Nafarroako Memoriaren Institutuak Leoncio de la Fuente Ramos identifikatu ahal izan du, Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuko preso eta iheslaria, 1938ko maiatzaren 22an Larrasoañan ihesaldian zehar hil zutena. Nafarroako Gobernuak 2016an bultzatu zuen DNA banku publikoak eskuratutako laginen bidez lortu dute hildakoaren nortasuna ebaztea. Hilobitik ateratako gorpuzkien identitateari buruz aurretiko hipotesirik gabe lortu den DNA bidezko lehen identifikazioa da.

2018ko uztailean, Nafarroako Gobernuak San Kristobaleko gotorlekutik ihes egindako presoen lau gorpu aurkitu eta hobitik ateratzea lortu zuen. Esku-hartze hori Paulina Lizoainen testigantzari esker egin ahal izan zen. Paulina Lizoain auzokoa zen, eta neskatoa zela ikusi egin zituen gertakariak. 89 urteko emakumeak bere testigantza eman nahi izan zuen Nafarroako Gobernuak Esteribar bailaran gorpuak hobitik atera zituenean.

Berreskuratutako lau gorpuen artean eta alabak utzitako DNA lagin bati esker identifikatu ahal izan dute Leoncio de la Fuente Ramos, Fresno el Viejokoa (Valladolid), ezkondua eta sei seme-alabaren aita. Jostuna zen ofizioz, eta 36 urte zituen 1937ko abuztuaren 22an San Kristobaleko gotorlekura iritsi zenean. Valladolideko semea 1938ko maiatzaren 22ko ihesaldi jendetsuko protagonistetako bat izan zen, 796 preso horien artean aurkitzen baitzen. Hala ere, preso horietatik 206 harrapatu eta berehala hil zituzten, Leoncio de la Fuenteren eta bere iheskide ezezagunen kasuan bezala. Larrasoaña inguruan atxilotu, hil eta hilerri inguruan lurperatu zituzten.

Ohar bidez, Nafarroako Gobernuak eskerrak eman dizkie hainbat senitarteko, ikertzaile eta elkarteri. Bereziki eskertuta azaldu da Txinparta-Fuerte de San Cristobal elkartearekin; izan ere, 1980ko hamarkadaren amaieratik zigor horren memoria berreskuratzeko lanean ari da erakundea, eta bertatik igaro ziren presoen senideekin harremanetan jarri da. "Elkarte horren lanari esker, Leoncio de la Fuenteren familiarekin harremanetan jartzeko aukera izan dugu, eta horrela eskuratu dugu bere alabaren lagin genetikoa, identifikaziorako erabakigarria izan dena", azpimarratu du.

Nafarroako Gobernuak aitortu duenez, Nasertic enpresa publikoaren laborategi genetikoak egindako lan horiek "zaildu” egin dira hezurren zati handi batek “kontserbazio-maila eskasa" duelako. Baina identifikazioak ezinezkoak izango lirateke eraildako pertsonen senideen lagin genetikoak ez baleude penintsulako lurralde osoan barreiatuta", azpimarratu du. Izan ere, Nafarroako DNA Bankuak 230 senideren laginak jaso ditu 2016an sortu zenetik. Nafarroako Memoriaren Institutuak elkarlanerako deia egin du, bai hobi posibleak aurkitzeko, bai iheslarien senideak aurkitzeko, horien lagin genetikoekin identifikazio berriak egin ahal izateko.

Ihesaldi masiboa

Ezkabako gotorlekuko ihesaldia Europako handienetarikoa izan zen. 796 presok goardiei armak kendu, espetxeko kontrola eskuratu eta ihes egitea lortu zuten. 2500 pertsona zituzten espetxeratuta, jakinak ziren baldintza kaxkarretan. Gerrako presoak, preso politikoak eta sozialak aurkitzen ziren bertan. 1937 eta 1945 artean 300 presotik gora hil ziren bertako bizi baldintzen ondorioz. 1938ko maiatzaren 22ko arratsaldean hainbat preso matxinatu egin ziren, eta ordu erdiren buruan kartzelaren kontrola eskuratu zuten. Autoritate frankistak konturatu zirenean, iheslariak ehizatzen hasi ziren. Ihes egin zuten 796 lagunetik soilik 3k lortu zuten muga gurutzatzea. 585 izan ziren atxilotuak, eta 187 erailak. Horiez gain, identifikatu gabeko beste 24 hildako ere badaude. Horien artean egon daitezke frankisten errepresiotik ihesean mendian ezkututatu zirenak, tartean Leoncio de la Fuente Ramos.