Aspaldi hasi zenuten prozesu baten emaitza da hau. 2012an kolektiboen barne bizitza eta dinamiketan zentratu zenuten begirada eta hausnarketa. Hortik irten ziren “Dabilen harriari goroldiorik ez” liburua eta DVDa. Orain, testuinguruan eta kanpora begirako lanean jarri duzue arreta gehiago.

Zumalabe barnean hausnarketaren ildoari ekin genionean, kolektiboen barne bizitzaren inguruan hasi ginen gure artean eta beste kolektibo batzuekin hausnartzen eta eztabaidatzen. Uste genuen dimentsio horri gutxi begiratzen geniola. Baina gerora iruditu zaigu testuinguruaren dimentsioa ere hor dagoela. Hirukiaz hitz egiten dugu guk: oso garrantzitsua da bai proiektu politikoari, bai taldea osatzen duten pertsona bakoitzari eta bai testuinguruari begiratzea.

Iruditzen zitzaigun jendeak jada hor kokatzen gintuela, “barrura begira dauden horiek” (barre egiten du). Eta baditugu bestelako kezka batzuk. Fase hura amaitutzat ematean, esan genuen: “goazen borroka moldeak aztertzera”.

Kanpoa eta barnea ezberdintzeko joera horretan ere ez al da agerian geratzen gure pentsamendu bitar dikotomikoa, bi dimentsio independiente balira bezala ulertuz?

Erabat. Guk barne bizitza horren garrantzia azpimarratzen dugu, azken finean kanpora begira egiten duguna baldintzatuta dagoelako barne mailako dimentsio horrengatik, eta alderantziz. Agian horrela definitu edo sailkatzen ditugu aurrera egiteko, baina ez da bata ala bestea, konektatuta daude.

2015-2016 ikasturtean hasi zineten kanpo dimentsio horri heltzen. Gatazkarena aztergai izan dituzuen lau borroka moldeetako bat da.

ARGIArekin batera aurretik bi bideo egin ditugu, aliantzak jorratu ditugu hor. Orain gatazken inguruko liburuxka atera dugu. Asko eztabaidatu dugu gure artean, batzuetan adostasunetara ezin heldu, blokeo une batzuk izan ditugu, baina hor dago emaitza azkenean.

Borroka moldeak lantzea erabaki genuenean lau moldeetan zentratzea erabaki genuen: desobedientziak, aliantzak, gatazkak eta biolentziak. Ez dugu pentsatzen borroka moldeak hor agortzen direnik edo horiek direnik garrantzitsuenak, baina interesak hor genituen une horretan. Biolentziarenean korapilatu gara, ez dugu ikusi nola kaleratu zerbait gure artean ere askatu gabeko korapilo asko daudelako.

Gatazkaren inguruan atera duzue orain liburuxka. Gatazka nola ulertzen duzue?

Jendartean desorekak sortzen dituzte desberdintasun soziale, eta horien inguruan pizten diren gatazkez ari gara. Iruditzen zaigu herri mugimendu batzuen helburua dela gatazkak sortzea ezberdintasun horiei aurka egiteko, jendartea eraldatzeko. Gatazkaren adiera horretaz ari gara. Enplegu baldintzen inguruan sortu daitekeena edo errefuxiatuen gaiaren inguruan ematen ari dena, esaterako.

Ez da gatazkarako gidaliburu bat, gatazkaren inguruan pentsatzeko erreminta bat da. Hausnarketa lan hori kolektibo bakoitzak egin behar du.

“Gatazka birpentsatzeko” proposamen bat egiten duzue.

Gatazkak ulertzeko modu asko dago. Guk ulertzen dugu eraldaketarako aukera baten moduan, ez ekidin beharreko zerbait, baizik eta hor dagoen zerbait, borrokarako tresna bat, erabili behar duguna. Baina galdera sortu zitzaigun: “Nola egin ekarpen bat beste batzuentzat ere erabilgarria izan daitekeena?”. Eta erabaki genuen gatazka bat irudikatzea, sortzen denetik amaitzen den arte erabakiak hartzean garrantzitsuenak izan daitezkeen galderak identifikatzen saiatzeko. Horiek dira guri garrantzitsuenak suertatu zaizkigunak, baina bakoitzak moldatu beharko du bere esparrura eta gatazka zehatzetara. Ez ditugu liburuxkara ekarri soilik segurutzat ditugun gauzak. Zalantzak, gure artean eztabaida piztu dutenak edo deseroso sentiarazi gaituztenak ere ekarri ditugu.

Iruditzen zaigu batzuetan, oso erritmo frenetikoan gabiltzalako besteak beste, zenbait gauzez pentsatzeko astirik ez dugula hartzen. Gutako batzuoi behintzat gertatu izan zaigu.

Lau ataletan banatu duzue proposamena

Lehenengoa litzateke gatazkaren abiapuntua, bigarrena gatazkaren prozesua edo ibilbidea, hirugarrenean gatazken eskalatzea jorratzen dugu. Ez dakit terminoarekin asmatu dugun, baina adierazi nahi duguna da gatazketan askotan faseak daudela eta fase batetik bestera pasatze horri deitu diogu eskalatzea. Azken atala gatazkaren ondorioena da. Ondorioak prozesu osoan agertzen dira, baina gatazka bat ixten denean, ixten bada, edo intentsitatez aldatzen denean, kontua da ia tarte bat hartzen dugun bizi izan ditugun borroken inguruan ikaspen batzuk ateratzeko.

Ez genuen formula itxirik nahi, guk geuk ez dugu. Abiapuntuarako galdera batzuk luzatzen dira, pentsatzeko lagungarriak izatea nahiko genukeena: “Zein da gatazkaren arrazoia? Zertan oinarritzen da? Non gaude gu? Nolakoak dira gatazkan dauden aldeen arteko botere harremanak? Zeintzuk dira estrategiaren helburuak? Zein da testuingurua?...”. Bestelako galderak ere: “Zer baliabide dugu? Zer ondorio ekarriko du gatazkak?”.

Gatazkaren prozesuan eta ibilbidean arreta jarrita, kezka gehiago planteatzen dugu. Gatazka erabaki den terminoetan planteatzeak jendea batuko du? Baita epe luzean ere? Izan ere, batzuetan epe motzera mugatzen gara. Garrantzia du hausnartzeak gatazkan nork hartu dezakeen parte eta nork ez. Lehen aipatu dugu kanpoa eta barnea konektatuta daudela, eta atal honetan bi dimentsio horiek kontuan hartzeko saiakera egin dugu: gatazka garatzeko praktikatzen ditugun modu horiek gure barne kohesioa elikatzen dute edo alderantzizkoa? Eta zer eragin ekonomiko, psikologiko edo politiko dute taldekideengan? Beste maila batean, batzuetan baztertuak gatazkaren diskurtsoen erdigunean daudela ikusi dugu, baina gero egiazki gorputz horiek ez daudela hor, eta horrek kezkatzen gaitu. Ez direla beraiek diskurtsoak eraikitzen ari direnak.

Herrigintzan oro har hamarkada batzuk eman ditugu paradigma hegemoniko batekin: gatazka ona da apriori. Azken urteetan aldiz, gatazkaren ikuspegi negatiboagoa garatu da?

Aldaketa bat egon da, liburuxkan planteatzen dugu. Uneotan gure artean oso zabalduta dagoen ideia da gatazka ekidin beharreko zerbait dela. Gu beste nonbaitetik abiatzen gara. Ulertzen dugu eraldaketarako tresna dela, aukerak zabaltzen dituena. Gatazkak beharrezkoak dira eraldaketarako. Egia da gatazkek ondorio kaltegarriak ere izan dituztela edo izan ditzaketela batzuetan.

Lau borroka molderen inguruan ari zarete edo aritu zarete lanean: desobedientziak, gatazkak, aliantzak, eta biolentziak. Zer lotura dago haien artean?

Lotura badago. Adibidez, gatazka bat planteatzen dugunean aliantzak sortzen ditugu beste batzuekin. Edo ez. Baina pentsatu beharrekoa da norekin eta zer terminotan eraikiko ditugun aliantzak, eta kontrara. Indarkeria eta gatazka hartuta: eskalatzea deitu dugun horretan, momentu batzuetan bazirudien gatazka eskalatzeko modu bakarra konfrontazioa gogortzea zela. Hor ere birpentsatu daiteke hainbat gauza. Borroka molde guztien artean daude loturak.

Prozesu baten emaitza den liburuxka atera duzue, beste batzuekin egindako lanaren emaitza gainera. Zer erabilpen eman diozue eta emango diozue aurrera begira?

Ekainaren 27an aurkeztu genuen liburuxka Donostiako Kaxildan. Zenbait liburu-dendatan salgai jarri dugu, eta webgunetik deskarga daiteke. Agian egingo dugu beste aurkezpenen bat.

Edonola dela, uste dugu ibilbide propioa egin behar duela proposamenak. Ia kolektiboei zer iruditzen zaien, eta horren arabera galdera berriak azaleratuko dira. Ez da produktu amaitu bat. Gustatuko litzaiguke jakitea ekarpenik egiten duen, eta ez badu egiten ere jakin nahiko genuke.

Eta aurrera begira zer beste egitasmo duzue Joxemi Zumalaben?

Biolentzien inguruan ez dakit ezer egingo dugun. Ez dakigu ere unea den ezer proposatzeko, edo gu garen proposamenik egin behar duenik. Zaila da une honetan gai horri buruz hitz egitea betiko dikotomietan erori gabe.

Urteak direla landu genituen beste kontu batzuk buruan ditugu, ordutik gauzak asko aldatu direlako. Sare sozialen erabilera, adibidez. Zer gertatzen da sareetan gorpuzten diren eztabaidekin, zer harreman mota garatzen dute, nola eragiten diete kolektiboen bizitzari?

Udazkenari begira gure asmoa da aliantzen inguruko bideo pare bat gehiago egitea. Eta gero erabaki behar dugu desobedientziaren lanketa berreskuratuko dugun, bere garaian landu genuelako zerbait, edo sare sozialen gaiari helduko diogun.