“Genero-markarik gabeko izenen aldeko apustua egiten dute askok”
Izenek egungo biko genero-sistema zelan erreproduzitzen duten azaltzeko, Saioa Iraola Urkiola Bilgune Feministako kideak akordura ekarri ditu Idurre Eskisabel Larrañaga kazetari eta antropologo beasaindarraren berbak. Eskisabelek esaten duenez, "egunerokotasunean, emakumeak eta gizonak sortzen dituzte izendegiek".
Iraolaren arabera, mugapen bat dago batzuk zein besteak izendatzeko. "Izena eta izana ezbaian" gida praktikoa lantzeko eratutako lantaldeko kidea da leitzarra. Lan hori, Itzubaltzeta/Romoko kultur etxean aurkeztu zuten, joan den astelehenean, martxoaren 6an.
Nondik dator horrelako gida praktiko bat egiteko beharra?
Orain dela 4 bat urte, gure militanteen artean kezka bat sortu zen: ama izatean, trabak ipintzen ari zitzaizkien hainbat kideri, ordura arte arazorik suposatu ez zuten izenak erregistratzeko garaian. Batetik, gida praktiko hau egitea erabaki genuen izenen inguruan gogoeta bat egiteko. Bestetik, pertsona-izenen araudia zein den ezagutu nahi genuen, horren aurrean zein estrategia elkarbana genezakeen jakiteko, legeari ziria sartzeko.
Zenbait izenek sexuaren araberako bereizkeria bultzatzen dutela diozue.
Hizkuntzak errealitate bat interpretatzeko balio digu; nortasun edo identitateen garapenean ezinbesteko tresna bat da, izena den bezala. Aldi berean, garaira moldatzen doa. Hori horrela, pertsona-izenek funtzio bikoitza daukate: norbanakoa izendatzeko balio dute; baina, aldi berean, norbanako hori jendartean edo sare sozial konkretu batzuetan kokatzeko balio dute.
Zeintzuk dira lehenago aipatu dituzun estrategi horiek?
Sexu-genero informazioa ematen digute izenek. Ni Saioa deitzen naiz; horrek emakumea edo gizonezkoa naizen argi uzten du. Ildo horretan, emakume-gizon binomioa indartu egiten dute izenek. Gauzak horrela, sexuaren araberako izendegia gainditu eta jaioberriari gustuko izena jarri ahal izateko aukera edo estrategia ezberdinak jaso ditugu "Izena eta izana ezbaian" gida praktikoan. Euskaltzaindiak gomendio bat egiten du: i, o, u bokalez eta kontsonantez amaitzen diren izenak, hasiera batean, gizonezkoentzat izango lirateke, salbuespenak salbuespen; eta a eta e amaiera dutenak emakumezkoentzat izango lirateke. Egoera horren aurrean, aukera bat da justifikatzea guk jarri nahi duguna fikziozkoa edo pertsonaia baten izena dela. Adibidez, 'Maren' hitzak itsaso esan nahi du norvegieraz; bertoko ipuinetako pertsonaia dela argudiatu zuten guraso batzuek, bere umeari ipintzeko. Horrekin lotuta, 'Itsaso' emakumeak izendatzeko erabili izan da beti, o bokalez amaitzen den arren. Bada, mutil bati jartzeko, aita-amek frogatu zuten Nafarroako herri baten izena dela: Itxaso. Toponimia erabiltzea ere aukeretako bat da.
Zein da beste aukeretako bat?
Hirugarren aukera da Espainiako Estatistika Institutu Nazionalaren bitartez frogatzea 'Elur', 'Aratz', 'Joar' edo 'Amaiur' bezalako izenak neskentzat zein mutilentzat erabili direla. Bestalde, erregistroaren funtzionarioaren esku gelditzen da askotan izenena; asko ondoko herrira joaten dira, bertoko langilea irekiagoa delako. Bitartean, askok genero-markarik gabeko izenen aldeko apustua egiten dute.
Elkarrizketa hau Hirukak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Cristina Rodríguez Ruiz epaileak galarazi egin zien guraso batzuei beren seme jaioberriari Ilargi izena jartzea, argudiatuz neskentzako izena dela. Gurasoen iritziaren aurka, Jon izena jarri zion EiTBk informatu duenez.
2011n ikuspegi binarioan (gizonak eta emakumeak) oinarritutako izendegia argitaratu zuen Euskaltzaindiak. Generorik ez duten euskarazko ehunka izenei izaera aldarazi eta ordutik familia askoren buruhauste eta oztopo bilakatu da sailkapen hori. Kritika andana jaso ostean,... [+]
Euskaltzaindiak 2001etik aurrera sexuaren araberako bereizketa finkatu zuen izenetan baina IKAren Deklinabidea aplikazioa garatzen ari nintzela salbuespenak badirela konturatu nintzen. Badaude Euskaltzaindiaren gizonezkoen eta emakumezkoen ponte-izenen zerrendetan, bietan,... [+]
Euskaltzaindiak adierazi du aurki Ministerioarekin euskal izendegiarentzat “bestelako bideak asmatzeko” harremanak hasi nahi dituela.
Abuztuaren 1eko Teleberrian ARGIAren azken aldizkarian argitaratu dugun euskal izendegiari buruzko erreportajea eta analisia izan dituzte hizpide. Etxean semearen izenarekin bizi izan dugun kasuari buruzko albistean, Euskaltzaindiko kide batek aitortu du izendegia sortzeko... [+]
Zeinek ez du ezagutzen Lur izeneko neska eta mutila? Edo Hodei, Sahats, Lizar, Elorri, Aratz, Araitz, Izar, Amets, Iraultza, Amaiur, Iraitz, Izaro edo Aritza izenekoak ere. Ba al da izen bera emakumeek eta gizonek partekatzea arazotzat hartzen duen euskaldunik? Lur hitzak non du... [+]
Euskarazko pertsona izenen sorkuntzak abiadura handiagoa eraman du arautzeak baino. Horri esker ditugu Izaro, Amaiur eta Eneritz izeneko neskak eta mutilak. Euskaltzaindiak ordea euskal izendegia finkatu du, eta bere hitzetan esanda “erregistro zibilari aholkuak”... [+]
“Izena eta izana ezbaian” gida praktikoa aurkeztu dute Bilgune Feministak eta Emaginek. Euskarazko izendegiaren binarismoaren inguruko gogoeta piztu nahi dute.
Kontsulta jarri beharko dut martxa honetan. 2007ko urrian erreportajea idatzi nuen Hego Euskal Herrian jaioberriaren izenaren sexuarekin eta grafiarekin dauden arau zorrotzei buruz (malguagoak dira Iparraldean), eta oraindik zalantzaz beteriko iruzkinak jasotzen ditu... [+]
- "Euskal izendegia. Ponte izendegia. Diccionario de nombres de pila. Dictionaire des prenoms" liburua aurkeztu zuen ostiralean (14) Euskaltzaindiak, Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren babesarekin. Bertan, 2.264 izen jaso dituzte bakoitzaren azalpen eta guzti... [+]