Euskaltzaindiak genero markarik ez duten izen batzuk onartu ditu lehen aldiz
2011n ikuspegi binarioan (gizonak eta emakumeak) oinarritutako izendegia argitaratu zuen Euskaltzaindiak. Generorik ez duten euskarazko ehunka izenei izaera aldarazi eta ordutik familia askoren buruhauste eta oztopo bilakatu da sailkapen hori. Kritika andana jaso ostean, Euskaltzaindiak izen mistoei atea ireki die. Momentuz, 4.730 izenetatik 445 genero markarik gabekoen zerrendan agertzen dira.
Euskaltzaindiaren webgunean eskuragarri dago izendegi eguneratua. Emakumeentzako eta gizonentzako izenez gain, orain genero markarik gabekoen –izen epizenoak– zerrenda ere agertzen da. Momentuz, 445 izen agertzen dira, gehienak toponimiari lotutakoak. Sailkapen horrek momentuz kanpoan uzten ditu oso ohikoak diren genero markarik gabeko izen asko: Lur, Sua, Haizea eta abarrak. Baina aurrekari garrantzitsua da. Izan ere, “izaera irekia izango du izendegi berriak eta aldiro-aldiro gaurkotuko dela” adierazi du Euskaltzaindiak.
Onartu dituzten izen mistoen adibide batzuk eskaini ditu Euskaltzaindiak webgunean: Abodi, Aiuri, Amaiur, Amets, Araitz, Argi, Bihotz, Garai, Gorbeia, Haize, Iparla, Iraultza, Itzel, Kemen, Larraine, Lizar, Luzaide, Muxika, Pallas, Udalatx...
Izendegi sexista, “Espainiako legeriak behartuta”
1957ko Legeak beren-beregi debekatzen ditu Espainiako Estatuan “sexuari buruz okerra eragiten duten izenak”. 44 urte geroago, Ipar zein Hego Euskal Herriko biztanle guztiei eragingo zien izendegi binarioa aurkeztu zuen Euskaltzaindiak, izen guztiak emakume eta gizonen artean banatuta. Euskaltzaindiaren izendegia da Erregistroetan umeen izenak onartu ala baztertzeko erabiltzen den irizpide nagusia eta horrek arazo eta kalapita asko eragin ditu urteotan. Tartean 2016an Izena eta izana ezbaian liburuxka argitaratu zuen Euskal Herriko Bilgune Feministak. Urte bereko abuztuan, ARGIAn kaleratu genuen erreportaje baten harira, Euskaltzaindiko kide batek aitortu zuen irizpidea asmatu zutela, eta oso zaila zitzaiela izenetan neska eta mutilen arteko bereizketa egitea: harrapatuta gaude”.
Euskaltzaindiak 2018ko urtarrilean adierazi zion Espainiako Justizia Ministerioari badirela euskaraz genero maskulinoa edo femeninoa era esklusiboan atxikirik ez duten pertsona-izenak, eta, ondorioz, indarrean dauden lege-arauak erregistro zibiletan malguago aplika daitezen eskatu zion.
Gaiari buruz erreportajea eta analisia argitaratu genuen 2016ko uztailean:
Cristina Rodríguez Ruiz epaileak galarazi egin zien guraso batzuei beren seme jaioberriari Ilargi izena jartzea, argudiatuz neskentzako izena dela. Gurasoen iritziaren aurka, Jon izena jarri zion EiTBk informatu duenez.
Euskaltzaindiak 2001etik aurrera sexuaren araberako bereizketa finkatu zuen izenetan baina IKAren Deklinabidea aplikazioa garatzen ari nintzela salbuespenak badirela konturatu nintzen. Badaude Euskaltzaindiaren gizonezkoen eta emakumezkoen ponte-izenen zerrendetan, bietan,... [+]
Euskaltzaindiak adierazi du aurki Ministerioarekin euskal izendegiarentzat “bestelako bideak asmatzeko” harremanak hasi nahi dituela.
Izenek egungo biko genero-sistema zelan erreproduzitzen duten azaltzeko, Saioa Iraola Urkiola Bilgune Feministako kideak akordura ekarri ditu Idurre Eskisabel Larrañaga kazetari eta antropologo beasaindarraren berbak. Eskisabelek esaten duenez, "egunerokotasunean,... [+]
Abuztuaren 1eko Teleberrian ARGIAren azken aldizkarian argitaratu dugun euskal izendegiari buruzko erreportajea eta analisia izan dituzte hizpide. Etxean semearen izenarekin bizi izan dugun kasuari buruzko albistean, Euskaltzaindiko kide batek aitortu du izendegia sortzeko... [+]
Zeinek ez du ezagutzen Lur izeneko neska eta mutila? Edo Hodei, Sahats, Lizar, Elorri, Aratz, Araitz, Izar, Amets, Iraultza, Amaiur, Iraitz, Izaro edo Aritza izenekoak ere. Ba al da izen bera emakumeek eta gizonek partekatzea arazotzat hartzen duen euskaldunik? Lur hitzak non du... [+]
Euskarazko pertsona izenen sorkuntzak abiadura handiagoa eraman du arautzeak baino. Horri esker ditugu Izaro, Amaiur eta Eneritz izeneko neskak eta mutilak. Euskaltzaindiak ordea euskal izendegia finkatu du, eta bere hitzetan esanda “erregistro zibilari aholkuak”... [+]
“Izena eta izana ezbaian” gida praktikoa aurkeztu dute Bilgune Feministak eta Emaginek. Euskarazko izendegiaren binarismoaren inguruko gogoeta piztu nahi dute.
Kontsulta jarri beharko dut martxa honetan. 2007ko urrian erreportajea idatzi nuen Hego Euskal Herrian jaioberriaren izenaren sexuarekin eta grafiarekin dauden arau zorrotzei buruz (malguagoak dira Iparraldean), eta oraindik zalantzaz beteriko iruzkinak jasotzen ditu... [+]
- "Euskal izendegia. Ponte izendegia. Diccionario de nombres de pila. Dictionaire des prenoms" liburua aurkeztu zuen ostiralean (14) Euskaltzaindiak, Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren babesarekin. Bertan, 2.264 izen jaso dituzte bakoitzaren azalpen eta guzti... [+]