Filipe Oihanburu euskal dantzari eta koreografoa hil da
Dantzaria, koreografoa, abesbatzako zuzendaria, idazlea… 102 urterekin zendu da Filipe Oihanburu (Argeles-Gazost-Miarritze, 1921-2023) Miarritzeko bere etxean. Hain zuzen Miarritzeko Urrezko Domina jasoa zuen euskal dantzan eta musikan egindako lan guztiagatik. Segundo de Olaetarekin abiatu zen euskal dantzan. 1945etik 1953ra Oldarra taldean zuzendari artistiko izan zen eta 1953tik aurrera, 30 urtez, Etorki kantu eta dantza talde erdi-profesionalaren zuzendaria. Mundu osoan zehar ibili da dantzan euskal dantza nazioartean erakusten; hogeita hamar herrialdetik gora bisitatu ditu bere dantza taldeekin. Euskal dantzak munduari ezagutaraztea izan du helburu, eta profesionalki aritu da euskal dantzetan oinarritutako ikuskizunak atzerrian aurkezten.
Olaeta, Oldarra, Etorki
Haurtzaroa Montevideon eta Parisen igaro zuen, baina udako oporrak Hendaian pasa ohi zituen familiarekin; 1939an Biarritzera joan ziren bizitzera, aita jubilatuta, haren etxera itzuli ziren. Garai hartan, hainbat euskal iheslari ezagutu zituen, eta harreman haien ondorioz abertzale bihurtu zen, baita euskara ikasten hasi ere. 1937an eta 1939an Eresoinkaren bi emanaldi ikusi zituen; Eusko Jaurlaritza erbesteratuaren ikusgarri hura bere bizitza artistikoan abiapuntu izan zela esan ohi du.
Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, Eresoinka eta Segundo de Olaetak zuzentzen zuen Elai-Alai dantza taldeak desegin egin ziren. 1941ean Olaetak beste dantza talde bat sortu zuen Biarritzen seme-alabekin, errefusatu batzuekin eta herriko hainbat gazterekin. Oihanburu akordeoilari hasi zen taldean, eta gero dantzari aritu zen. 1944an, berriz, taldearen zuzendari artistiko lanak hartu zituen.
1945ean Olaeta balletari izena aldatzea erabaki eta Oldarra izena hartu zuen, eta Oihanburu aritu zen zuzendari. Munduko hainbat txokotan ibili ziren dantzan; besteak beste, Bordele, Paris, Hego Euskal Herria, Madril, Belgika, Danimarka, Suedia edota Venezian. Desadostasun politikoak zirela eta taldea zatitu egin zen, eta Oihanburuk utzi egin zuen 1953an.
Filipe Oihanbururi buruz France 3 Aquitaine telebista katako Txirrita programan, 2013-01-13.
Oihanbururekin batera alde egin zuten dantzari erdiek eta segituan Etorki taldea sortu zuen, 30 urteko ibilaldi oparoa izango zuen euskal dantzan eta balletean oinarritutako ikuskizunekin. Londres, Belgika, Alemania, Venezuela, Tunisia, Turkia, Grezia edota Sobietar Batasuneko oholtzak zapaldu zituzten.
Zaila izan zen, ordea, dantza talde profesional hura mantentzea, eta zenbait momentu gogor igaro zituzten, zorrez estalirik eta bizimodua ezin aterata dantzan. Une gorabeheratsu haietan irratian egin zuen lan Oihanburuk, FranceCulture eta Radio France Pays Basque irratietan. Hainbat liburu ere idatzi ditu dantzaz, euskal abizenez zein politikaz.
Bizi naizeno, dantzatuko dut bizitza
Lucia Barahonak, Oihanbururen bilobak, aitatxiren bizitza kontatzen duen dokumentala aurkeztu du aurten: Bizi naizeno, je danserai la vie. 2023ko ekainaren 25ean Biarritzeko Le Royal zinegelan egin zuten estreinaldia, hain justu, Oihanburuk 102 urte bete bezperan. Azken hilabeteetan hainbat txokotan ari dira proiektatzen. Crossroads Productions eta Kanaldudek aurkeztutako proiektua da, Barahonak zuzendua. Hamar urtez aritu da aitonaren irudiak hartzen.
Hemen duzue estreinaldi egunean Kanaldudek jaso zituen irudiak eta testigantzak:
Filipe Oihanbururi buruz
- Bidegileak: Filipe Oihaburu (Eneko Bidegain, 2007)
- Mintzoak, Felipe Oyhamburu (Xabaltx, 2008)
- Filipe Oihanburu: "Kritika oso onak erdietsi genituen, baina dirurik ez genuen ukan batere!" (2008)
-
Filipe Oihanburu bisitan (2009)
- Oroitzen naiz (2011)
-
Txirrita: Filipe Oihanburu (2013)
- Paris irratia, 60garren hamarkada: Filipe Oihanburu eta Etxahun Iruri (2013)
- Filipe Oihanburu, euskal kulturaren enbaxadore (2015)
-
Oroitzen naiz: Jean Nesprias (84 urte), Philippe Oyhamburu (90) eta Koldo Zabala (75) dantzan (2011)
- Filipe Oihanburu: pertsonak eta anekdotak (2018)
- Filipe Oihanburu, mundua zeharkatu duen saltinbanki dotorea (2018)
- Filipe Oihanburuk 100 urte + Maritzulik eskainitako urtebetetze festaren bideoa. (2021)
- Oihanburu eta Urbeltz, euskal dantzaren bi eraberritzaile (2023)
Iurretan 1995ean andreek soka-dantza nola plazaratu zuten idatziz jasoa du Jon Irazabalek. Izan ere, 1837ko San Migel jaietan emakumeek osatutako aurreskua dantzatu zela ikusita, arrasto haiei jarraika, kopla doinuz lagundutako soka-dantza ikasi eta kaleratu zuten Iurretako... [+]
Dantzaren munduan gabiltzanok askotan errepikatzen dugun ideia da dantza efimeroa dela. Elhuyar hiztegiak espainoleko "efímero"-ren ordaintzat ematen ditu honakoak: efimero, suntsikor, galkor, iragankor, iraungikor, ilaun. Ez dut gogoan nori irakurri nion... [+]
Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]
Lesakako ezpata-dantzariak San Fermin egunerako ezpata-dantzako entseguetan dabiltza azken hilabetean. Hamabost atera ohi dira dantzara, eta besteak titularren batek hurrengo urteetarako lekua utzi zain daude.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]
Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren:... [+]
Aste hondar honetan euskal dantzen hiriburu bilakatu da Hendaia. Akelarre dantza talde hendaiarraren 50. urtemugaren testuinguruan, Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoako hamasei dantza talde elkartu ditu bertan Iparraldeko Dantzarien Biltzarrak.
Iazko azaroko Sansaturnino eguneko ospakizunak gibelean utzita, Iruñeko Duguna dantza taldeak 75. urteurreneko ekitaldiekin aitzina eginen du martxo hondar eta apiril hastapenean. Ondorengo lerroetan taldeak berak azaltzen ditu ospakizunok.
Kaskarotak eta maskaradak kasik urtearekin batera hasi dira eta jarraian etorri dira beste zenbait inauteri festa. Goiztiarrenak urtarrilean ari dira ospatzen, baina aurten inauteri gehienak datoz oso goiz. Otsailaren 8an izango da Ostegun gizena eta 13an Inaute asteartea. Hadi!... [+]
Urtarrileko lehen asteburuarekin atera dira kaskarot goiztiarrenak. Beskoitzekoak izan dira lehenak eta otsail hasierara arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira... [+]
Baztango herrietako festetan Mutil-dantza parekideak egitea “mugarri garrantzitsu bat gainditzea” dela adierazi du Plazara Dantzara taldeak. Hala ere, azpimarratu du dena ez dagoela “irabazita” eta oraindik “bide luzea” dutela egiteko.