Euskaldunen %27 moldatzen da euskaraz hobeto, erdaraz baino
Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako VII. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu du. Duela 30 urte baino 261.000 euskaldun gehiago daude, baina jaitsi egin da euskaraz erdaraz baino errazago egiten dutenen kopurua, %34,6tik %27,4ra. Gazteen artean nabarmen egin du gora ezagutzak: %25etik %75era.
Azken bost urteetan euskaldunen kopurua ia 50.000 igo da Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. 2016an 631.384 ziren, eta 2021ean 680.629, Eusko Jaurlaritzak bost urtean behin egiten duen Inkesta Soziolinguistikoaren arabera. Astelehenean aurkeztu dute EAEko VII. Inkesta Soziolinguistikoa, eta Bingen Zupiria Kultura sailburuak azpimarratu du euskara “hizkuntza gaztea” dela, nabarmen egin baitu gora 16 eta 24 urte arteko euskaldun kopuruak. Egun, adin-tarte horretako %74,5 dira euskaldunak, eta 1991n –inkesta egin zuten lehen urtean–, %25. 16 urtetik gorako EAEko biztanleen artean egin dute inkesta, eta guztira 30 urtetan 261.000 euskaldun gehiago daude orain.
16 urtetik gorako herritarren %54,8k ulertzen du euskara, eta horietatik %36,2 hitz egiteko gai da. Dena den, azken horietatik %44k erraztasun handiagoa du erdaraz hitz egiteko. Euskaraz erdaraz baino errazago egiten dutenen kopuruak behera egin du azken 30 urteetan: 1991n euskaldunen %34,6k errazago egiten zuen euskaraz, eta 2021ean, %27,4k.
Lurraldeka, aldea handia da: Arabako euskaldunen %58,9k erdaraz errazago egiten du, eta euskaraz %8,5ak; gainerako %24,9k bietara. Bizkaikoen artean, %53,5ak errazago erdaraz, eta euskaraz %19,8k; gainerako %26,7k bietara. Gipuzkoan, aldiz, euskaldunen %30,7k du erraztasun handiagoa erdaraz hitz egiteko, eta euskaraz %38,7k; gainerako %30,6k bietara.
Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Sailaren txostenaren arabera, euskaldunen areagotzearen ondorioa da: “Euskaldunak irabazi ditugun neurrian, gora egin du erdaraz hitz egiteko erraztasun handiagoa duen euskaldunen kopuruak”. Euskararen ezagutza hiru lurraldetan igo da 1991tik. Gipuzkoan zortzi puntu egin du gora, Bizkaian ia bikoiztu, eta Araban hirukoiztu. Erabilerari dagokionez, %22k euskara erdara bezainbeste edo gehiago erabiltzen du EAEn; Gipuzkoan %40,8k, Bizkaian %14,5ek eta Araban %7,8k.
Erabilera mugatzen du inguruak
Hitz egiteko erraztasunak erabilera baldintzatzeaz gain, inguru geografiko eta soziolinguistikoak ere mugatzen du euskalduna. Inkestak erakusten duenez, “euskaldun askok euskaldunekin hartu-emanak izateko duten sarea oso mugatua da”. Izan ere, euskaldunen %55,4 “eremu erdaldun” deitzen diotenetan bizi da, biztanle euskaldunak erdia baino gutxiago diren herri eta hirietan. Txostenean argitu dute sarea bermatzea eta hitz egiteko erraztasuna izatea direla erabilerak gora egiteko bi faktore nagusiak.
Euskararen aldeko jarrera gora
Euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrera erakutsi dute galdekatutakoen %67k, duela 30 urte baino 12 puntu gehiago. Aldeko jarrera neurtzeko galdera jakin batzuk egin dituzte. Adibidez, %74,7k dio administrazioan sartzeko euskara jakin beharko litzatekeela, %89,3ren iritziz haur guztiek euskara ikasi beharko lukete, eta %49,3k uste du irrati eta telebistek euskarazko programa gehiago eman beharko lituzketela.
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Ainhoa Lasa Agirre (Lovaina, Flandria, 1976) Emun kooperatibako kidea da. UEUko udako ikastaroetan, hezkuntza soziolinguistikoaz hizketan ezagutu genuen uztailean. Dozena bat urte daramatza DBH4ko gazteen ikasgeletan esku-hartzeak egiten. Egitasmo osoak dira, herriko ikastetxe... [+]
Asteartez Zarautzen hasita, Iñaki Iurrebasoren hitzaldi zikloa antolatu du UEMAk. Euskararen egoera ezagutzeko gako berriak ematen dituelako, arnasguneak eta udalerri euskaldunak sendotzea euskararen biziberritzerako giltzarria zergatik den ere azaltzen duelako... [+]
Espainiatik Donostiako Altza auzora migratutako biztanleek euskararekin izan dituzten bizipenak eta jarrerak aztertu ditu Soziolinguistika Klusterrak. Etorkinok integrazio sozialerako eta laboralerako ez zuten euskararen beharrik izan. Euskal hiztunek, berriz, migrazio-prozesua... [+]
Ricardo Urritzola ikerlariak aurkitu du bertso sorta Nafarroako Errege Artxiboan eta Ekaitz Santaziliak Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasleek aztertu ditu. Fermin Altxu Beristain maisuari leporatutako salaketa baten harira idatzi ziren.
UEMAk (Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea) berariaz aztertu ditu VII. Inkesta Soziolinguistikoak bere herriekiko eman dituen emaitzak, eta argi-itzalak agerikoak dira berriz ere: herri euskaldunenek euskal hiztunak galdu dituzte.
Hendaian ziren egitekoa 15. edizioa, martxoaren 23an. Egun osoko egitaraua antolatu dute zenbait hitzaldi, mahai-inguru, aurkezpen eta tailerrez osatuta. Ipar Euskal Herrian Frantziako gobernuaren erretreten erreformaren aurka deitutako greba orokorrak ekarri du erabakia.
Errealitatea eraldatzeko, gauzak ahalik eta zehatzen ezagutu behar direla sinetsita dago Iñaki Iurrebaso Biteri (Legazpi, 1967). Soziologoa ikasketaz, ofizio horretan aritu izan da beti, hasi Donostiako Udalean, Aztikerren ondoren, eta bere kabuz gero. Azken zortzi urteak... [+]
Euskaltzaleen Topaguneak eta Euskaraldiak sortu dute EITB podkast atariarentzat Zapla! podkast berria. Hizkuntza ohiturak aldatu eta Euskarazko praktika linguistikoak indartzeko tresna da. Belarriprest eta Ahobizi guztientzat lagungarri izan nahi du produktu berriak,... [+]
Zeinu hizkuntzaren interpretearen ezinbesteko laguntzaz egin diogu elkarrizketa Aitor Bedialauneta Arrateri (Ondarroa, 1991), Euskal Gorrak EAEko gorren elkarteen federazioaren presidenteari. “Interpretearen mendekotasunik dudan? Une honetantxe, biok daukagu”,... [+]
Soziolinguistika Klusterrak asteazkenean argitaratu du 2021eko ikerketaren txostena. Neurtu dute euskararen kaleko erabilera egonkor dagoela, eta azken neurketan bezala zortzitik batek hitz egiten duela (%12,6). Eremu euskaldunenetan jaitsi egin da. Proposatu dute hazkundea... [+]
Kaleko 71.000 elkarrizketa eta 227.900 solaskide behatu dituzte UEMAko herrietan, eta 2017koa baino ikerketa are sendoagoa burutu dute. Erabilera orokorra ez da ia aldatu: bostetik hiru aritzen dira euskaraz. Adina eta generoaren arabera badira desberdintasun batzuk.
