Euskaragatik bazterturiko euskaldunak
Euskal Herriko lurralde batzuetan euskara ofiziala da, besteetan meridianoaren arabera ofiziala ala ukatua eta, aitzitik, ipar aldera bagoaz, toleratua (ez ofiziala).
Azken boladan, epaitegi batzuk ebatzi dute funtzionario publikoek ez dutela euskara ezagutzarik izan behar eta, ondorioz, euskarazko zerbitzurik eman beharrik. Atzeraka goaz.
Euskara ondare unibertsala izanik ere, euskal hiztunak planeta osoan barreiaturik gaudelako, bizitza-aukera, migrazio edo errefuxiatuen diasporaren poderioz, oraindino hizkuntza txikia da, merezimendu gabekoa.
Duela mende erdi ikastolan euskaraz aritzen ginen, eskola ez ofizialetan, begiradapean. Ondoren, AEK koordinadoran, HABEn, IKAn alfabetatu ginen, euskara batua besarkatuz. Aurrerago, ikastetxe, lanbide heziketa zentroek eta unibertsitateek euskaraz hezi eta ikertu dute. Jardun kolektibo erraldoi horri esker, milaka herritarrek ikasketa guztiak euskaraz burutu ditugu eskolan, institutuan, lanbide heziketan, unibertsitatean, ondorengoko trebakuntza formalean eta bestelakoetan. Eta lantokietan euskaraz ari gara, tailerrean, basoan, bulegoan, sukaldean. Etxean, jakina. Lagun artean. Gizartearen arlo guztietan.
Bestetik, nork bere mailan eta esparruan euskararen alde aritu edo militatu du, bakarka, taldean nahiz auzolanean. Euskarak beti behar izan du babesa eta laguntza gizartean, auzoan, enpresan, instituzioetatik haratago.
Egun, 2024. urtean, euskara berriro gutxietsi egiten da instituzio publikoetan, epaitegietan, legebiltzarretako diskurtsoetan, narratiba moderno “bateratzailean”. Antza, legeak eta berezko eskubidea ahuntzaren gauerdiko eztula dira.
Helegiteak alferrikakoak dira estatuen lege eta hizkuntza handien parean. Zertarako eskubideak, biderik ez badago? Beraz, zeureari heldu, bizi euskaraz eta izan euskaradun. Amaitu dira malgutasuna eta epelkeriak
Euskara ama-hizkuntza izan duten haurrak zein nerabeak gazteleraz edo frantsesez aritu behar dira osagilearekin? Nagusiek badute nahiko komunikazio oztopo administrazioarekin, are gehiago estatukoak badira (gizarte segurantza eta abar). Epaitegiko prozesu batean (beti gogorra) ondo ulertua izan nahi baduzu, zinez, itzultzailea eskatu eta horrek epaileari emandako bertsioaz fidatu behar? Oraindino hutsune nabarmenak dituen osasunaren, segurtasunaren eta administrazio harremanen arloetan, ez dira behar izango zuzeneko komunikazio berezkoak?
Psikologoarekin zein psikiatriarekin ari banaiz Osakidetzan edo Osasunbidean, ezin dut euskaraz adierazi nire barne sakonean gertatzen ari dena? Herrian arrisku egoeraren bat antzematen dudanean, ezin diot horren berri eman udaltzainari nire barnetik ateratzen den emozio-hizkuntzan? Errenta edo izatezko bikotearen tramiteak egiteko, edo dena delakoak, ezin dut funtzionarioren euskarazko azalpenik jaso? Pozez bete behar naiz estatuko zerbitzu publikoetan euskal hiztun bat arretarako leihatilan “deskubritzen” dudanean? Zergatik zaintza pribatuko enpresekin egiten diren kontratuak erdaraz aritzeko dira nagusiki; autoritate gehiago ematen die agenteei erdaraz aritzeak? Non dago hurbiltasuna? Non dago ulermen jatorra? Non dago arreta abegikorra? Non daude legedia eta eskubidea? Galzorian.
Eutsi biziki, faborez. Euskaraz arituko gara bazterketa eta jazarpenaren aurrean, zailtasun eta ukazio sasi guztien gainetik, gure izateari helduz, epai edo sententzia baztertzaileak errefusatuz.
Arraina arraina delako, itsasoan zein ibaian. Lehorrera eramaten denean bere nahiaren kontra izaten da. Hori horrela, euskara hiztunok, bihotzetik eta mingainetik, Euskal Herrian eta gauden tokian, zinez, euskaraz arituko gara.
Kexarik ez, arren. Negar egiteak ez du ibilbiderik, norberaren barne adierazpenerako ez bada. Helegiteak alferrikakoak dira estatuen lege eta hizkuntza handien parean. Zertarako eskubideak, biderik ez badago?
Beraz, zeureari heldu, bizi euskaraz eta izan euskaradun. Amaitu dira malgutasuna eta epelkeriak.
Xabier Arana Eiguren
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]