“Eta Gabonak, eta Gabonak: zelofan, paper de plata. Gabonak datozela-ta / Jendearen tarrapata / Gabonak datozela-ta / erosketa da nagusi, / adornua ta zarata”. Bitoriano Gandiagaren Gabonetako kanta baten leloa eta lehen bertsoa, Pello Zabalak musikatu zuena. Gabon dut anuntzio liburutik hartua.

Gabonak, eromena. Argiak, erosketak, jatorduak, opariak, festa, zarata, iskanbilak, zer ez da Gabonetan anuntzio. Opor luzeen ondoren, lehen hiruhilekoa luze xamarra izaten da eta jendeak ongi pasatzeko gogoa izaten du. Zergatik halako zalaparta, durunda eta ospatu beharra? Akaso tokatu ez zaigun loteria ospatzeko? Handitasunez ospatzea zer ospatzen den ere jakin gabe, tristea da ba.

Gu txikiak ginela –badira urte batzuk– Jesus Jainkoaren semea jaio zela eta ospatzen genituen Gabonak. Goiz-goizetik lagunak eskera irteten ginen etxez etxe eta baserriz baserri genekizkien Gabonetako koplak abestuz: “Gabeko hamabiak jo duten orduan / Jesus gure Jainkoa jaio da munduan”, horrelako koplak. Gero, gauean, familia giroan afari goxoa, kroketak eta guzti. Orduan, gurera ez zen Olentzero etortzen.

Badakit, zorionez, gaur Jesus Jainkoaren semearen jaiotzan eta Ama Birjinaren mito horietan askok ez dugula sinesten, baina, zoritxarrez, mito horietan sinesten dutela dioten askok ere ospakizun faltsua, ustela egiten dutela esango nuke. Izan ere, edozein alderdietatik begiratuta, Gabonetako ospakizuna gehiegikeria hutsa da. Hain axalkerian bizi gara, ezer gutxiri erreparatzen diogula. LED argiek gutxiago gastatzen dutelako aitzakian hor dabiltza hiriak eta herriak elkarrekin lehian ea nork argi gehiago jartzen dituen. Edo, ea nork zuhaitz artifizial altuagoa  jartzen duen herriko plazan. Kontsumoa ere gobernutik, diru publikotik, bultzatzen da, denda txikiei laguntza emateko aitzakian. Ez ote dago beste modu bat denda txikiei laguntzeko, zergak gutxituta, adibidez? Eta handikeriak, harrokeriak, Gabonetako soldata berezia gasta arazten digu janari, edari eta ospakizunetan. Kontsumoa da nagusi.

Neguko jai hauek epeltasunean eta goxotasunean ospatzekoak dira. Nazareteko Jesus jaio baino milaka urte lehenago neguko solstizioa ospatzen zuten munduko ipar hemisferioan behintzat. Europako iparraldean antzinakoak dira neguko solstizioko ospakizunak eta Erroman, Jesus jaio aurretik ospatzen zituzten “Saturnalak” deitzen zieten neguko solstizioko jaiak. Ez da kasualitatea Jesusen jaiotza ere neguko solstizioarekin lotzea, abenduaren 25a egutegi Julianoan. Ebanjelioek ez dute esaten Jesus noiz jaio zen, beraz, garbi dago lotura eguzki berriarekin egin zutela, solstizioarekin.

Erromako Saturnalak baino zaharragoak dira Europako iparraldeko Yule neguko solstizioko jaiak. Biziaren garaipena heriotzaren aurrean. Yule zuhaitzetik datoz mundu guztiak eta gizakia bera ere bai. Zuhaitzak, zuhaitz enborrak gurtzen dituzte, azken batean, natura. Gabon gauean enbor bat erretzeko ohitura ere badute, euskaldunok Olentzero enborra edo Gabon enborra erretzen genuen bezalaxe.

Mitoetatik askatu garela uste dugunok badugu zeri heldu, hainbeste behar dugun naturari, zuhaitz, enbor eta den guztiari –ez dut unibertsoa aipatzen izarrak urruti daudelako–, gu ere naturaren parte baikara, gu ere den guztiarekin batera garena garelako. Festa paganoak zirela eta baztertu egin zituzten, gizakiaren burutazio kontu batzuekin engainatuta. Asmatutako Jainko teista horren aurrean bilatu dezagun bizia ematen digun hori: azken errealitatea, den guztiaren argibide ezkutua. Jainkorik bada, dena lotzen duen soka edo energia horretan dago, eboluzioan bideratu eta garatzen gaituen inteligentzia eta informazio ezkutu horretan dago, gure adimen eta pentsamendu guztietatik haratago. Gugan dago, sakon sakonean, barru barruan, gu ere dibinitate horren parte baikara, baina ez Jainko… edo, bai? Maitatzen eta uneoro sortzen gaituena eta sortzen garena da Hori, guk ere parte hartzen baitugu. –Hori ez ezazu urdaiazpikoa jaten ari zaren bitartean irakurri, kontrako eztarrira joango zaizu eta–.

Ospatu bai, Gabonak, baina sakondu pixka bat bizia ematen digun horretan eta bizia garen horretan. Utzi ahal den neurrian argiak, beharrezkoak ez diren kontsumoak eta naturarentzat kaltegarria den guztia. Cava, brut nature har dezakezu.

Eguberri on! Egun berri on! Eguzki berri on!

Iñaki Lasa Nuin