Euskara, territorio librea, baina legerik gabekoa
Joseba Sarrionandiaren gogoeta hau ekarri dut artikulu honen izenburura, egun hauetan, Vascuencearen Legearen 29. urteurrena beteko baita. Eta 29 urtez, euskara Nafarroan, territorio librea izan da, euskaldunon ahaleginek libre egin baitute euskara, baina legerik gabeko askatasuna izan da gurea.
29 urte hauetan Nafarroako jendartea aldatu da, eta are gehiago, azken urte honetan, baita Gobernua aldatu ere. Orain, politika berriak egiteko garaia iritsi da. Lehen, euskara libre egin dugula aipatu dut; euskaldunok eta nafar euskaltzaleek egindako lanari eta izerdiari esker,
euskara libre ibiltzen da karriketan, ikastetxeetan, unibertsitatean, dendetan, etxean, udaletxetan eta Diputazioan. Muga gehiegi dituen libertatea da zoritxarrez. Eta legerik gabe, urruneko mendebaldean bezala, euskararen “far west”a da gurea. Politika berrien garai honek, Euskararentzat Lege propio bat ekarri beharko digu, ze bitartean, edozein sheriff ustelak, “wanted, dead or alive” jarriko du Euskaraz bizitzeko eta ikasteko eskubidearen gainean.
Edonola ere, Euskara libre egiten zuten, genuen, bitartean, oztopoak faltan ez ditugu izan. 29 urteko harresi bat altxatu dute, nafarren eskubideak eta nahiak deuseztatu nahian. Erregimen erdaldun elebakarrak, lehenik, Euskara ezabatzea izan du helburu, eta gero,
Nafarroarekin zerikusirik ez duela konbentzitzen saiatu dira. Tira, horra hor beraien politika zaharraren zutoiak, baina lehen esan dugun bezala, politika berriaren garaia da, beraz, nik atorra berri.
Eta zeregin horretan, Vascuencearen Legearen harresiaren pitzaduretan kolpeka, bi hilabete barru, mugarri berri bat izanen dugu: eskoletako aurrematrikulazio garaia. D eredua eskainiko da Nafarroa osoko ikastetxe publikoetan, euskarazko irakaskuntza hautagai egonen da Kortesetik Berara, eta Azkoienetik Zangozaraino, Nafarroako Hezkuntza Departamenduko sare osoan. Harresia guztiz bota arte, badugu non kolpatu. Nafarroako bi hizkuntza ofizialak menperatzen eta kanpoko hizkuntza baten ezagutza ziurtatzen duen ereduaren zabalpenarekin batera, harresi horretan pitzadura gehiago sortuko ditugu, ziur gaude.
Azkenean harresia bota eta zarata gehiago ala gutxiagorekin, urteetako hizkuntz diskriminazioari akabera emango diogu. Ordurako, bestaldean dagoen Euskararen itsasoa ortzadarraren kolorez margotua egonez gero, harresia berriro altxatzea zailagoa suertatuko zaie Erregimen-elebakarraren jarraitzaileei. Kolore guzti horiek, euskaraz bizitzeko eta ikasteko eskubidearenak, Euskararen Lege propio batean biltzearen inguruan ari naiz: hezkuntza, administrazioa, hizkuntza-paisaia, erabilera, helduen alfabetatzea, aisialdia, kultura, merkataritza... Euskarak ofizialtasuna behar du, nafar euskaldun arrainok Euskararen itsasoa behar dugun antzera.
Bukatzeko, ezin dugu, azken egunetan Vascuencearen Legearen harresiari jarri nahi izan dioten azken harria eta alanbrada aipatu gabe, agurtu. Berriro Yolanda Barcinak Madrilgo telebista batean botatako hitzak gogoratu ahalko genituzke, edota 3 hizkuntza ikastea, 2 ikastea baino hobe dela, ere. Baina tira, Erregimen elebakarraren azken ahaleginak direlakoan gaude. Intoxikazioen eta manipulazioen gainetik, D ereduaren hautua
etorkizuneko hautua dela lau haizetara zabalduko dugu, orain ereiten dugun hazia da, gure txikien hezkuntzan sinisten dugulako. Eta Nafarroak, Euskararentzat, Lege propio bat behar duelako, euskara libre eta legezkoa izan dadin, Nafarroa osoan eta nafar ororentzat.
Vacuenceren legeak 29 urte betetzen ditu. 30 ezetz!
(Egilea Sortzen Elkarteko koordinatzailea da Nafarroan)
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Jada bizpahiru aste izango dira irakurri nuenetik, Maialen Akizuren zutabe batean. Aner Peritzek telebistan esandakoak zekartzan: “Bertsolaritza da gizon zis heteroekin ez harremantzera eraman nauena, bertsolaritza delako disidente egin nauena, eta, era berean,... [+]
Beldur hori bada. Badirudi Donald Trump etorri dela Washingtoneko bulego borobila luzerako okupatzera. Bigarren mandatua du, baina bere hurbileko aholkulariei, ez dela txantxetan ari berretsiz gainera, Konstituzioan zenbaki bakan batzuk aldatzeko bere xede zurruna aipatzen die,... [+]
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena... [+]
“Erresilientzia poltsa”, “biziraupen eskuliburua”, “ebakuazio bizkar-zakua”: hara nolakoak entzun daitezkeen agintarien ahotan azken asteetan.
Iragan hilabeteko adierazpenen artean, Europako Batasunak herritarrei eskatu die... [+]
Ez da Aberri Eguna, Aberri Aukera da euskaldunok behar duguna. Urtean behin errepikatzen dira balizko alderdi zein talde abertzaleen deialdiak, data hauetan, Euskaldunon aberria Euskadi/Euskal Herria da aldarriaren inguruan. Egun bateko kontua izaten da, hala ere. Eta ez batera... [+]
Joan den astean topaketa polit bat izan dut, aspaldi ikusten ez nuen emakume talde batekin, eta egitearen inguruan aritu gara berbetan, teknologia eta sorkuntza espazioei lotuta.
Emakume hauetako nagusiena, jubilatzeko mugan dagoena, programatzailea da eta kodea programatzen... [+]
Hainbatetan esan izan didate arkitektoen lanaren gauzarik indartsuena dela ekoizten duguna betikotu egiten dela. Eraikinaren betikotasunak gizakiaren presentzia tenporala gainditzen duela eta geroko etorkizunean iraunkor egingo gaituela. Eta liburu batekin gertatzen ez den... [+]
Desengainu handia hartu dute euskal feminista askok jakin dutenean Chimamanda Ngozi Adichie idazleak haurdunaldia esternalizatu duela, alegia, surrogate batek ernaldu duela bere haurra, diru truke. Guztiok izan beharko genuke feminista saiakeraren egilea da Adichie, besteak... [+]