Euskaldunok, pantailetan arrotz
Amaitu berri da aurrekontu, programazio, ikusle kopuru zein oihartzun mediatikoari erreparatzen badiogu Euskal Herriko ikus-entzunezko ekitaldirik garrantzitsuena dena: Donostia Zinemaldia. Eta aurtengo edizioan, berriz ere, euskaldunok bigarren mailako herritarrak izan gara.
Programazioaren %10a soilik ikusi ahal izan da euskaraz, elebidun, ala euskarara azpidatzita. Jaialdiaren araudiak argi dio 6. artikuluan: emanaldi guztiak eskaini behar dira gazteleraz edo gazteleraz azpidatzita. Euskarari buruz, aipamenik ez. 8M€-ko aurrekontua duen jaialdi batek (erdia baino gehiago gure poltsikoetatik), euskaldunak diskriminatzen ditu. Berdin onartuko al genuke genero edo arraza bereizkeria sustatzen duen ekitaldi bati diru publikoa ematea? Hortxe nire galdera.
Zinemaldiaren testuingurua aitzakia ezin ederragoa iruditu zait euskarak ikus-entzunezkoetan, orohar, bizi duen egoera larriaren errepasoa egin eta errealitateari aurrez aurre begiratzeko.
Zinemalditik zinema aretoetara salto egingo bagenu, euskaldunok hauetan jasaten dugun eskubide urraketa are gordinagoa dela ikusiko genuke: Euskal Herri osoko zinemetan urtean eskaintzen diren filmen %1 soilik da euskaraz (%2,3 EAE-n). Aretoetara heltzea lortzen duten euskarazko lauzpabost film, eta haurrentzat bikoizturiko beste 12 bat. Nazioarteko film arrakastatsuen artean, euskarara bikoiztu edota azpidatzitakoen arrastorik ere ez. Basamortua.
Zinema eta telesailak ikusteko bitarteko nagusia bilakatu diren streaming plataformetan, berriz, euskarazko eskaintza ez da %0,1era iristen. Egia da azken alor honetan herri ekimenak alderdi, erakunde eta enpresak mugiarazi dituela, eta aurrerapauso batzuk lortu direla merkatuan nagusi diren bi plataformetan; duela urtebete Netflixen 3 film ikus zitezkeen euskaraz edo euskarazko azpidatziekin, gaur 40. Primevideon 1etik 44ra pasa dira. Bada zer edo zer.
Dena dela, euskararen presentziak gure aisialdiaren jaun eta jabe diren pantaila eta euskarri ezberdinetan (smartphone, tablet, telebista, zinema, ordenagailu…) hutsaren hurrengoa izaten jarraitzen du, eta hau hizkuntzaren erabileran berebiziko eragina izaten ari dela esango nuke (beste faktore batzuk badaudela ukatu gabe). Azken ikerketek euskararen erabilera jangela eta jolastokietan beherantz doala erakutsi digute. Euskararen kale erabilera ere, 2006tik 2021era, puntu bat baino gehiago jeitsi da Euskal Herrian. Gainera, azken 5 urteotan beherakada hori oso nabarmena izan da herririk euskaldunenetan. Alarma guztiak pizteko moduko datuak.
Honekin loturiko pasadizo bat kontatuko dizuet. Ikasturtea hasi eta bi astera, gure 3 urteko semea logelan gazteleraz jolasten aurkitu nuen.
– Aizu potoko, zeatik ai zea erderaz? Badakizu gure etxean euskeraz iten degula…! Haren erantzunak izoztuta utzi ninduen. – Eske aita, jolasten ari naiz!
Larrialdia begi-bistakoa da. Ez soilik hiriguneetako familia euskaldunetan, arnasguneetan ere geroz eta ohikoagoa da guraso koadrilak plazan euskaraz aritu arren, haurrak superheroietara edo dena delakora erdaraz jolasten entzutea. Hizkuntza ordezkapenaren (Language Shift) mamua ote da?
Gaur egungo egoerara egokituriko hizkuntza politika berritu eta ausartak behar ditugu. Eremu guztietan, baina bereziki ikus-entzunezkoetan: erakundeek egoera iraultzeko irizpide, egitura eta lege berriak onartzea premiazkoa da, ez soilik hizkuntza eskubideen bermatzaile izatea dagokielako, baizik eta hizkuntzaren etorkizuna bera jokoan dagoelako. Besteak beste, Euskal Ikus-entzunezkoen eta Zinemaren legeak, eta hauek landu eta betearaziko dituen Ikus-entzunezkoen kontseilua.
Alex Aginagalde, Pantailak Euskaraz plataformako kidea
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]