Frutak espaloietan
Miss edo Mister Moztare batek haginduta moztu dituzte hondartza baten aldamenean ederki asko bizi ziren marugatze japoniar (Morus bombycis) batzuk.
Antilla izena duen hondartza horretan aspaldiko urteetan zuhaitzak landatu eta landatu ari dira. Lehengo mendetik dator ohitura. Zuhaitz mordoska bat landatu da, baina ale gutxi batzuek besterik ez dute aurrera egitea lortu. Tokia oso zakarra da bizitzeko, diren eta ez diren haize guztiek bertan egiten dituzte topaketak, eta haiek hara-hona darabiltzaten hondar aleek eta kresalaren gatzak jo eta suntsitu egiten dituzte zuhaitzak. Makina bat espezie berezirekin egin dituzte saioak, baina tajuzko figura erakusten duen alerik ez da geratzen, marugatze japoniar batzuek osatzen duten errenkada bat izan ezik. Ez dakit japoniarrak izaki errenkada zuzen-zuzenean bizi direlako dauden gustura, baina ederrak dira oso.
Aterki itxurako zuhaitza da marugatze hori, ez du gora eta gora igotzeko inolako gogorik, adarrak zabaldu eta itzal ederra sortzen du bere pean. Hosto zabal handiak ditu, ugari-ugari adarretan eta adar horiek luzatu ahala makurtu egiten direnez, hostaje trinkoa osatzen du. Japoniarraren senide marugatze zuriaren (Morus alba) hostoak dira zeta-harra elikatzeko erabiltzen direnak.
Marugatzeak maruga fruta ematen du, zuriak zuria eta japoniarrak beltza. Fruta gozoa da eta marmelada, muztio, xarabe, ardo eta abar egiteko erabiltzen da; beltzetik, jakien koloratzaile gorri bezala erabiltzen den antozianina sortzen da. Japoniarraren ale beltzak arbolean direnean, heldu eta erori aurretik gorri-gorriak dira, eta hostaje sarrian ia antzeman ere ez dira egiten. Baina lurrera erortzen direnean igarriko diozu bai. Azpian belarra edo lurra baldin badago, hor nonbait, baina Antillan bezala harlauza dotorezko espaloia bada kuxidade ederra egiten dute. Fruta ugaria da eta biguna, azukrez betea, eta arboletik hartzen dutenentzako ahogozagarri dena lurrera erortzean, dena lohi, dena lika, beste aho batzuetan kexa eta birao besterik ez da. Eta hondartza guztiko itzal ederrena fruta gozoek zikintzen dute.
Inguru horretako belaze, lorategi eta abarren mantenuaz arduratzen diren langileek eta udal arduradunek makina bat aldiz entzungo zuten fruta-lohitza horren gaineko kexakizunik. Baina arduradunek, arduraz jokatzeko ardura dutenek, kexuak jasotakoan irtenbiderik onenaren bila saiatzeko ardura ere badute. Arbolak ipurditik moztu baino lehenagokoak.
Kale-kalean zuhaitzak eta batez ere arbolak landatu behar direnean, fruta ahalik eta txikiena edo batere ematen ez dutenak hautatzea komeni da. Donostian, erdialdeko oinezko kale horietako batean ukabilaren tamainako udareak askatzen dituzten udareondo txinatarrak jarrita daude (Pyrus calleriana “Chanticleer”). Gure herrian espezie bera landatuta dago aparkaleku batean, eskerrak fruta ttikiak ematen dituen; hala ere udaretxo helduek autoetan eransten duten lirdingarekin kexu izaten da jendea.
Arbola eta zuhaitz antzuak sortzen ari dira horretarakoxe. Fruta gozoak sortzen duen enbarazuan “barka eragozpenak” esan beharrik ez izateko antzutasuna. Gora antzua!
Orioko Antilla hondartzako marugatzeenarentzat, bi irtenbide: marugatze zuri antzua (Morus alba “Fruitless”) landatu edo, onena, marugatzeak bertan utzi, eta azpiko espaloia udaletxe atarikoa bezalaxe egunero garbitu. Alde ederreko itzaleko bi espaloi...
Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Agur negu. Negu betea da eta badoa. Mimosak (Acacia dealbata) eta magnoliak (Magnolia soulangeana eta Magnolia stellata) loratu dira, ongi etorri beraz loraldi nagusiei. Baina kontuz hotzarekin. Dagoeneko egun-argia ordubete pasatxo luzatu bada ere, zehar begiratuz bada ere... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Artiletan sustraitzeak ematen duen bakeak salbatzen nau maiz, kanpoko zein barruko ekaitzetatik. Artilea baino bakegile eraginkorragorik ez dut aurkitu inguruan. Bere indarra areagotzen da odola, karena eta oritza tartean badaude; artilearekin batera haiek ere ehundu baitute... [+]
Otsailean, neguaren erdigunean gauden honetan, lehentasuna gorputza ondo ureztatua edukitzea da. Intxaurrondoa egiten ari den bezala: sustraiak neguan biltegi gisa erabiltzen ditu, sustrai motz eta lodiak behar ditu, ura eta lurreko mantenugaiak biltzeko.
Txerri-hiltze sasoia da negua. Hotzak beroarena errazago kenduko dio. Guri ere txerriez hitz egiten dugunean beroarena behinik kenduko baligute!
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.