak", hobian aurkitutako gerrikoen belarrien eta txapen bidez ondorioztatu daitekeenez.
Lau atal ditu aurkitutako hobi komunak. Lehen bi ataletan bina gorpu lurperatu zituzten, ahoz gora, eta "gutxienez horietako batek exekutaturik hil izanaren zantzuak zeuzkan –bala-zuloa garezurrean eta eskuak bizkarrean lotuta–". Aranzadiren arabera, horietatik hiru hilerriko erregistroaren arabera hilobi komun batean lurperatutakoak izan daitezke. "Laugarrena ez da erregistroan ageri, baina hilarria zeukan leku horretantxe". Elkartearen arabera, gutxienez bi matxinatutako bandokoak lirateke, eta ziurrenik errepublikazaleek exekutatu zituzten frankistek Bilbo hartu baino egun batzuk lehenago.
Hilobiko hirugarren eta laugarren ataletan 17 eta 25 gorpuzki aurkitu dituzte, hurrenez hurren. Gorpuzkiekin batera aurkitutako materialaren bidez ondorioztatu daitekeenez, Bigarren Errepublikaren alde borroka egindako gudari eta milizianoak lirateke denak. Hirugarren atalean ahuspez lurperatu zituzten gorpu guztiak, eta laugarrenean ahuspez zein ahoz gora.
Gorpuzkiekin batera, objektu ugari aurkitu dituzte hobian: txanponak, txiskeroak, arkatzak, orraziak, labanak, botoiak, botak, munizioa, soldaduen txapak eta gerriko-belarriren bat.. besteren artean.
Begoñako Argia proiektua iragan urrian jarri zen martxan, eta bere baitan 2.200 pertsona baino gehiagoren gorpuzkiak desobiratu dituzte. "Lan horien eta aurretiazko dokumentazioaren ondorioz, bagenekien Gerra Zibilean hildako hainbat pertsonaren hondarrak zeudela Begoñan: batzuk desobiratuta zeuden dagoeneko, bai Begoñako Argia proiektuan, bai lehenago. Gehienak banaka lurperatuta zeuden, eta guztiek zeukaten dokumentazioa hilerriko erregistroan". Alabaina, azken asteotan aurkitutako hobi komunari buruzko dokumentaziorik ez zegoen.
Asteazkenean aurkeztu dituzte aurkikuntza eta bere ondorioak Bilboko udaletxean, Juantxo Agirre Aranzadi Zientzia Elkarteko zuzendari nagusia, Juan Mari Aburto Bilboko alkatea eta Beatriz Artolazabal Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua bertan zirela.
DNA laginak
Aranzadik jakinarazi duenez, Gogora Institutuak DNA probak egingo dizkie agertu diren gorpuzki guztiei, eta Begoñako hilerrian ehortzitako 1936ko Gerrako biktimen senideen DNArekin alderatuko dituzte.
Zentzu horretan, Artolazabalek dei egin die Bilboren defentsan hildakoen senideei, Gogora Institutura informazioa ematera hurbil daitezen.
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.
Ángel Salas Larrazabal militar frankista urduñarrak gidatzen zuen hegazkinak bonbak bota zituen Otxandioko Andikona plazan zibilen aurka, 1936ko uztailaren 22an. Gutxienez 61 herritar hil ziren. Frankismoan hainbat kargu militar eta politiko izan zituen, eta 1991n... [+]
Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]