Gaztainari bizi berri bat emateko lanean
Azken sei urteak gaztainaren munduan erabat murgilduta daramatza Beñat Itoiz lapurtarrak. Lurrera bueltatzea eta proiektu bat martxan jartzea zituen helburu; laborantza eredu mekanizatu eta industrialetik urrun. Gaztainari lotutako egitasmoa abiatzea bururatu zitzaion orduan, bazterrean utzita zeuden lurrak eta jarduera bera biziberritzeko asmoz: “Historian hemengo jendea nola eta zerekin bizi izan den eta bizitzeko eta ekoizteko modu horiek gure munduan berriz nola sartzen ahal diren aztertu nuen”, dio. Fruitu horretatik abiatutako produktu mordoxka sortu ditu urteotan, eta konbentzituta dago gaztaina baserriko ekonomiari begirako aukera ederra izan daitekeela.
Irina, hummusa, gailetak, garagardoa, pasta, txokolatea, ozpina, eztia, gaztaina konfitatuak, odolkia gaztainarekin, piperrada… produktu horiek eta askoz gehiago egiten dituzte Makeako Euskal Gaztain Etxean. Itoizek jakin bazekien ezinezkoa izanen zela gaztainak bizpahiru hilabetetan bakarrik salduta urte osoan horretatik bizitzea. Horregatik ekin zion produktuaren merkatuaren inguruko ikerketari, eta hasieran zalantzak izan arren, segituan ikusi zuen baietz, gaztain aski badela Ipar Euskal Herrian, eta eraldatzeko aski onak direla gainera.
Lurraren faltan, hurbileko etxaldeei erosten dizkie gaztainak Itoizek. “Iparraldeko etxaldeetan erositako 15 tona sartzen dira hona urtero, eta horiek eraldatzeko gunea eta saltokia ditugu bertan”. Gaztainak idortzeko tresneria eta harrizko eihera dituzte, besteak beste, eta haiek transformatzen dute kasik produktu guztia. Sagardoa, txokolatea eta besteren bat, dena den, kanpoan egiten dituzte. “Gaztainaren merkatua zabalduz eta ekonomikoki sare bat sortuz, ingurumena zaintzea ere bada helburua”, adierazi du. Izan ere, gaztainen inguruan merkatua sortzeak landare horiek zaintzera, mantentzera eta birsortzera ere bultzatzen ditu.
Gaztainondoa Gernikako arbolaren pare
“Zergatk hartu ote dugu Euskal Herrian Gernikako arbola sinbolo gisa, gaztainondo bat beharrean?”, galdetu du umorez Itoizek. Izan ere, milaka urtetan jendea gaztainaz elikatu da eta horren zura erabili izan du gurean. Historia hori guztia bildu nahi izan dute gunean argazki eta azalpenen bidez. “Gauza gehiagoren artean, Iparraldeko mapa bat ere badugu, 1860ko tintaren eritasunaren aurretik herriz herri zenbat gaztainondo hektarea zegoen eta horri lotutako ekonomia zein zen azaltzen duena”.
Kuriosoa da gaur egun Europan eta gurean kontsumitzen den gaztainaren gehiengoa kanpotik ekarritakoa izatea. Frantziako Estatuan, %80 inguru kanpotik ekarria dela dio Itoizek, Turkiatik eta Txinatik bereziki. Horri buelta emateko asmoz abiatu zuen proiektua, eta produktu eskaintzaz gain, orain hainbat sukaldarirekin lanean ari da gaztainarekin egindako plater berriak proposatzeko: marmitakoak, risottoak, pastak… “Egiazko ekonomia bat sortzeko aukera dago, eta ez atxikitzea soilik gaztainaren oroitzapen doi-doia bizirik. Behar dira arbolak salbatu eta ekonomia berriz abiarazi”, amaitu du.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Lehen begi kolpean, ohiko artaldea dirudi argazkikoak, ezta? Bada, ez… ardi horiek suhiltzaile ere badira eta. Nafarroako Zunbeltz Nekazaritzako Test Guneak zerbitzu berria eta berritzailea jarri du martxan Lizarraldean: Arsue, edo artalde suhiltzaile estentsiboa... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]
2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
Elkea proiektuan produktu asko eta desberdinak ekoizten ditu David Ruiz de Galarreta Azpilikueta ekoizle amezkoarrak. Olibondoekin hasi zen, baina fruta arbolek, lekaleek eta zekaleek ere beren tokia egin dute proiektuan urteotan. Eta, orain, jarduera berri bat gehitu die... [+]
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Zergatik doa mundu guztia Iruñera erosketak egitera, gure eskualdean elikagai asko ekoizten bada? Zergatik da hain zaila bailara hauetako produktuak bailara hauetako dendetan topatzea?”, galdera horiei eta beste zenbaiti tiraka hasi ziren lanean Zangoza aldean duela... [+]