Frutak espaloietan
Miss edo Mister Moztare batek haginduta moztu dituzte hondartza baten aldamenean ederki asko bizi ziren marugatze japoniar (Morus bombycis) batzuk.
Antilla izena duen hondartza horretan aspaldiko urteetan zuhaitzak landatu eta landatu ari dira. Lehengo mendetik dator ohitura. Zuhaitz mordoska bat landatu da, baina ale gutxi batzuek besterik ez dute aurrera egitea lortu. Tokia oso zakarra da bizitzeko, diren eta ez diren haize guztiek bertan egiten dituzte topaketak, eta haiek hara-hona darabiltzaten hondar aleek eta kresalaren gatzak jo eta suntsitu egiten dituzte zuhaitzak. Makina bat espezie berezirekin egin dituzte saioak, baina tajuzko figura erakusten duen alerik ez da geratzen, marugatze japoniar batzuek osatzen duten errenkada bat izan ezik. Ez dakit japoniarrak izaki errenkada zuzen-zuzenean bizi direlako dauden gustura, baina ederrak dira oso.
Aterki itxurako zuhaitza da marugatze hori, ez du gora eta gora igotzeko inolako gogorik, adarrak zabaldu eta itzal ederra sortzen du bere pean. Hosto zabal handiak ditu, ugari-ugari adarretan eta adar horiek luzatu ahala makurtu egiten direnez, hostaje trinkoa osatzen du. Japoniarraren senide marugatze zuriaren (Morus alba) hostoak dira zeta-harra elikatzeko erabiltzen direnak.
Marugatzeak maruga fruta ematen du, zuriak zuria eta japoniarrak beltza. Fruta gozoa da eta marmelada, muztio, xarabe, ardo eta abar egiteko erabiltzen da; beltzetik, jakien koloratzaile gorri bezala erabiltzen den antozianina sortzen da. Japoniarraren ale beltzak arbolean direnean, heldu eta erori aurretik gorri-gorriak dira, eta hostaje sarrian ia antzeman ere ez dira egiten. Baina lurrera erortzen direnean igarriko diozu bai. Azpian belarra edo lurra baldin badago, hor nonbait, baina Antillan bezala harlauza dotorezko espaloia bada kuxidade ederra egiten dute. Fruta ugaria da eta biguna, azukrez betea, eta arboletik hartzen dutenentzako ahogozagarri dena lurrera erortzean, dena lohi, dena lika, beste aho batzuetan kexa eta birao besterik ez da. Eta hondartza guztiko itzal ederrena fruta gozoek zikintzen dute.
Inguru horretako belaze, lorategi eta abarren mantenuaz arduratzen diren langileek eta udal arduradunek makina bat aldiz entzungo zuten fruta-lohitza horren gaineko kexakizunik. Baina arduradunek, arduraz jokatzeko ardura dutenek, kexuak jasotakoan irtenbiderik onenaren bila saiatzeko ardura ere badute. Arbolak ipurditik moztu baino lehenagokoak.
Kale-kalean zuhaitzak eta batez ere arbolak landatu behar direnean, fruta ahalik eta txikiena edo batere ematen ez dutenak hautatzea komeni da. Donostian, erdialdeko oinezko kale horietako batean ukabilaren tamainako udareak askatzen dituzten udareondo txinatarrak jarrita daude (Pyrus calleriana “Chanticleer”). Gure herrian espezie bera landatuta dago aparkaleku batean, eskerrak fruta ttikiak ematen dituen; hala ere udaretxo helduek autoetan eransten duten lirdingarekin kexu izaten da jendea.
Arbola eta zuhaitz antzuak sortzen ari dira horretarakoxe. Fruta gozoak sortzen duen enbarazuan “barka eragozpenak” esan beharrik ez izateko antzutasuna. Gora antzua!
Orioko Antilla hondartzako marugatzeenarentzat, bi irtenbide: marugatze zuri antzua (Morus alba “Fruitless”) landatu edo, onena, marugatzeak bertan utzi, eta azpiko espaloia udaletxe atarikoa bezalaxe egunero garbitu. Alde ederreko itzaleko bi espaloi...
Mugitzeko eta ibiltzeko zailtasunak dituzten 5 urteko bi ikasleri asteroko baso-eskola saioa egokitu zaie Irungo ikastetxean: muga eta beldur artean hasitako erronkak onura, garapen eta ikasketa handiak izan ditu. "Oso babestuta dauden ikasleak dira eta basoan aske uzteak... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Baratzerako udako nagiak astindu ditzagun. Lehen udazkenean izaten zen sagardoaren txotx denboraldiaren hasiera, orain neguaren zilborrean izaten dugu. Ezagun katalanen bat duen edozeinek pentsa dezake sagardo gozoa calçot tipula erreekin dastatzeko atzeratu eta sortu... [+]
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika... [+]
Zer behar du momentu honetan gure gorputzak? Kontzientzia hartu, gure ongizatean denborak, atsedenak, mugimenduak eta garaiko elikadurak duten eraginaz. Gure ingurune naturalak, jakintzaz ematen dizkigu urtean zehar behar ditugun elikagaiak eta, hala, elikagai freskoak,... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]