Ezezkoa argi gailendu da Txilen eta prozesu konstituziogile berria antolatuko du Boric-ek
Ia zortzi milioi txiletarrek ezezkoa eman diote konstituzio proposamenari. Gabriel Boric presidenteak konstituzio-prozesu berria eta aldaketak iragarri ditu bere gobernuan.
Chicago Boys izeneko taldeak diseinatu eta Augusto Pinochet diktadorearen erregimenak indarrean jarri zuen Txileko konstituzioak bere horretan jarraituko du momentuz Txilen. Irailaren 4an egindako plebiszituaren emaitza argia da. %99,99 zenbatuta, 7.878.434 pertsona kontra agertu dira eta 4.855.507 alde.
Ezezkoaren aldekoak Santiago hiriburuan eta beste zenbait hiritan kalera atera dira ospatzera.
?? | "El que no salta es comunista": Siguen los festejos en Chile por el triunfo del Rechazo contra la Constitución de extrema izquierda. pic.twitter.com/42zU0ePjD5
— La Derecha Diario (@laderechadiario) September 5, 2022
Atsekabea nabarmena izan da aldaketaren alde egin dutenen artean, azken txanpan mobilizazio gaitasuna erakutsi duten arren, ez baitute lortu duela zenbait hilabetetatik inkestek erakusten zuten dinamika iraultzea.
Ezezkoa defendatu dute herrialdeko botere ekonomiko eta ia komunikabide hegemoniko guztiek, horien buru nabarmenduz, El Mercurio egunkaria. Eskuineko aliantza horrentzat, galtzailea Gabriel Boric presidentea izan da, aldaketaren testua babestu zuelako. Honek baina, ezezkoak irabazita ere bidea prestatua zuen. "Txileko herriak hitz egin du, modu indartsu eta argian –adierazi du–. Txiletarrek beste aukera bat eskatu dute elkar aurki dezagun, eta maila eman behar dugu", adierazi du telebistan emaitzak jakin berritan.
Presidenteak prozesu konstituziogile berria iragarri du, baita aldaketak ere bere gobernuan.
Los anhelos de cambio y dignidad exigen a nuestras instituciones y actores políticos que trabajemos con más empeño, diálogo, respeto y cariño, hasta arribar a una propuesta que nos interprete a todas y todos. Para allá vamos. Que viva la democracia y que viva Chile! pic.twitter.com/f5rQv2G5mJ
— Gabriel Boric Font (@gabrielboric) September 5, 2022
Prozesu berria nola abiatu?
El Rechazo kanpainak lortu du konstituzio berriarekiko beldurra astintzea. Batez ere bi ardatz nagusiren inguruan egin dute lan: batetik, jatorrizko herrien eskubideen aitortzaren inguruan, maputxe herriarekiko harremanetan aldaketa nabarmena zekarrena. Eragile maputxe nagusiek konstituzio aldaketaren aldeko posizioa hartu eta kanpaina egin dute. Bigarrenik, abortatzeko eskubidea, Latinoamerikako eskualdeko gai nagusia dena.
2020ko urrian ia sei milioi txiletarrek –botoa eman zutenen %78k– konstituzio berria idaztea onartu zuten erreferendum bidez. Irailaren 4ko emaitzen ostean, nahiz eta Boric presidenteak esan prozesu berri bat jarriko dutela abian, ez dago garbi nola izango den honen hasiera.
Atzera botatako konstituzioa batzorde parekide batek idatzia zen, erdia emakumeek osatua lehen aldiz munduan eta hamazazpi eserleku gordez indigenen ordezkaritzarako. Maputxeen buru bat, Elisa Loncon, batzordeko lehen presidentea izan da. Eskuinak, ordea, lehen minututik prozesua boikotatu du eta komunikabideetan zabaldu testu maximalista zela.
Guillermo Camus Jara izena du eta Txileko Lebuko kartzelan dago. Egoera larrian da, gose greba luzeaz gain, ostiraletik egarri grebari ere ekin baitio.
Augusto Pinochet diktadoreak Txilen estatu-kolpea eman zuela mende erdia bete denean, hamaika berba entzun dira herrialdeak bizi duen zatiketaz. Hamazazpi urtetako diktaduraren errepresioa ukatzea da zenbait eskuindarren egungo arma, negazionismo gisa ulertu den diskurtsoarekin... [+]
"Egun on" baino gehiago "larrialdi" hitza erabiltzen dugun honetan, Mari Paz Aedoren hitzek lagunduko dizute ikasturte honetako zure utopien lanketei gogotsu eta pozetik ekiten. Txilen, Santiagon jaio zen duela 45 urte. Gatazka sozioekologikoak aztertzen ditu... [+]
1973ko estatu kolpea gertatu baino lehen Nixon garaiko AEBtako presidenteak jasotako dokumentuak argitaratu ditu Washingtonek ostiralean, Alexandria Ocasio-Cortez AEBtako Ordezkarien Etxeko kideak Txileri egindako bisita ondoren. Ocasio-Cortezek gardentasuna eskatu du,... [+]
Maiatzean ekin zioten gose grebari 17 preso politikok. Haien eskubide kultural eta territorialak errespetatzea, lege antiterrorista bertan behera uztea, Lanaren Nazioarteko Erakundearen 169 hitzarmena onartzea eta preso politiko maputxeen askatasuna exijitu dituzte.
Txileko konstituzio berria idazteko ardura izango duen kontseilua 50 lagunek osatzen dute, eta haietako 22 Alderdi Errepublikanoko kideak izango dira, botoen %36 lortuta.
Norvegiako berriztagarrien erraldoiaren hainbat proiektuk ondoeza eragin dute maputxe eta sami herriengan. Epaileek ere ilegaltzat jo dituzte azpiegiturak, baina gobernuek ez ikusiarena egiten dute. Giza eskubideen aldeko aktibista ospetsuek ere bat egin dute protestarekin,... [+]
Salvador Allenderen aurkako estatu kolpea eman eta bi aste eskasera hil zen Pablo Neruda; datorren irailean beteko dira 50 urte. Heriotzaren arrazoi ofiziala prostatako minbizia eta metastasia da, baina poeta txiletarraren ilobak nazioarteko peritu-txostenaren berri eman du:... [+]
Irailaren 4an Txileko herritarrek argi utzi zuten ez dutela nahi Biltzar Konstituziogileak ondutako testu berria onartu: bozkatu zuten hamahiru milioi herritarretatik %62k (7.882.958 boto) ezezkoa eman zioten proposamenari, eta gainerako %38ak (4.860.093 boto) baiezkoa. Inkestek... [+]
Irailaren 4an bozkatuko dute Txilen konstituzio berria, oraindik indarrean den Augusto Pinochet diktadorearen 1980ko konstituzioa ordezkatu nahi duena. Berau onartzen bada, munduko konstituziorik feministena izango da. Zer jasotzen du konstituzio honek? Nola izan da idatzia eta... [+]
Wallmapuko CAM Arauco-Malleco Koordinakundeko buru da Llaitul, eta egurra lapurtzea, lurrak indarrez kentzea eta estatuaren aurkako atentatua egitea leporatzen diote. Asteazken honetan, abuztuaren 24an, atxilotu dute.