Ruben Sánchez, Aitor Barriocanal, Egoitz Urrutikoetxea, Yasmine Khris eta Arantxa Caminosek hartu dute hitza. Euskararen periferietatik hitz egiten dutela (Zuberoa, Gasteiz eta Iruñea), baliabide falta oso handia dela eta zapalduen arteko aliantzak eraiki behar direla nabarmendu dute denek ere.

Errekurtso gutxirekin, herri mailako euskalgintzatik, zer egin dezakegu etorri berriei euskarara hurbiltzeko aukera emateko? LABA gunea eta Kabia programak elkarlanean martxan jarritako Ongi Etorri Iruñera proiektuaren irakaspenak azaldu dituzte Khris eta Caminosek. Lagun arteko ziklo itxi bat antolatu zuten, Nafarroan sortuak eta atzerritik etorritako pertsonak elkartuz. Euskara irakastea baino, hizkuntza eta kultura ezagutzera ematea izan dute helburu, atxikimendua sortu eta harremanak eraikitzea. Harreman sareen, proiektu komunitarioen eta “bizi zaren hiriaren parte” izatearen garrantzia azpimarratu dituzte, ongizate emozionala bermatu eta loturak sortzeko.

Gasteizko Alde Zaharreko komunitate egitasmo hezitzailea da Goian, eta aisialdiaren bidez, “euskara dinamika guztien erdigunean” jartzen dihardute sortu zirenetik. Aitor Barriocanal koordinatzaileetako bat da eta, iruñarren antzera, komunitatea du haien jardunaren elementu zentraltzat, euskara zabaltzeko.

Baina nahikoa al da harreman informalen bidez pertsona batzuk euskarara gerturatzea? Polita den harren, noraino iritsi gaitezke horrela? Ruben Sanchez ez da horren baikorra: “Ahal duguna egiten dugu eta ondo dago, baina errealitatea da ehuneko handi-handi batengana ez garela iristen”. Mapa “osoari” begiratu behar zaiola ohartarazi du Sanchezek: “Euskarara harrera polita egin diezaiokegu pertsonari, baina gero ikasten jarraitzeko baliabide nahikorik ez dago. Gaztelania eta frantsesa ikastea guztiz doakoa da. Euskara ikasteak izan behar du, gutxienez, gaztelania eta frantsesa ikastea bezain doakoa”.

Proiektu herrikoien baliabide falta da hutsuneetako bat, baina administrazioaren hizkuntza politikez zer? Hegoaldean aurrekontuak eta eragiteko gaitasunak oso txikiak badira, zer esanik ez Ipar Euskal Herrian. Frantziako Estatuaren pean euskarak pairatzen duen “segregazioa” seinalatu du Urrutikoetxeak: ez du babes instituzionalik, estatuak ukatu egiten duen herria eta kultura da, eta ezezaguna etortzen diren gehienentzako. Hori bakarrik ez, euskaldunok eraikitzen ditugun diskurtsoetan Iparradeko errealitatea ere oinarrian izan behar dela ohartarazi du, sarri ez baita kontuan hartzen Hegoaldetik.

Testuinguru horretan, erronka honela planteatu du Seaskako pedagogia arduradunak: lehenik, euskaldun “egin egiten dela” izan behar dugu kontuan, hautua dela, beraz; bigarrenik, hautu horri “bide eman” behar zaiola. Hau da, “baldintza egokiak sortu behar ditugu Euskal Herrira bizitzera etortzen diren pertsonek hautu hori egin eta garatu ahal dezaten, komunitate bat eskaini”. Tamalez, gaur gaurkoz, Ipar Euskal Herrian murgiltze eredua eta Ikastolak dira hori egiten duten bakarrak, “geuk egin behar dugu ahal dugunarekin, estatuak ez baitu inolako baliabiderik ematen”.

Baldintza horiek eraikitzeko, Sanchezen ikuspegitik, geure buruari galdetu beharko genioke “zer eskaini dezakeen Euskal Herriak, estaturik edo instituzio propiorik gabe, hizkuntza gutxitu batekin, Espainiak eta Frantziak eskaini ezin dutena”. Gasteizko Alde Zaharrean gauzatutako harrera proiektuetako esperientziak gogoan, garrantzia eman dio jatorri guztietako pertsonei eta komunitateei, euskararen parte izateko aukera emateaz gain, norbere hizkuntza eta kultura mantentzeko eta transmititzeko baldintzak ere eskaintzeari. “Horrela lortuko dugu antzeko arazoak ditugun komunitateak aktibatzea. Herri baten eraikuntza da eskaini dezakeguna, Frantziak eta Espainiak ez bezala, hizkuntza guztiak aintzat hartuko dituena. Elebakar inperialista izango ez den herri bat egin dezakegula ikusarazi, hori da gaur egungo baldintzekin, hainbeste diru gabe, egin dezakegun zerbait”.

Ildo horrekin bat egin dute gainontzeko hizlariek ere. “Gakoa herria egitea” dela berretsi du Khrisek, bizipen propiotik egin ere: “Ni ez naiz Euskal Herrian jaioa, baina euskalduna naiz, eta herri egite horretan ikasi nuen euskara. Herria zer den definitzen ez dakit, baina gizarte honetan parte hartzeko ikasi nuen hizkuntza”.