Soraya Saenz de Santamariak igandean adierazi zuenean ez zela erreferendumik izan, “ezta antzeko ezer ere”, rol bat antzezten ari zela pentsatzea ez zen burugabea. Gobernuaren barruan jarrera gogorrena erakutsi, dena ukatu, eta presidenteari utzi negoziatzeko ate bat irekitzeko aukera.

Baina gero Mariano Rajoy etorri zen, eta hark ere erreferendumaren existentzia ukatu zuen, poliziaren jarrera “proportzionatua” txalotu eta ezagutzen dituzuen beste gauza guzti horiek, “s” busti askorekin ahoskatuak. Good bye Lenin filma ikusi dutenek pentsatu zuten prentsa-arduradunen bat Moncloan egiten ari dela pelikula hartako semeak amarekin egiten zuen gauza bera: gertakari historiko bat kosta ahala kosta ezkutatu.

Zarzuelan ere antzekoa egin duten sentsazioa dago, astearte gauean Espainiako erregea eszenatokian agertu ondoren. Ez zegoen esperantza handirik haren ahotik entzuteko orain arteko Trantsizioko hit-paradetik aparteko doinu berriren bat, baina monarkiak espainiarrentzat izan duen alderdien gaineko batasun-figura kontuan izanda, erabilitako hitzen gogortasunak aurreikuspenak gainditu ditu.

Generalitateko ordezkariak zuzenean mehatxatzetik gertu egon da Felipe VI.a eta ez du zirrikiturik utzi egunotan Kataluniako kaleak hartzen ari den jendetzak elkarrizketarako aukera bat ikus dezan.

Tejerorekin bezala (edo gogorrago)

1978ko Erregimenaren ahots geroz eta lotsagabeagoa bihurtu den El País egunkariak berria eman duen moduari kasu eginez gero, Eguberrietatik kanpo emandako mezu hau artefaktu kultural gisa ulertu behar da, zeina saiatzen den konektatzen Feliperen aitak, Juan Carlos Borboikoak, telebistan emititu zuen beste komunikatu batekin, 1981eko otsailaren 23ko Tejerazo-aren ondoren.

Helburua, begi-bistakoa: monarkia aurkeztea instituzio baliagarri gisa estatua krisian dagoen momentuetan eta espainiarren buruetan sartzen saiatzea orduan urak bere bidera etorri baziren, formula errepikatzea besterik ez dela egin behar. “Erregeak demokrazia salbatu zuen” izan da 81etik errepikatu den mantra. Elefantiosiak eraman zuen agintariari momentu hark 30 urterako sinesgarritasuna eman bazion, Borboi Prestatuenak zergatik ez du jokatuko karta igualekin?

Ba adibidez, kasu hartan Espainiako armadako zati baten estatu-kolpe saiakerari erantzuten ziolako. Alegia, fatxa armatu batzuei. Oraingoan berriz, beren etorkizuna libreki bozkatu nahi dutela eskatzen ari diren herritarrei.

Bi testuinguruak ezagutu gabe 1981eko eta 2017ko erregeen mezuak irakurriz gero, ordea, ez du erraza izan behar bakoitza dagokion monarkaren ahotan kokatzen. Eta hori, glups, kezkatzekoa da.

Tipo gogorrak eta Iñigo Urkullu

Eta astearte gaueko agerraldi monarkikoarekin itxi da igandean bertan Madril emititzen hasi zen mezu ofizialen lehen round-a. Agintarien diskurtsoek narratiba bat osatzeko asmoa baldin badute –eta normalean hala izaten da–, deigarria da telebistan ikusten ari garen pertsonaien dibertsitate falta.

Badirudi Espainiako agintari guztiek agertu nahi dutela pantailan Kataluniaren zigortzaile handienak balira bezala. Felipe VI.aren mezuak keinu inplizitua dauka, gainera, jarrera horrekin zalantzak dituztenentzat, PSOErentzat adibidez: Espainiako batasunaren inguruan lerrokatzera deitu du monarkak.

Denek behar dute izan Clint Eastwood, eta hori ondo egongo da “a por ellos” oihuka Harry Callahan bat, bi, mila Harry Callahan eskatzen ari diren espainiar horientzat; baina ez kataluniarrentzat; ezta atzerritarrentzat ere: Europako Batzordea, NBE eta nazioarteko prentsa ia aho batez esaten ari dira biolentziak bukatu behar duela. Eta Clint zaharrari ez zaizkio pertsonaia samurrak ondo ateratzen.

Laburbilduz, asteartearen bukaeran, kataluniarrek Espainiara begiratu dutenean beste leiho bat ixten ikusi dute. Eta Iñigo Urkulluk ere bai: lehendakari funambulistari gertakariak ufadaka datozkio, ekidistantzia geroz eta zailagoa gertatzen zaio. Irailaren hasieran Jaurlaritzak errege-etxea proposatu zuen Generalitatearen eta Moncloaren arteko bitartekaritza-lanerako. Felipe VI.aren mezuaren ondoren, aukera horrek iceberga jo du.

EAEko lehendakaria ez da nabarmenegi geratzearen aldekoa, baina jakinda euskal herritar gehienek Katalunian dutela bihotz politikoa eta bera, aldiz, notizia berririk ez dagoen arte Rajoyren Gobernua babesten ari dela, agian desmarkeren bat egiten saiatuko da, Espainian inork probatu nahi ez duen polizia zintzoaren uniformea jantzita.