“Galtzeko arriskuan dagoen arraza da sasi ardia, ez da erraza lortzea”
Arabako Hermua herrikoa da Ismael Zubia Arrieta artzaina. Baserrian jaioa, txikitatik izan du lehen sektorearekin harreman estua: “Aita gaztetan Ameriketan aritu zen artzain, eta handik bueltan erosi zituen baserria eta lurrak”. Zubia txikia zenean ekarri zituen aitak lehenbizikoz sasi ardiak etxera, Goizueta aldetik. Gaztetan, elektromekanika ikasketak egin zituen eta eolikoetako mantenimendu lanetan jardun zuen urte askoan, baina beti mantendu zituen ardiak, arrebarekin batera. Duela sei urte, ordea, kanpoko lana etxekoarekin eta bizitza pertsonalarekin uztartzeko zailtasunak medio, ordu arteko lana uztea eta artzai egitea erabaki zuen.
Maneju holistikoaren inguruko zenbait ikastaro jaso zituen gazte arabarrak, eta pixkanaka buru kopurua handitzen joan zen. “Egia da sasi ardi arrazako ardiak lortzea ez dela erraza, ez baitago asko”, azaldu du. Mendiko arraza da sasi ardia, sasi artean asko ibiltzen dena –hortik izena–, eta artalde handietan baino, bakarka edo talde txikitan gehiago mugitzen dena. Morfologia aldetik, tamaina nahiko txikia du, kolore gorrixkagoa eta latxak baino artile gutxiago. “Hau ez da esnetarako arraza ona, axuritarako erabiltzen da”, azaldu du Zubiak.
Maiatzetik urtarrilera mendian izaten ditu ardiak, librean. Udaberri garaian beheko lursailetara jaisten dituenean, berriz, errotaziodun artzaintza egiten du: larreak hari elektrikoarekin zati txikitan banatu, eta egunero edo bi egunetik behin zatiz aldatzen ditu. “Modu horretan, ez dute belarra aukeratzen, ona eta txarra, dena jaten dute, zatia garbi utziz. Lurrarentzat ere hobea da: landareen aniztasuna hobetzen da, lurrak ongarritzen dira eta karbonoa ematen zaie”. Ardientzat ere onuragarria da, izan ere, etengabeko mugimenduan ari diren horretan, ez dira kaka egiten duten tokian luzaz egoten, eta parasitatzeko aukera mugatzen da. “Azkenean, natura imitatzeko era bat da, lehen harrapakariek mugiarazten zituzten taldeak”, Zubiaren hitzetan.
Arrazaren biziraupena helburu
Galtzeko arriskuan dagoen arraza da sasi ardia, eta kontserbazio programa batean parte hartzen du Zubiak. Horretarako, ardiak genealogia-liburu batean jasotzen dira. “Odol analisiak egiten zaizkie eta kalifikatzaile bat etortzen da urtean behin, gurasoak arraza horretakoak dituen egiaztatzeko”. Baldintzak betetzen badituzte, liburu horretan sartzen dira ardiak, eta horietako batzuk bizirik uzten ditu artzainak, arraza horretako ardiak nahi dituztenei saltzeko. “Esaterako, Nafarroako gazte bat nire antzeko proiektua abiatzen ari da orain, eta hark ardi dezente eraman dizkit”, zehaztu du.
Axurien salmentari dagokionez, zuzeneko bidea bakarrik darabil Zubiak, eta eskaera bidez funtzionatzen du: hurbileko herrietako eta Gasteizko bezeroek axuri ekologikoen eskaerak aurrez egiten dizkiote, eta artzainak hainbat txandatan Oñatiko hiltegira eramaten ditu. Banaketa ere bere esku du: “Manejua, erreserbak, hiltegira eramatea, banaketa… dena egiten dut neronek”.
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]