Ez dakienarentzat, Haussmann plana 1850-1870 urteen bitartean Paris hiria berrantolatzeko izen bereko arkitektoak proposatu eta egikaritu zen hirigintza jarduketa da. Helburu nagusia hiria “garbitzea” zen, nolabait aireztatzea garaiko gaixotasunei aurre egiteko. Horretarako, boulevard handi eta zuzenak planteatu ziren, espazio zabalak, “erosoak”, “atseginak”… proiektatuz; baina plan honek bere “B aldea” ere bazuen. Guzti hau hiria kapitalismoaren mesedetan jartzeko lehenengo urratsa baino ez zen. Boulevard hauek eraikitzeko milaka etxe bota behar izan ziren, auzoak desitxuratu eta suntsitu ziren, biztanleak kanporatu, espazioa militarizatu, garaiko matxinadak baretu (kale handi eta zabal hauetan ezin ziren apenas barrikadarik egin), kontrol soziala ezarri, etxebizitzen eta lursailen prezioen gorakada… Pentsatu dezakegu honako prozesua zaharkituta dagoela, baina ikusten denez, hiria proiektatzeko ikuspegi kapitalista honek gaurkotasun handia dauka. Hainbat hirietan ematen den elitizazio edo gentrifikazioarekin lotu daiteke futbol estadioetan ematen den prozesua.

Langile klaseak sortutako kirola, gaur egun honen antipodetan dagoela esan genezake, futbol profesionala behintzat. Hirian gertatu den bezala, herri eta langile sektoreak gutxinaka aldendu egin dira estadioetatik, kirolaren modernizazioaren aitzakiapean. Gure aitite-amamek lehen “Generala” (horrela deitzen zitzaion behintzat San Maméseko harmaila herrikoiari) okupatzen zuten hasiera batean, geroago hauen seme-alabak fondoetara mugiarazi zituzten eta gaur egun apenas ikus daitezke porteria atzean edota estadioko izkinaren batean. Logikoa denez, estadioek, hiriek bezala, segurtasuna eta erosotasuna bermatu behar dute, obrak egin behar dira eta espazioak txukundu. Arazoa nagusia da honakoa aitzakia bezala baliatzen denean bertako propioak diren “biztanleak” kaleratzeko. Hiriko zentro historikoak, alde zaharrak, husten ari dira bizkortasun harrigarri batean. Historikoki borroka esparru edota tentsio guneak izan direnak, turistentzako eta dirudunentzako espazioak bihurtu dira, izan zirenaren “antzezlana” soilik uztea helburu duten “birgaitze” prozesuen ondorioz. Berdina gertatzen da gure harmailekin, gutxinaka prezio eta legedi zorrotzengatik husten ari dira eta alboratu egin dituzte/gaituzte. Ohikoa bihurtu da futbol taldeak enpresa bezala baliatzea, hiriko marka handitzeko helburuarekin. Honen helburua hiria merkaturatzea da, mundu mailako konpetentzian sartu turistak eta kanpoko enpresak erakartzeko. Seguruenik inguruko adibiderik esanguratsuenak FC Barcelona, Real Madrid CF edota PSG izango lirateke. Normala da eskaintzak aurkitzea non dirutza ordainduta eskaintzen dizkizuten hiriko tour gidatuak, enpresentzako esperientziak, kontaktu eta negozioak egiteko VIP areak, museorako sarrera, partidurako sarrera, dendan merchandising ofiziala erosteko bonoak… hiriarekin lotutako erabateko esperientzia. Arrotza badirudi ere, zenbat denbora pasatuko da gurean ere Pintxos in Old Town and football experience in Reale Arena edota Enjoy San Mamés Basque Arena and ‘poteo’ in Pozas street (denok dakigu ingelesez dena hobea dela) ohiko paisaian txertatzeko? Harmailak hustu eta hauetan cheerleader/animazio talde faltsuak jarri/jarriko dituzte, arima gabekoak, klubeko zuzendaritzen aginduei jarraika taldea “animatzeaz” arduratuko direnak inolako errebindikaziorik gabe, gogaikarriak ez direnak. Ez al da gure hirietan ematen ari den prozesu iguala? Nolabaiteko antzezlana prestatu, gatazka sozialak isildu, kaleak garbi mantendu pankarta eta pintadetatik… azken finean kapitalismoaren gurpila ez geldiarazi, normaltasunaren eta modernitatearen aitzakiapean, gure kale eta harmailak arima eta nortasunik gabe utziz.

Etxera ekarriz gero hausnarketa, zer polita daukagun Bilbo ezta? Zer nolako estadio puska eraiki duten (zein egoeratan?) ezta? Baina norentzako? Ez gaitezen engainatu, ez gara inoiz espazio horien jabe edota partaide izango. Nolabait disfrutatu bai, nahi beste paseotxo eman Abandoibarratik, bertako eraikin ikusgarriak ederretsi, ordaindu dezaketenek estadiora joan nonoiz... Baina ez jabetu espazioaz, okurritu bez bertako landetan eseri eta bokata batzuk jaten jartzea edota lagunekin zerbait hartzen egotea. Kasualitatea edo ez, bertako eraikin liluragarriak hiriko boteretsuen isla dira (Iberdrola, Deustuko unibertsitatea, Melia hotela, Zubiarteko multinazionalak...), inguruaz “gozatu” bai, baina ez zarete inoiz horren parte izango, behin eta berriz gogoratuko dizute haien eraikinentzat espresuki proiektatutako lorategi-aldare horietatik. Akaso ez da berdina gertatzen San Mamésekin? Kasualitate edo ez, zelai zaharreko preferentziak desagertu eta orain harmaila guztiak tribunak omen dira, VIP palkoak ere agertu zaizkigu (nortzuek okupatzen dituzte? Loturatik al dute lehen aipatutako eraikin moderno horiekin?)… Ez al da estadioa berritu segurtasunaren eta modernitatearen aitzakiapean, egiatan Athletic eta Bilbo marka indartzea helburu zuen operazioan? Non dago fondoak okupatzen zuen gazteri sutsu eta errebeldea? Apenas presentzia dauka zelai berrian... Azkenean hiria eta estadioa parean daude. Zer ezberdintasun dauka Bilboko Gran Via-n egon edo Madrilgoan? Multinazional denda antzerakoak aurkituko dituzu, modu berean apainduta dauden tabernak, akaso baldosak edo lauzak ezberdinak dira… eta iguala gure zelaiarekin. Ez al dira gaur egungo Emirates estadium, Wanda metropolitano, Bayern Arena, Wembley stadium, San Mamés… haien arteko antzerako kopiak? Pertsonok eta immaterialtasunak egiten dugu hein handi batean antzera kapitalismoaren mesedetan proiektatutako espazio hauek ezberdin, baina honen arteko langa lausotzen da agente aktibo izatetik kontsumo agente huts izatera pasatzen garenean.

Klase borrokak gizartearen kapa guztiak zeharkatzen ditu. Noski, herri eta langile sektoreak ere egon badaude espazio hauetan, baina gogaikarriak dira kapitalaren mesedearen pean dauden hiri eta futbol taldeentzat, izan estadioan edota kalean, futbolean edota hirigintzan.

 “Futbola ere lapurtu digute…” zihoen batek, “hiria ere lapurtu digute…” gehitu genezake alderaketari jarraika; utziko diegu? Eta bitartean hor daude/gaude azken erromantikoak, azken erresistentzia, espazio publikoa, hiri eta estadioari agur esan nahi ez diogunok. Beraz, berandu baino lehen, berreskuratu ditzagun dagozkigun kale eta harmailak!