Euskararen korrelazioak
Estatistikan, korrelazioa bi aldagairen arteko proportzionaltasun-harremana da. Korrelazioa dagoela esango dugu aldagai baten balioak beste aldagaiaren balioen arabera sistematikoki aldatzen badira. Hala ere –eta hau azpimarratzea garrantzitsua da–, bi aldagairen korrelazioa ez da nahikoa froga euren arteko kausalitaterik ondorioztatzeko.
Ariketa honetan euskara eta abertzaletasunaren arteko korrelazioa aztertu nahi izan dugu, Hego Euskal Herrian. Horretarako, Soziolinguistika Klusterreko Euskararen Datua Basea eta Espainiako Parlamenturako 2011ko hauteskundeetako emaitzak konparatu ditugu (*). Koloreek probintzia adierazten dute (Araba Bizkaia Gipuzkoa Nafarroa); zirkuluaren tamainak herriaren biztanleria.
Euskara eta abertzaletasunaren arteko korrelazioa lehen begi-kolpean ikusteko modukoa da. Begirada fintzean, ordea, datuek egoera interesgarriak iradokitzen dituzte.
HASIERAKO MALDA EREMU EZ-EUSKALDUNEAN
Hasierako penditza adierazgarria iruditu zaigu, euskara-jakintzaren igoera txiki batekin boz abertzalearen ehunekoa oso azkar igotzen baita. Erlazio bat nabaritzen den arren, ondoriozta liteke euskararen aldagaia ez dela nahikoa abertzaletasunaren fenomenoa azaltzeko. Patroi hau jarraitzen duten herriak Nafarroako eta Arabako herriak dira batez ere; hiri nagusien agerpenarekin batera malda hau lausotu egiten da.
PROBINTZIA-EZAUGARRIAK EREMU EUSKALDUNEAN
Euskararen jakintza maila gora doan heinean, interesgarria da ikustea koloreak apenas nahasten direla. Hau da, datuek iradokitzen dute probintzia bakoitzak badituela berezitasunak. Esaterako, Nafarroako herri euskaldunek korrelazio-zuzenak markatzen duena baino boz abertzale portzentaje apalagoa dute (herriotan UPNk duen tradizioaren erakusle seguruenik). Antzeko zerbait gertatzen da Gipuzkoan ere, modu apalagoan, eta kontrakoa, aldiz, Bizkaian, non abertzaletasuna tendentziak dioena baino altuagoa den. Honek bi fenomeno iradokitzen ditu, hots, Bizkaiko sektore abertzale ez-euskaldun bat (Bilbo eta Getxon ikus daitekeena) eta Gipuzkoako sektore euskaldun ez-abertzale bat (nabarmena Eibar, Donostia eta Zumarraga bezalako herrietan). Nabarmena, halaber, Gipuzkoako korrelazio lineal sendoa.
BOZ ABERTZALEA %70 DEN TARTEA
Adierazgarria da grafikoaren muturreko eremuak hutsik daudela, hau da, ez da existitzen Hegoaldean boz abertzale oso altua eta euskara jakintza baxua duen herririk, ez eta, nabarmen, euskara-jakintza maila altua eta boz abertzale eskaxa duen herririk ere (nahiz eta sumatzen dugun Ipar Euskal Herriko datuek gezurtatuko luketela hau). Eremu pluralena aukeratu beharko bagenu, iduri du abertzaleak %70 inguru diren herrien taldea dela heterogeneoena: herri ia erabat erdaldunak eta herri ia erabat euskaldunak barneratzen ditu.
Esan bezala, korrelazioak ez du kausalitatea esan nahi, eta argazki finko batek ere ezin du egoera oso baten erakusle izan. Interesgarria litzateke –eta hau hurrengo post baterako utzi dugu– azken 20 urteotako eboluzioa ikustea, tendentziak arrasto gehiago eman diezazkigun ikusteko.
_
(*): Soziolinguistika Klusterrari esker jaso ditugu EAEko datuak (2011koak) eta Nafarroakoak (2001ekoak, oraindik ez baitira argitara atera 2011koak). Ipar Euskal Herriko euskara-jakintzaren herriz-herriko daturik ez dugu topatu. Informaziorik baduzue utzi iruzkin bat eta saiatuko gara grafikoa eguneratzen.
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Ainhoa Lasa Agirre (Lovaina, Flandria, 1976) Emun kooperatibako kidea da. UEUko udako ikastaroetan, hezkuntza soziolinguistikoaz hizketan ezagutu genuen uztailean. Dozena bat urte daramatza DBH4ko gazteen ikasgeletan esku-hartzeak egiten. Egitasmo osoak dira, herriko ikastetxe... [+]
Asteartez Zarautzen hasita, Iñaki Iurrebasoren hitzaldi zikloa antolatu du UEMAk. Euskararen egoera ezagutzeko gako berriak ematen dituelako, arnasguneak eta udalerri euskaldunak sendotzea euskararen biziberritzerako giltzarria zergatik den ere azaltzen duelako... [+]
Espainiatik Donostiako Altza auzora migratutako biztanleek euskararekin izan dituzten bizipenak eta jarrerak aztertu ditu Soziolinguistika Klusterrak. Etorkinok integrazio sozialerako eta laboralerako ez zuten euskararen beharrik izan. Euskal hiztunek, berriz, migrazio-prozesua... [+]
Ricardo Urritzola ikerlariak aurkitu du bertso sorta Nafarroako Errege Artxiboan eta Ekaitz Santaziliak Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasleek aztertu ditu. Fermin Altxu Beristain maisuari leporatutako salaketa baten harira idatzi ziren.
UEMAk (Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea) berariaz aztertu ditu VII. Inkesta Soziolinguistikoak bere herriekiko eman dituen emaitzak, eta argi-itzalak agerikoak dira berriz ere: herri euskaldunenek euskal hiztunak galdu dituzte.
Hendaian ziren egitekoa 15. edizioa, martxoaren 23an. Egun osoko egitaraua antolatu dute zenbait hitzaldi, mahai-inguru, aurkezpen eta tailerrez osatuta. Ipar Euskal Herrian Frantziako gobernuaren erretreten erreformaren aurka deitutako greba orokorrak ekarri du erabakia.
Errealitatea eraldatzeko, gauzak ahalik eta zehatzen ezagutu behar direla sinetsita dago Iñaki Iurrebaso Biteri (Legazpi, 1967). Soziologoa ikasketaz, ofizio horretan aritu izan da beti, hasi Donostiako Udalean, Aztikerren ondoren, eta bere kabuz gero. Azken zortzi urteak... [+]
Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako VII. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu du. Duela 30 urte baino 261.000 euskaldun gehiago daude, baina jaitsi egin da euskaraz erdaraz baino errazago egiten dutenen kopurua, %34,6tik %27,4ra. Gazteen artean nabarmen egin du gora... [+]
Euskaltzaleen Topaguneak eta Euskaraldiak sortu dute EITB podkast atariarentzat Zapla! podkast berria. Hizkuntza ohiturak aldatu eta Euskarazko praktika linguistikoak indartzeko tresna da. Belarriprest eta Ahobizi guztientzat lagungarri izan nahi du produktu berriak,... [+]
Zeinu hizkuntzaren interpretearen ezinbesteko laguntzaz egin diogu elkarrizketa Aitor Bedialauneta Arrateri (Ondarroa, 1991), Euskal Gorrak EAEko gorren elkarteen federazioaren presidenteari. “Interpretearen mendekotasunik dudan? Une honetantxe, biok daukagu”,... [+]
Soziolinguistika Klusterrak asteazkenean argitaratu du 2021eko ikerketaren txostena. Neurtu dute euskararen kaleko erabilera egonkor dagoela, eta azken neurketan bezala zortzitik batek hitz egiten duela (%12,6). Eremu euskaldunenetan jaitsi egin da. Proposatu dute hazkundea... [+]
Kaleko 71.000 elkarrizketa eta 227.900 solaskide behatu dituzte UEMAko herrietan, eta 2017koa baino ikerketa are sendoagoa burutu dute. Erabilera orokorra ez da ia aldatu: bostetik hiru aritzen dira euskaraz. Adina eta generoaren arabera badira desberdintasun batzuk.