Ezkabako gotorlekuko ihesaldian hil zuten preso baten gorpuzkiak topatu dituzte
DNA bidezko lehen identifikazioa da, eta hildakoaren nortasunari buruz aurretiazko hipotesirik gabe lortu da.
Nafarroako Memoriaren Institutuak Leoncio de la Fuente Ramos identifikatu ahal izan du, Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuko preso eta iheslaria, 1938ko maiatzaren 22an Larrasoañan ihesaldian zehar hil zutena. Nafarroako Gobernuak 2016an bultzatu zuen DNA banku publikoak eskuratutako laginen bidez lortu dute hildakoaren nortasuna ebaztea. Hilobitik ateratako gorpuzkien identitateari buruz aurretiko hipotesirik gabe lortu den DNA bidezko lehen identifikazioa da.
2018ko uztailean, Nafarroako Gobernuak San Kristobaleko gotorlekutik ihes egindako presoen lau gorpu aurkitu eta hobitik ateratzea lortu zuen. Esku-hartze hori Paulina Lizoainen testigantzari esker egin ahal izan zen. Paulina Lizoain auzokoa zen, eta neskatoa zela ikusi egin zituen gertakariak. 89 urteko emakumeak bere testigantza eman nahi izan zuen Nafarroako Gobernuak Esteribar bailaran gorpuak hobitik atera zituenean.
Berreskuratutako lau gorpuen artean eta alabak utzitako DNA lagin bati esker identifikatu ahal izan dute Leoncio de la Fuente Ramos, Fresno el Viejokoa (Valladolid), ezkondua eta sei seme-alabaren aita. Jostuna zen ofizioz, eta 36 urte zituen 1937ko abuztuaren 22an San Kristobaleko gotorlekura iritsi zenean. Valladolideko semea 1938ko maiatzaren 22ko ihesaldi jendetsuko protagonistetako bat izan zen, 796 preso horien artean aurkitzen baitzen. Hala ere, preso horietatik 206 harrapatu eta berehala hil zituzten, Leoncio de la Fuenteren eta bere iheskide ezezagunen kasuan bezala. Larrasoaña inguruan atxilotu, hil eta hilerri inguruan lurperatu zituzten.
Ohar bidez, Nafarroako Gobernuak eskerrak eman dizkie hainbat senitarteko, ikertzaile eta elkarteri. Bereziki eskertuta azaldu da Txinparta-Fuerte de San Cristobal elkartearekin; izan ere, 1980ko hamarkadaren amaieratik zigor horren memoria berreskuratzeko lanean ari da erakundea, eta bertatik igaro ziren presoen senideekin harremanetan jarri da. "Elkarte horren lanari esker, Leoncio de la Fuenteren familiarekin harremanetan jartzeko aukera izan dugu, eta horrela eskuratu dugu bere alabaren lagin genetikoa, identifikaziorako erabakigarria izan dena", azpimarratu du.
Nafarroako Gobernuak aitortu duenez, Nasertic enpresa publikoaren laborategi genetikoak egindako lan horiek "zaildu” egin dira hezurren zati handi batek “kontserbazio-maila eskasa" duelako. Baina identifikazioak ezinezkoak izango lirateke eraildako pertsonen senideen lagin genetikoak ez baleude penintsulako lurralde osoan barreiatuta", azpimarratu du. Izan ere, Nafarroako DNA Bankuak 230 senideren laginak jaso ditu 2016an sortu zenetik. Nafarroako Memoriaren Institutuak elkarlanerako deia egin du, bai hobi posibleak aurkitzeko, bai iheslarien senideak aurkitzeko, horien lagin genetikoekin identifikazio berriak egin ahal izateko.
Ihesaldi masiboa
Ezkabako gotorlekuko ihesaldia Europako handienetarikoa izan zen. 796 presok goardiei armak kendu, espetxeko kontrola eskuratu eta ihes egitea lortu zuten. 2500 pertsona zituzten espetxeratuta, jakinak ziren baldintza kaxkarretan. Gerrako presoak, preso politikoak eta sozialak aurkitzen ziren bertan. 1937 eta 1945 artean 300 presotik gora hil ziren bertako bizi baldintzen ondorioz. 1938ko maiatzaren 22ko arratsaldean hainbat preso matxinatu egin ziren, eta ordu erdiren buruan kartzelaren kontrola eskuratu zuten. Autoritate frankistak konturatu zirenean, iheslariak ehizatzen hasi ziren. Ihes egin zuten 796 lagunetik soilik 3k lortu zuten muga gurutzatzea. 585 izan ziren atxilotuak, eta 187 erailak. Horiez gain, identifikatu gabeko beste 24 hildako ere badaude. Horien artean egon daitezke frankisten errepresiotik ihesean mendian ezkututatu zirenak, tartean Leoncio de la Fuente Ramos.
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Eraispenaren aldeko elkarteek manifestazioa antolatu dute larunbatean Iruñean. Irrintzi Plazan manifestazioaren deitzailea den Koldo Amatriarekin hitz egin dugu.
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]