“Frankismoaren herentzia nabarmena da gaur egun ere Espainiako indar armatuetan eta Justizian”
Pako Sudupe Elortza idazleak frankismoaren errepresioari buruzko liburua kaleratu du Udako Euskal Unibertsitatearekin. Kolpistek 1936an eragindako hilketen kontra azaldu ziren errepublikazaleen berri ematen du, besteak beste. Asteazkenean aurkeztu du lana Gernika-Lumon.
Ez da adituentzako liburua, ohartarazi du egileak lehen momentutik, 1936ko errepresioaren gaiaren inguruan gehiago jakin nahi duenarentzat egina baizik, "neure ikuspegi pertsonaletik moldatua denez gero". Pako Sudupek, garai hartan euskal lurraldeetan bizi izan ziren egoera desberdinak islatu nahi izan ditu Errepresioa estatu frankista berriaren zimendu (1936-1948) lanean.
Asteazkenean aurkeztu du Gernika-Lumon, UEUko Argitalpengintza batzordeko kide Pruden Gartziak lagunduta. Horrez gain beste aurkezpen bat ere egingo du Donostian maiatzaren 10ean, Koldo Mitxelena Kulturunean.
Halako liburu bat egiteko ideia aitak gerran izandako ibileren ondorioz sortu zitzaiola idatzi du azkoitiarrak hitzaurrean, baina akuilu nagusia Jose Luis Vilallonga Castellvelleko markesaren aitortza izan zela dio. Vilallongak erreparo gabe kontatu zituen, kamera aurrean, hamasei urte zituela nola fusilatzen zituen "gorriak" eta apaiz abertzaleak, eta "kontzientzia onarekin egiten zuela gainera".
Estatu faxista eraitsi gabe dago
UEUren webgunean elkarrizketa egin diote Suduperi argitalpen berriaz, eta memoria liburu bat dela azpimarratu du: "Trantsizioan ez zen erregimen frankistak eraikitako estatu faxista eraitsi (...) 1936ko altxamendu frankistaren aurka borrokatu eta biktima izan zirenen memoria errebindikatu beharra dago. Zenbat film egin diren eta egiten ere diren nazien erregimena salatzeko, eta zein gutxi matxinada faxista izan zen bezala azaltzeko. Horretan, aletxo bat jarri nahi du liburu honek".
Besteak beste, liburuan, 1936ko kolpistek egindako fusilatzeen kontra agertu ziren errepublikazale esanguratsu batzuen inguruan idatzi du: Manuel Carrasco abokatu katalana; Manuel Irujo politikari nafarra; Juan Peset mediku valentziarra; Joan Peiró eta Melchor Rodríguez anarkistak; eta Porfirio Smerdou kontsul masoia.
1936ko Gerrako kontuek duten gaurkotasunaren inguruan ere hausnartu du Sudupek, eta gogorarazi du 2020 urte amaieran 200 militarrek Felipe VI.a Espainiako erregeari gutuna bidali ziotela, Espainiako batasuna arriskuan zegoela esanez, eta jeneral erretiratu batek mezua bidali ziola militar talde bati "hogeita sei milioi espainiar putaseme fusilatu beharra" legokeela" zioena: "Espainiako indar armatuetan eta justizia-administrazioan frankismoaren herentzia nabarmena da gaur egun ere", dio idazleak.
Eliza, Francoren aldeko militante
Elizaren paperaz eta jokabideaz irmo hitz egin du Sudupek: "Francoren aldeko militantea izan zen Eliza". Hierarkiak eregimenaren alde egin zuen argi eta garbi. Baina jasandako errepresioa ere kontuan hartzekoa iruditzen zaio –hainbat daturen arabera 6.832 erlijioso hil zituzten gerrak iraun zuen bitartean–. Hala ere, Eliza "gizartea espiritualki menderatzeko" Francorentzat funtsezkoa izan zela dio.
"Jakitun naiz batzuentzat gaia ahazteko hobea dela", aitortu du azkenik elkarrizketan Sudupek. "Baina beste batzuentzat, hura tragedia bezala bizi izan ez dutenentzat, kilikagarria eta erakargarria izan daiteke. Euskaraz, gure aurrekoen bizitza ikaragarri markatu zuen gertakari horretaz gehiago jakiteko, hobeki ezagutzeko eta ahantz ez dadin, haren ondorioek hein ohargarri batean bizirik jarraitzen dutenez gero".
Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
1937 eta 1940 artean, Eusko Jaurlaritzak bere zerbitzu sozialen bidez, Iparraldeko osasun zentro handiena izango zena zabaldu zuen Bidarten: La Roseraie ospitalea. Helburua zen Hego Euskal Herritik gerraren ondorioz uholdeka zetozen zauritu eta elbarriak artatu eta... [+]
Iruñea, 1939. Urte hasieran, hiriko zezen-plaza kontzentrazio-esparru modura erabili zuten frankistek. 3.000 gerra presorentzako edukiera izan zuen ofizialki; Nafarroan une horretan fronterik ez zegoenez, gerra presotzat baino errepresaliatu politikotzat jo behar dira han... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
"Gerraren Oroimena" izeneko ibilbidea osa dezakezue noiznahi Usurbilgo erdigunean.
Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garciak hunkituta hitz egin du, Ezkabatik ihes egindako gasteiztarraren gorpuzkinak jasotzerako orduan. Nafarroako Gobernuak egindako urratsa eskertuta, hamarkada luzetan pairatutako isiltasuna salatu du ekitaldian.
Iruñerrian, eta Nafarroan orohar, une honetan memoria historikoaz hitz eginez gero, mahai-gainera indarrez aterako da Iruñeko Erorien Monumentuaren afera. Eraikina 1942an eraiki zen Francoren alde altxatutako hildakoei gorazarre egiteko. Elkarte memorialista... [+]