Gerra Zibilean Euskadin hildakoen datu-basea aurkeztu du Eusko Jaurlaritzak
Azken bost urteotan egindako ikerketan 1936-1945 urteen artean Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban hildako 20.970 pertsona bildu dituzte datu-basean, horien artean bertakoak izan baina beste lekuren batean hildakoak ere. Horietatik 698 oraindik identifikatu gabe daude. Izaera zabalagoa duen ikerketa-lan baten lehen zatia da hau.
2016ko uztailean sinatu zuen hitzarmena Eusko Jaurlaritzak Aranzadi Zientzia elkartearekin eta EHUko Giza Eskubideen Katedrarekin, 1936 eta 1978 urteen artean gertatutako oinarrizko eskubideen urraketei buruz txostena egiteko. 1936ko uztaileko altxamendu militar faxistak eta bere ondorioek, Gerra Zibilak eta 40 urteko Diktadura Frankistak, eragindako injustiziak ikertzea da xedea.
Azken bost urteetan egindako lanaren emaitza da gaur Gogorak, Eusko Jaurlaritzaren Memoriaren, Bizikidetasunaren eta Giza Eskubideen Institutuak aurkeztu duen txostena. Bertan, 1936 eta 1945 urteen artean, Gerra Zibilean eta lehen frankismoan, Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban hildako biktimak eta baita bertakoak izanik ere beste lekuetan hildakoak jaso dituzte datu-base batean. Ikerketa orain arte kontsultatu ahal izan dituzten dokumentuetan oinarrituta egin dute, eta, beraz, ekarpen berrietara zabalik dago.
Orotara 20.970 hildako erroldatu dituzte. Horietatik 698 oraindik identifikatu gabe daude. Gainera, ez da ezagutzen 7.795 pertsona non dauden lurperatuta. Guztietatik 13.283 dira matxinatuek eraginda hildako biktimak, eta 7.687 errepublikanoek eragindakoak.
Txostenean ikuspegi historikoaz gain giza eskubideen gaineko zuzenbidearen ikuspegia ere jaso nahi izan dute. Izan ere, txostenak biktima ez-borrokalariak, hau da, bonbardaketa matxinatuetan hildakoak, gerra-kontseiluak exekutatutakoak, matxinatuek judizioz kanpo exekutatutakoak eta preso egonik hildakoak, gizateriaren aurkako krimenen biktimatzat hartzen ditu. Izan ere, zehazten dutenez, “indarkeria frankista etsaia deuseztatzeko estatu-politika gisa planifikatutako jarduna izan zen, eta hori dela eta gizateriaren aurkako krimentzat hartzen da”.
Txostenaren egileek azpimarratzen dutenez, errepublikaren aldekoek ere giza eskubideen urraketak eta krimen larriak egin zituztela jakina da, baina horien berri jaso zuten eta berrogei urtean zehar, diktadurak iraun artean, alegia, biktima horiei arreta, aitortza eta omenaldi ofiziala eman zitzaien.
Kontrara, ordea, hildako errepublikanoak erreboltari, matxino eta traidoretzat hartu zituzten, eta, ondorioz, erakundeen tratu txar sistematiko eta kolektiboa egon zen, eta horrek eragotzi egin zuen hilotzak non zeuden jakitea, nazioarteko zuzenbide humanitarioa urratuz.
Sarean dago Euskadin gerra zibilean hildako biktimak txostena, eta baita datu-basea bera ere, kontsultatzeko moduan.
Bideo honetan azaltzen da datu-basea nola erabili:
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.
Ángel Salas Larrazabal militar frankista urduñarrak gidatzen zuen hegazkinak bonbak bota zituen Otxandioko Andikona plazan zibilen aurka, 1936ko uztailaren 22an. Gutxienez 61 herritar hil ziren. Frankismoan hainbat kargu militar eta politiko izan zituen, eta 1991n... [+]
Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]