Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio Arizkurenek. Turismoaren sektorea nagusi zen bailaran, baina lehen sektoreko proiektu bat martxan jartzeko gogoz ziren bi gazteak. Zokoren familiaren borda moldatu eta euskal txerriak zituen lagun baten bidez iritsi ziren mundu horretara duela hamar urte: “Euskal txerriarekin hastea, nolabait, erdi kasualitatea izan zen”.
Elizondoko euskal txerri hazle batekin harremana izan zuten hasieratik Bordaxakiko kideek. “Euskal txerria bertako arraza izanda, kanpoan hazteko prestatuta dago, eta hori nahi genuen guk”, azaldu du kideak. Bidean ikasi dute, eta ikusi dute arraza hori beste batzuk bezain produktiboa izan ez arren, kalitate handiko haragia duela:“Gantz infiltratua izaten du, iberikoen antza duena”. Bertako produktua izateari eta kalitateari garrantzi handiagoa eman diote hasieratik, kantitateari baino.
Izan ere, ekoizpen txikia dute Bordaxakin: 25 zerrama dituzte, eta 100 zerri inguru gizentzen dituzte urtean. “Gaur egun dauden ekoizpenak ikusita, txikia da gurea. Helburu argia izan dugu beti: gu biok honetatik bizitzea, asmoa ez da handitzea izan”, dio. Azken urteetako joera izan da bolumena handitzea eta produktua kanpora bideratzea, baina hori da Bordaxakin nahi ez zutena. Bertan kontsumitzeko produktua egin nahi zuten, eta etxalde handietako ekoizpen eredutik urrun: kanpoan, aire librean dituzte animaliak, eta ziklo osoa dute haien esku, hazkuntzatik eraldaketaraino.
Eraldaketa gunea eta denda
Proiektua duela hamar urte abiatu bazuten ere, hasierako urteetan beste lan batzuekin uztartu zuten: “Pixkanaka joan gara, probatzen, ikasten… iaz, gure eraldaketa gunea martxan jarri genuenean, bete-betean honetara jarri ginen”. Bertako errezetak eta egiteko moduak darabiltzate eraldaketetan, eta esaerak dioen moduan, zerriaren guztia baliatzen dute: pateak, odolkia, tripotxa, burukia, hanburgesak, saltxitxa freskoak, txistorra, birika, lukainka, txorixoa, saltxitxoia, hirugiharra, masaila, xolomoa, azpizuna, hanka-belarriak…
Salmentarako zuzeneko bideak darabiltzate: batik bat dendan saltzen dute, eta inguruko jatetxe eta denda txikietan ere bai. Proiektuak denbora asko eskatzen dien arren, parte hartzen dute Euskal Txerria elkartearekin, Ipar Euskal Herriko ekoizleekin eta Pirinioetako Larretik proiektuarekin elkarlanean.
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]