Espainiako Gobernuak konfinamendua eta alarma egoera ezarri zituenean, Gasteizko Udalak kale gorrian bizi ziren gasteiztarrentzako zentro bat ireki zuen Lakuako frontoian. Martxoaren 14a zen, 102 egun joan dira ordutik. Gehienez 51 pertsona hartu ditzake zentroak, eta bertako 23 erabiltzailek idatzi bat plazaratu dute, haien etorkizunagatik “izugarri larrituak”. Normaltasun berriak zentroaren itxiera eta kalera bueltatzea ekarriko dienaren beldur dira. Gizarte zerbitzuetako arduradun politikoek adierazi dute ez dutela inor “atzean” utziko, eta etxegabeentzako baliabide ekonomikoak eta proiektu berria agindu dituzte. Zentroko eta Udaleko zenbait iturrik ARGIA-ri adierazi diotenaren arabera, ordea, Udalak ez du inolako plan zehatzik aurkeztu, eta ziurgabetasuna da nagusi. Konfinamendu garaian etxegabeentzako zentroak ireki dituzte Euskal Herriko hainbat herri eta hiritan, eta itxierarena ez da Gasteizko arrisku isolatua. Esaterako, etxerik gabeko emakumeentzako aterpetxea itxiko dutela salatu dute Barakaldon ekaina hasieran, eta Donostian etxerik gabeko pertsonentzako prestatutako Atano III.a pilotalekua eta La Sirena aterpetxeak itxi berri dituzte.

Umiliatuak

Zentroko bizi baldintzak eta hilabeteotan bizi izan dituztenak aletu dituzte etxegabeek beren idazkian. Lakuako frontoian “ukuiluratu” egin dituztela salatu dute, “ganadua neguan bezala”. 100 egunen ostean denak batera frontoi baten kantxan bizi dira, elkarrengandik metro eta erdira kokatuta dauden esku-oheetan lo egiten eta inongo intimitaterik gabe, elikadura eskasarekin. Hiru hilabete luze “beren gau madarikatuekin”, zaraten ondorioz “ezinezkoa” baita gau oso lotan ematea.

Hainbat unetan umiliatuak sentitu direla salatzen dute idatziaren sinatzaileek. Debekatua izan dute beste edozein gasteiztarrek bezala erosketak bakarrik egitea, Gurutze Gorriko boluntarioek lagunduta joan behar zuten, “beren txaleko gorri ikusgarri eta deigarriekin”. Aire librean egoteko zuten espazio bakarra murriztu eta hesitu zieten, herritarren bat kexu agertu zelako “leihoetatik ikusten gintuztelako; ‘lepradun’ deitu digute”. Zentroan bertan hil zen Yolanda kidea ere hartu dute gogoan, “samina izugarria izan zen” (ARGIA-k heriotza jakinarazi zuen, erabiltzaileek salatu zuten Yolandak ez zuela arreta mediku egokirik jaso zentroan eta arduradunek heriotzaz ezer ez esateko agindu zietela).

“Pandemia aurretik behar genuen gauza bera behar dugu”

Etxegabeek haien egoeren aniztasuna eta gordintasuna azpimarratu dituzte: “Nor gure aitarena eta amarena. Nazionalitate desberdinak, arazo psikiatrikoak, alkoholarekiko edota beste toxiko batzuekiko mendekotasunak, deserrotuak, langabetuak eta lan-sistematik baztertutako adinekoak...”. Droga menpekotasunak edo buruko gaixotasunak dituzten zenbait erabiltzaileren erasoak pairatu dituzte, kide baten heriotza, bidegabetzat dituzten arauak eta baldintzak... “eta, hala ere, jasan egin dugu. Dena bideratzeko gai izan gara”.

Horregatik guztiagatik, aukera bat irabazi dutela diote Lakuako zentroko erabiltzaileek, eta irtenbidea ez dela konplikatua azpimarratu dute: “Pandemiaren aurretik behar genuena baino ez dugu behar: ondo artatuak izatea gure gizarte-zerbitzuetan; bizitoki bat nagusiki, eta behar dugunontzako laguntza edo jarraipen bat; gure ohitura txarren aurkako tratamenduak – bizitoki horren truke –; lan-aukerak; etengabe pilulen eraginpean izango ez gaituen psikiatria...”

Aukera baliatu "kutxazain automatikora" ez itzultzeko

Lakuako zentroko egoiliarrak esker ona adierazi diete haiekin dauden Gurutze Gorriko langile eta boluntarioei, baina gogor kritikatu dituzte Gasteizko gizarte zerbitzuetako arduradun politikoak. Etxegabe guztiak espazio berean hilabetez elkarrekin izanik, pertsona bakoitzaren jarraipen indibiduala egiteko aukera paregabea galdu dela iritzi diote. “Hainbat promesaren ondoren (‘pertsona guztiak birkokatuko ditugu’, ‘gizarteratzeko plan espezifikoak egongo dira’), egiazki, eta Gasteizko Udaleko gizarte-zerbitzuetako arduradun gorenen gezurrak gorabehera, pandemiaren aurreko dinamika berarekin jarraitzen dute: ez digute entzuten, ez dira hona hurbiltzen, eta egiten duten aldi gutxietan (hiru aldiz, ordu bat aldiro), luzamendutan ibiltzeko da”.

Konfinamendua amaituta, etorkizunak “izugarri larritzen” dituela adierazi dute: “Nora joango gara hemendik irtetean? Aterpera, Etxe Irekira, ataripera, kutxazain automatiko hartara berriro ere?”. Kontrara, koronabirusaren krisia haien “eguneroko” krisiari irtenbideak emateko aprobetxatzeko deia egin dute, “zerbait positiboa ateratzea guretzat eta hiriarentzat”.

“Kalera, miseria ekonomikora, mespretxura eta ahanzturara ez itzultzea” eskatu diete gasteiztarrei eta arduradun politikoei: “Zinez uste dugu hori irabazi dugula hiru hilabeteren ondoren, ehun egun baino gehiagoren ondoren. Ez gaitzatela berriz ere botata utzi”.