“Galtzeko arriskuan dagoen arraza da sasi ardia, ez da erraza lortzea”
Arabako Hermua herrikoa da Ismael Zubia Arrieta artzaina. Baserrian jaioa, txikitatik izan du lehen sektorearekin harreman estua: “Aita gaztetan Ameriketan aritu zen artzain, eta handik bueltan erosi zituen baserria eta lurrak”. Zubia txikia zenean ekarri zituen aitak lehenbizikoz sasi ardiak etxera, Goizueta aldetik. Gaztetan, elektromekanika ikasketak egin zituen eta eolikoetako mantenimendu lanetan jardun zuen urte askoan, baina beti mantendu zituen ardiak, arrebarekin batera. Duela sei urte, ordea, kanpoko lana etxekoarekin eta bizitza pertsonalarekin uztartzeko zailtasunak medio, ordu arteko lana uztea eta artzai egitea erabaki zuen.
Maneju holistikoaren inguruko zenbait ikastaro jaso zituen gazte arabarrak, eta pixkanaka buru kopurua handitzen joan zen. “Egia da sasi ardi arrazako ardiak lortzea ez dela erraza, ez baitago asko”, azaldu du. Mendiko arraza da sasi ardia, sasi artean asko ibiltzen dena –hortik izena–, eta artalde handietan baino, bakarka edo talde txikitan gehiago mugitzen dena. Morfologia aldetik, tamaina nahiko txikia du, kolore gorrixkagoa eta latxak baino artile gutxiago. “Hau ez da esnetarako arraza ona, axuritarako erabiltzen da”, azaldu du Zubiak.
Maiatzetik urtarrilera mendian izaten ditu ardiak, librean. Udaberri garaian beheko lursailetara jaisten dituenean, berriz, errotaziodun artzaintza egiten du: larreak hari elektrikoarekin zati txikitan banatu, eta egunero edo bi egunetik behin zatiz aldatzen ditu. “Modu horretan, ez dute belarra aukeratzen, ona eta txarra, dena jaten dute, zatia garbi utziz. Lurrarentzat ere hobea da: landareen aniztasuna hobetzen da, lurrak ongarritzen dira eta karbonoa ematen zaie”. Ardientzat ere onuragarria da, izan ere, etengabeko mugimenduan ari diren horretan, ez dira kaka egiten duten tokian luzaz egoten, eta parasitatzeko aukera mugatzen da. “Azkenean, natura imitatzeko era bat da, lehen harrapakariek mugiarazten zituzten taldeak”, Zubiaren hitzetan.
Arrazaren biziraupena helburu
Galtzeko arriskuan dagoen arraza da sasi ardia, eta kontserbazio programa batean parte hartzen du Zubiak. Horretarako, ardiak genealogia-liburu batean jasotzen dira. “Odol analisiak egiten zaizkie eta kalifikatzaile bat etortzen da urtean behin, gurasoak arraza horretakoak dituen egiaztatzeko”. Baldintzak betetzen badituzte, liburu horretan sartzen dira ardiak, eta horietako batzuk bizirik uzten ditu artzainak, arraza horretako ardiak nahi dituztenei saltzeko. “Esaterako, Nafarroako gazte bat nire antzeko proiektua abiatzen ari da orain, eta hark ardi dezente eraman dizkit”, zehaztu du.
Axurien salmentari dagokionez, zuzeneko bidea bakarrik darabil Zubiak, eta eskaera bidez funtzionatzen du: hurbileko herrietako eta Gasteizko bezeroek axuri ekologikoen eskaerak aurrez egiten dizkiote, eta artzainak hainbat txandatan Oñatiko hiltegira eramaten ditu. Banaketa ere bere esku du: “Manejua, erreserbak, hiltegira eramatea, banaketa… dena egiten dut neronek”.
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]