Elikadura eskubidearen alde zabiltza militatzen. Mundu mailan ala tokian toki, non jokatzen da kontua?

Maila guztietan. Mundu mailan, merkataritza- eta finantza-trukeak globalizatuta daudelako eta multinazional bakar batzuek nekazaritzako elikagaien katearen atal osoak kontrolatzen dituztelako, hazietatik hasi eta elikagai banaketaraino. Baina, argi da maila lokalean ere eragin beharra dagoela. Europako GKE bat da Foodwatch, osoki independentea, bost herrialdeetan (Frantzian, Alemanian, Herbehereetan, Austrian, Belgikan) dabilena. Ez dago zalantzarik: Europaren eskala ere ezinbestekoa da. Europak hobeto babestu dezake –eta behar du!– guztiontzat elikagai osasuntsu eta merkeak izateko eskubidea. Zeregin inportanteak ditu eta arau komunak eta babes-neurriak ezartzeko eskala egokia da Europa. Esaterako, zerealetan dagoen azukre kantitatearen muga finkatzea, osasunerako edo ingurumenarentzat arriskutsuak diren gehigarriak baztertzea, pestizida jakin batzuen debekua, iruzurrezko edota deforestazioaren ondoriozko produktuen inportazioa debekatzea... Hori guztia Europako Batzordeak erabakitzen du.

Problematikoa da laborantza merkataritza askerako itunetan izatea. Problematikoa da finantza merkatuetan erabakitzea guztia.

Itun horien ondorioz, EBra inportatutako nekazaritza eta elikadura produktuen kantitateak emendatzen dira eta horrek eragin sozial eta ekologikoak ditu, herrialde ekoizleetan baita gurean ere. Autoak ganaduaren trukean izenez ezaguna da EB-Mercosur ituna, baina soja transgenikoez eta deforestazioaz ere hitz egin behar dugu truke horiez aritzerakoan. Inportazio-kuota handi horiek are larriagoak dira, osasun- eta ingurumen-arauak usu ez baitira berak herri inportatzaile eta esportatzaileetan. Adibidez, Kanadak oraindik ere erabiltzen ditu zenbait animalia-irin eta hazkuntza sustatzeko antibiotikoak, Europan debekatuta dauden arren. Europan debekatutako 42 pestizida molekula erabiltzen ditu Kanadak, eta Brasilek beste dozenaka baimentzen ditu. Beste mehatxu biziki larri bat: herritarrak eta planeta babesteko araudiei eraso egitea da hitzarmen horien logika komuna, multinazionalei gero eta lehentasun handiagoa emateko.

Testuinguru horretan nola bermatu dezakegu elikadura eskubidea?

Berez sinplea izan beharko luke: eskubidea den heinean, guztioi bideratua izateko neurriak beharko lirateke. Bistan da, beren jardueretatik duinki bizi behar lukete laborari guziek. Horrez gain, lurra, bioaniztasuna eta osasuna errespetatuko dituen nekazaritzaren aldeko trantsizioa bideratu ahal izateko laguntzak bideratu behar zaizkie. Baina alderantziz, diru publikoari esker aitzina doan eredu agroindustrial batean gara, alta, badakigularik arriskutsua zaigula eta nekazariak paretaren kontra daramazkiela. Baina... Arazoa da, gaur egun nekazaritzako elikagaien sistema giltzaperatuta dagoela. Bost nekazarietatik bat da pobrezian bizi eta milioika lagun dira elikadura-segurtasun gabezian. Benetan diot, egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen. Gainera, ez da ahantzi behar pertsona berberak dabiltzala sistema hori sustatzen eta "zama administratibo" eta "oztopo" bezala aurkezten natura, lurzorua eta biodibertsitatea zaintzeko neurriak. Elikadura-industriako erraldoi batzuek –Lactalis, Nestlé, Ferrero, Mondelez, Unilever eta abar– kontrolatzen dute merkatua, eta banatzaile handi bakar batzuen esku da merkatuaren %80a.

Ezin bermatuzkoa dugu beraz eskubide hori?

Alternatibak badira, gure osasunerako anitzez hobeak direnak, biodibertsitatea ahalik eta gehien zaintzeko eta laborarientzat bideragarriak direnak. Eredu hauek agroekologiaren printzipioetan oinarritzen dira: menpekotasun gutxikoa eta naturarekin bat doazenak; hots, autonomoagoak eta erresilienteagoak. Bestalde, tokian-toki, kalitatezko janaria eskuratzeko alternatiba ugari garatzen ari dira: janari denda sozial eta solidarioak, auzo prekarioetarako Vrac France gisako ekimenak eta, batez ere, Elikaduraren Gizarte Segurantzaren proposamena.

Elikaduraren Gizarte Segurantza zer da?

Elikadura bermatzeko sarbidea erraztea du helburu eta Gizarte Segurantzaren antzeko kotizazio-ereduan oinarriturik, elikadura-laguntza unibertsala proposatzean datza funtsa. Kide bakoitzak hilero kopuru bat jasotzen du, taldeak demokratikoki aukeratutako denda edo ekoizleen sarean janaria erosteko bideratzeko. Oso itxaropentsua da! Frantziako Estatuari dagokionez, 30 bat lekutan esperimentatua da.

Behi eroen eskandaluaren ostean, 2002an sortu zuen Foodwatch, Thilo Bode Greenpeaceko zuzendari ohiak, elikadura kontrolatzeko nazioarteko erakunde indartsu bat osatzeko xedez. Herritarren kontra-botere horri buruzko zein balorapen egiten duzu?

Egitura independentea gara, herritarren esku dago osoki eta hori da gure indarra. Babes horri esker, nekazaritzako elikagaien industriako eta banatzaileen gehiegikeriak argitu ditzakegu, araudia hobetzera bultzatu ditzakegu agintari politikoak, beti ere, informaziorako, osasunerako eta ingurumenaren babeserako eskubideak hobeto babesteko. Garaipen batzuk lortu ditugu eta borrokan segitzeko gogoz gara ere.

Baikor segitzeko arrazoiak dituzu, beraz?

Baikor egiten nauena ekintza da: ezin ditugu parekoak nahi dutena egiten utzi, eta sinetsita nago elkarrekin aldaketa eragin dezakegula. Baina horretarako, guztion parte-hartzea behar dugu. Elkarrekin, ez dugu sekula amore emango.