Frutak espaloietan
Miss edo Mister Moztare batek haginduta moztu dituzte hondartza baten aldamenean ederki asko bizi ziren marugatze japoniar (Morus bombycis) batzuk.
Antilla izena duen hondartza horretan aspaldiko urteetan zuhaitzak landatu eta landatu ari dira. Lehengo mendetik dator ohitura. Zuhaitz mordoska bat landatu da, baina ale gutxi batzuek besterik ez dute aurrera egitea lortu. Tokia oso zakarra da bizitzeko, diren eta ez diren haize guztiek bertan egiten dituzte topaketak, eta haiek hara-hona darabiltzaten hondar aleek eta kresalaren gatzak jo eta suntsitu egiten dituzte zuhaitzak. Makina bat espezie berezirekin egin dituzte saioak, baina tajuzko figura erakusten duen alerik ez da geratzen, marugatze japoniar batzuek osatzen duten errenkada bat izan ezik. Ez dakit japoniarrak izaki errenkada zuzen-zuzenean bizi direlako dauden gustura, baina ederrak dira oso.
Aterki itxurako zuhaitza da marugatze hori, ez du gora eta gora igotzeko inolako gogorik, adarrak zabaldu eta itzal ederra sortzen du bere pean. Hosto zabal handiak ditu, ugari-ugari adarretan eta adar horiek luzatu ahala makurtu egiten direnez, hostaje trinkoa osatzen du. Japoniarraren senide marugatze zuriaren (Morus alba) hostoak dira zeta-harra elikatzeko erabiltzen direnak.
Marugatzeak maruga fruta ematen du, zuriak zuria eta japoniarrak beltza. Fruta gozoa da eta marmelada, muztio, xarabe, ardo eta abar egiteko erabiltzen da; beltzetik, jakien koloratzaile gorri bezala erabiltzen den antozianina sortzen da. Japoniarraren ale beltzak arbolean direnean, heldu eta erori aurretik gorri-gorriak dira, eta hostaje sarrian ia antzeman ere ez dira egiten. Baina lurrera erortzen direnean igarriko diozu bai. Azpian belarra edo lurra baldin badago, hor nonbait, baina Antillan bezala harlauza dotorezko espaloia bada kuxidade ederra egiten dute. Fruta ugaria da eta biguna, azukrez betea, eta arboletik hartzen dutenentzako ahogozagarri dena lurrera erortzean, dena lohi, dena lika, beste aho batzuetan kexa eta birao besterik ez da. Eta hondartza guztiko itzal ederrena fruta gozoek zikintzen dute.
Inguru horretako belaze, lorategi eta abarren mantenuaz arduratzen diren langileek eta udal arduradunek makina bat aldiz entzungo zuten fruta-lohitza horren gaineko kexakizunik. Baina arduradunek, arduraz jokatzeko ardura dutenek, kexuak jasotakoan irtenbiderik onenaren bila saiatzeko ardura ere badute. Arbolak ipurditik moztu baino lehenagokoak.
Kale-kalean zuhaitzak eta batez ere arbolak landatu behar direnean, fruta ahalik eta txikiena edo batere ematen ez dutenak hautatzea komeni da. Donostian, erdialdeko oinezko kale horietako batean ukabilaren tamainako udareak askatzen dituzten udareondo txinatarrak jarrita daude (Pyrus calleriana “Chanticleer”). Gure herrian espezie bera landatuta dago aparkaleku batean, eskerrak fruta ttikiak ematen dituen; hala ere udaretxo helduek autoetan eransten duten lirdingarekin kexu izaten da jendea.
Arbola eta zuhaitz antzuak sortzen ari dira horretarakoxe. Fruta gozoak sortzen duen enbarazuan “barka eragozpenak” esan beharrik ez izateko antzutasuna. Gora antzua!
Orioko Antilla hondartzako marugatzeenarentzat, bi irtenbide: marugatze zuri antzua (Morus alba “Fruitless”) landatu edo, onena, marugatzeak bertan utzi, eta azpiko espaloia udaletxe atarikoa bezalaxe egunero garbitu. Alde ederreko itzaleko bi espaloi...
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.