“Ikasgelako neskengatik, auzoko atsoengatik

Herriko atxilotuarengatik, hizkuntza batengatik,

Guzti horrengatik gaur naiz,

Zuregatik banaiz”

Zuregatik, Aiert Alberdi

La Voz Kids telebistako saioan trebatu zen 13 urterekin Aiert Alberdi (Oñati, 2006), eta bost urteren ondoren gaztetxeko oholtzetan abestu du gehien bat. Abesti bakarra du plataformetan, Omen ala behar, eta beste hiru aurkeztu dizkigu Urdin Elektrikoan: mintzo da herriaz, erresistentziez, ikasgelako nesken ahizpatasunaz, bere amak emandako guztiaz… Lau urterekin hasi zen musika eskolan. Praktika ohitura bihurtu zen, ohitura pasioa eta pasioa beharra.

Ez da urduritu Bira Kulturgunean jendaurrean egindako elkarrizketan. Izan ere, Antena 3eko platoko esperientziak lagundu dio publikoaren aurrean lasai agertzen. Pozik dago gainera, bere diskurtso politikoa ezagutzera emateko lehen aukera duelako. Soziologia eta Zientzia Politikoko ikasle honek gustuko du botere sistemei eta borroka sozialei buruz hausnartzea. Bagenekien ahots ederra zuela, eta konfirmatu digu asko duela esateko.

Nagia ematen dizu La Voz kids-i buruz berba egiteak?

Beno… (Barreak) Ez, interesgarria iruditzen zait. Hamahiru urteko ume baten jolasteko gogoak eraman ninduen Antena 3eko platora. Bulkada izan zen kastinean izena ematea, eta Madrilen bukatu nuen.

Zer eman zizun esperientziak?

Gauza positibo dezente. Batetik, jende pilaren aurrean abesteak oholtza-esperientzia ematen dizu. Bestetik, telebista eta hedabideen mundua barrutik ezagutzeko aukera eman dit, sare sozialak barne. Halaber, interesgarria da hori guztia bizitzea umea izanda.

Nire aurreiritzia da jostailu apurtu ugari ateratzen direla haurren show horietatik; gurasoen espektatiben presioa pairatzen dutela…

Denetik dago. Egia da patroi bat errepikatzen dela: bederatzi urterekin lau programatik pasa den umearena. Baina, ni bezala, haur asko jolasteko jarrerarekin doaz, eta haien gurasoek ez dute anbizio berezirik (esplizituki, behintzat).

Punketik kresta bakarrik duzula esan zuten La Voz Kidseko aurkezpenean, samurtasuna zelako zure ikurra. Hala da gaur egun ere?

Ez nuke esango samurtasuna denik nire ezaugarri nagusiena, kontrastea baizik. Samurtasuna transmititzen dut, baina baita sendotasuna ere. Nire estetika punkaren garapenak abiapuntu estrategikoa izan du: tresna politiko moduan erabiltzea, ahalik eta eragin handien eragiteko.

Zure estetikan nabarmena da genero disidentzia…

Poliki-poliki garatu nuen nerabezaroan, modu nahiko organiko batean, nahiz eta tartean hautuak ere egon diren. Inportantea iruditzen zait erabaki horiek politizatzea. Izan ere, ohikoa da norbaiti entzutea “ni horrelakoa naiz, berez irteten zait”. Ez nator bat: kanpotik barrura ere eraikitzen da gure nortasuna, halabeharrez. Feminismoak erakutsi digu gorputza badela gure arma, baita jomuga ere.

Nondik datorkizu ikuspegi feminista?

Beharretik. Biziraupenerako behar nuen, biolentzia ulertu zein horri erantzuteko tresna gisa. Aitzitik, kasu honetan ere beharraz gain erabakia egon da: politizatu naiz, politizatu dut dena. Saiatzen naiz feminismoan militatzen, nire bizitzan eta nire musikaren bidez. Klase borroka modura ulertzen dut feminismoa. Generoak ardazten du sistema patriarkala eta, ondorioz, uste dut genero-kategorien abolizioa dela feminismoaren mugarria.

Nola txertatzen duzu feminismoa zure proiektuan?

Saiatzen naiz disidentzia oholtzan azaleratzen. Letra batzuk esplizituak dira, beste batzuk ez, baina nire musikaren subjektua beti dago hegemoniatik kanpo.

Olatz Salvadorrek eta Izaro Andresek Pikaran deitoratu zuten jendeak esan diela haien letrak ez direla politikoak, eta ez datozela bat. Zer deritzozu?

Batetik, oso begirada sinplista eta mugatua iruditzen zait letrak soilik aztertzea ebazteko ea musikari baten lana politikoa den ala ez. Uste dut subjektuak egiten duela zer edo zer politiko; sortzen duen gorputzak bere nortasuna eta bere ikuspegia jarriko ditu. Ondorioz, nik bai uste dut Izarok eta Olatz Salvadorrek politika egiten dutela. Edonola ere, esango nuke ez dela existitzen politikotasunik ez duen musikarik.

Generoaren abolizioa aipatu duzu, eta harritu nau, kontzeptu hori feminismo erradikal transfoboarekin lotzen dudalako. Geureganatu beharko genuke?

Egia da gaur egungo feminismo erradikalaren parte bat transfoboa dela, eta diskurtso horrez jabetu dela. Gogoratu behar dugu patriarkatuak denok zapaltzen gaituela; sistema berak zigortzen dituela emakume zisak eta pertsona transak. Feminismo erradikalarekin bat egin baino, nire asmoa da feminismo liberala gainditzea, denok oso barneratuta daukaguna: gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren markoa. Kontziente izan behar dugu genero bereizketa existitzen den bitartean, botere arrakala ez dela desagertuko.

Jokin Azpiazu soziologoaren artikulu bat argitaratu genuen aspaldi: “Maskulinitateak: eraldatu, irauli ala baztertu?”. Bideragarria iruditzen zaizu gizon zis normatiboei eskatzea maskulinitatea baztertu dezaten?

Bai, eskatu eta exijitu behar diegu! (Barreak). Ulertuta prozesu bat dela, ez dela gaurtik biharrera emango, sistema osoa dagoelako horrela antolatuta eta egituratuta. Gizon eta emakume klase politiko moduan ulertzen dituen feminismo materialistatik abiatuta, bai uste dut gizon klase horren parte den pertsona batek maskulinitatea traizionatzeko hautua egin dezakeela, generoaren abolizioaren alde borrokatzeko.

Eta nola traizionatzen da gizontasuna? Eman tip batzuk!

Zortzi mila modutan: harremanak eraikitzeko moduan, ingurukoak zainduz, batzuetan esanez ez dakizula erantzuten galdera jakin bati… Praktika txiki pila daude, lehenengo pauso moduan emateko. Hori bai, gizontasunaren erreformak ondo daude bidea egiteko, baina ezin dira helburua izan. Aldaketa txikietan bakarrik geratzen bagara, azalean geratuko gara. Ikuspegia erabat aldatzea da erronka, bizitza osorako.

Oñatitik Bilbora joan zara bizitzera, unibertsitatean ikasteko. Oso errotuta dago iruditerian herri txikia lotzea kontrol sozialarekin eta genero-eredu zurrunekin, eta hirian irudikatzea askatasuna. Zer uste duzu?

Ez nago ados. Uste dut dikotomia faltsu eta sinplista dela esatea herri txikiak infernuak direla eta hirietan topatu ahal dugula utopia. Noski, hirietan aniztasun handiagoa dago jende gehiago bizi delako, baina esango nuke bortizkeriak forma desberdinak hartzen dituela. Herrietan denok elkar ezagutzen dugu, konfiantzazko espazio gehiago daude, eta horrek egiten du biolentzia agerikoagoa izatea, esplizituagoa, baina hirietan ere ematen da. Are gehiago, esango nuke disidenteok estrategia berdina darabilgula bizirauteko, izan herrietan edo hirietan: burbuiletan bizitzea, pareta lodiak dituztenak, errealitate hegemonikotik aldentzeko.

Hitz egin dezagun orain klase kontzientziaz. Nola zeharkatu zaitu?

Langile klaseko parte naiz txikitatik. Nire familian betidanik hezi naute klase ikuspegian. Ondorioz, ez dut feminismoa ulertzen materialista ez bada. Bizi dugun errealitatea gordina da, eta horri erantzuteko erreminta izan behar da feminismoa.

Eta zertan datza klase ikuspegia presente izatea musikan, elitismoa eta arrakasta jakin batekin oso lotuta dagoen unibertso bat dela kontua izanda?

Hasteko, gustatzen zait herria hitza aipatzea nire abestietan, langile klase moduan ulertuta. Bestetik, inportantea iruditzen zait arrakastaren kontzeptua berrikustea. Esan digute ezaguna izan behar duzula musikatik bizitzeko; gakoa ez da hainbeste estatus ekonomikoa, estatus soziala baizik. Nik ez dut argi. Neurri batean ondo legoke pentsamolde burges horrekin apurtzea, baina onartu behar dugu egun oso zaila dela proiektu artistiko batetik bizitzea, ospea lortu barik. Egia da musika mundua klasista dela eta atzean logika kapitalista dagoela (sistema osoa kapitalista den heinean). Guay dago espazio autogestionatuen parte izatea, horietan egitea zure eskaintza kulturala, eta Spotify bezalako plataformei uko egitea, baina ezin dugu ukatu dispositibo kapitalistak ere baliatu behar ditugula bizirauteko.

Mainstream vs. kontrakultura munduen artean, zein da zure lekua, kontuan hartuta Antena 3en hasi zinela, baina gaztetxeetan jotzen duzula gehien bat?

Esango nuke Euskal Herriko markoan mainstream eta kontrakulturaren arteko bereizketa likidoagoa dela beste testuinguru batzuetan baino. Edonola ere, dikotomia horren zein aldetan zauden baino, interesgarriagoa iruditzen zait pentsatzea zelan zauden, zer egiten duzun hor. Niri gustatzen zaidan lekua erresistentziarena da, eta uste dut jarrera hori izan daitekeela bi munduetan. Alegia, ez nator bat mainstreamean daudenak zigortzearekin; uste dut hortik ere posizioa eta kontrapolitika egin daitekeela. Aldi berean, funtsezkoa iruditzen zait kontrakultura sustatzea eta sendotzea. Hor ikusten dut nire burua.

Gaztetasunari buruz berba egin dezagun orain. Kostatzen zaizu zure proiektua defendatzea, serio hartua sentitzea?

Antena 3eko esperientziatik argi ikusi dut gazteok infantilizatzeko joera handia dela orokorrean, eta are eta esplizituagoa dela oholtzan, bereziki emakume edo disidente bazara. Horren ondorioz, zortzi bidez birplanteatzen dugu urrats bakoitza. Nik abesti bakarra dut kalean. Gazte izanda, heldu baten eskuaren behar handia dugu, ateak irekitzea zaila baita gaztetxeez harago.

Hala ere, zure bidea oso bakartia da. Argi duzu hautu hori?

Beti izan dut argi nire proiektua pertsonala izango zela, nire izenarekin, baina aldi berean etengabe jartzen dut zalantzan. Auskalo, agian hemendik hiru hilabetera musikari edo sortzailez inguratuko naiz, zuzenekoetan behintzat. Ekoizpenari dagokionez ere, oraingoz gustatuko litzaidake bakarrik jarraitzea; bizi nahi dut nolakoa den modu independentean aurrera egitea musikan.

Harritu nau ikustea oso gutxi erabiltzen dituzula sare sozialak. Hautu politikoa da hori ere?

Ez. Arazoa da kostatzen zaidala sareetan pertsona eta musikaria bereizten, nola nire bizitzan ez ditudan bereizten… Momentu jakin batean saiatu nintzen profila profesionalizatzen, baina urrunketa bat eragin zidan; Instagram leiho komertziala bihurtzen denean, gozamena eta atxikimendua galtzen dituzu. Horregatik, azken boladan oso eduki gutxi igotzen dut; igotzen dudana pertsonala zein sorkuntzari lotutakoa da.

Elektronikarekin esperimentatzen hasi zara, zure kabuz ere. Merina Gris, Neomak, Zetak, J Martina… Nabarmena da euskal panoraman joera. Zerk erakartzen zaitu zuri?

Egia da Euskal Herriko panoraman zein nazioartean, elektronika olatu handi batean gaudela. Digitalizazioak blaitu du dena, musika ere. Konfinamenduak ere eragina izan zuen seguruenik, jende asko hasi zelako etxean esperimentatzen. Elektronikak ahalbidetzen du jolastea, fusionatzea, hibridotasuna esploratzea. Momentuan bultzakada izan zen baina, hausnartuta, konturatzen naiz purutasunarekin apurtzea dela interesatzen zaidana.

Ezizen mordoa entzun behar dituzue Z belaunaldikook: kristalezko belaunaldia, porno belaunaldia, belaunaldi galdua… Zer esango zenuke gazteon erresistentziei buruz?

Batetik, gura dut argi geratzea gazteok errealitate gordin baten aurrean zutik gaudela, eta mugimenduan. Azal fina dugula? Ba gura dugu eduki; horrek ere lotura du maskulinitate hegemonikoarekin apurtzearekin. Kexatzen gara, ez garelako konformatuko minimoarekin, ez dugulako inolako biolentziarik bizi nahi.

Matxistagoak zaretela da beste ohiko kritika bat. Tontakeria galanta da, ezta?

Tontakeria bat da, bai. Besterik gabe, belaunaldi berriekin batera, forma berriak hartzen ditu biolentziak. Are gehiago, uste dut sistema patriarkalaren aurreko erresistentzia handitu dela. Mugimendu handia ikusten dut gazteen artean.

Osasun mentalaz eta autoexijentzia suntsitzaileaz luze hitz egin dugu Urdin Elektrikoan. Olatz Salvadorren aipua da hurrengoa: “Beti ez daukat jendaurrean irribarretsu agertzeko gogorik, batzuetan hausten naiz eta esan behar da”. Ines Osinagak aldarrikatu du “mediokritateaz apropiatu gaitezen”. Nola bizi duzu zuk oholtzaren presioa?

Autoexijentziari izena aldatu beharko genioke: egiturazko exijentzia da, sistemak eragindakoa. Logika kapitalista hainbeste txertatu da gure gorputzetan, uste dugula gurea dela, baina barneko hori kanpotik sortuta dago. Gogorra da oholtzan egotea gaztea eta disidente izanda, eta bikaintasun horrekin lehiatzea. Bi estrategia posible ikusten ditut: mediokritatea besarkatzea, edo bikaintasuna besarkatzea modu estrategikoan eta, horrek eman dizun boterearekin, orduan mediokritatea besarkatzea, eraldaketa bultzatzeko. Ez dakit azaldu naizen!

Bukatzeko, Urdin Elektrikoaren beste klasiko bat, Ainara LeGardonen ideia batetik tiraka: emakumeok eta genero-disidenteok ikusgaitasuna borrokatu baino, autoritatea konpartitzea dela bidea. Aipatuko diguzu zure erreferente, ahizpa edo maistraren bat?

Nerea Loron, La Furia, izan da eskua eman didana. Deba Goienako lehiaketa batean ezagutu ninduen, eta bideratu ninduen zer egin gura nuen deskubritzeko. Edozer gura dudala, badakit berarekin kontatu dezakedala. Horrez aparte, esango nuke benetan babesten nautenak nire lagunak eta familia direla. Aipatutako infantilizazioa eta milaka indarkeriaren aurrean, haiei esker jarraitzen dut bidea egiten.