Mahai inguruaren gidari lanetan ibili den Koldo Otamendi Kojo kazetariak argi esan du hasieratik: “Nik ez dut errezeta magikorik, definizio argirik, esateko zer den euskal musika eszena”. Izan ere, norbaitek esango du euskaraz egiten den musika oro dela euskal musika eszena, Euskal Herrian egiten dena, Euskal Herriarentzat egiten dena...

Konflikto horietan dabil Joseba Baleztena musikaria ere. Euskal Herrian muga jartzeaz aritu da, horri hizkuntzaren elementua gehitzeaz, baina, era berean, zerbait lokalagoa eta “partekatzen den espazio bat” ere badela uste du. Zentzu horretan, Baleztenak mahaikide izan dituen Amets Aranguren eta Julen Idigoras musikariak ez ditu preseski sentitzen bere eszena beraren parte. Aldiz, Eneritz Furyak musikariarengandik gertuago ikusten da. Beraz, adin kontua ere ez da, Idigoras urte gutxi zaharragoa baita Furyak baino.

“Zergatik diozu hori?”, galdetu dio Arangurenek Baleztenari. Eta erantzun dio: “Bizitzeko eta musika ulertzeko modu diferentea dugulako”. Gehiago garatu du Furyakek, ados baitator Baleztenarekin. Irungo Lakaxita gaztetxearen ingurumarian kokatu du bere musika zaletasunaren eta hastapenaren garaia, DIY edo Zuk zeuk egin filosofia, Bidehuts zigilua... “Beti ibili naiz hamarkada bat zaharragoa den jendearekin, nire belaunaldiarekin harremana geroago egin dut, eta asko ari naiz ikasten orain”, finitu du Furyakek.

Etiketak, zertarako?

Zer da, beraz, euskal musika eszena? Modu erretorikoan, galderari galdera egin dio Arangurenek: “Eta zer ekarpen egiten du definitzeak?”. Bere ustez, ezertxo ere ez. “Ni gehiago nago euskal musika terminoan”, esan du, nahiz eta aitortu euskal horrek ere jendearentzat izan ditzakeela mila ulerkera. “Baina gehiago nago horretan, euskal musika eszena-n baino. Izan ere, iritsi naiz pentsatzera eta zalantzan jartzera ea zein punturaino den interesantea auzi hori”.

Idigoras, musikaria izateaz gain, kazetaria ere bada Gaztea irratian, B aldea saioaren zuzendaria eta aurkezlea da. Berak esan du “kazetarien hitz egiteko modua” dela kategorizazio eta etiketetan aritzea. Dena dela, bai: Idigorasen ustez ere euskarak egon behar du punturen batean. “Egia da musika instrumentalarena tranpatia dela, baina talde horrek euskaraz sortzen badu, euskal mundua-ren parte badira, ingurukoak... Baina euskaraz egiten duen orori euskal musika deitzea, popa edo rocka bezala, oso anbiguoa iruditzen zait”.

Etiketetatik eta kategorietatik irten beharra azpimarratu du Arangurenek, musikarien beraien aurka doalako. “Baina gu gara ere bai kanpora begira horrela erakusten dugunak”, zehaztu du. Dendetan euskal musika kategoria emateaz euskal kantugile orori, eta alboan rock, pop edota indie etiketadun apalak edukitzeaz, horretaz ari da Aranguren. Duela hamarkada asko bezala segitzen dugula esango luke baten batek, ez baitira sobera urte igaro, mugikorrik ez zen garaian, musika-irratietan euskarazko kantariak aipaturiko dendetako etiketapean aurkezten zirela.

Publikoa nola dago?

Baleztenak eman du gakoetako bat, bere musika ibilbideaz mintzatzean, gaztetxe eta tabernak bere “espazio basiko” direla adierazi duenean: “Lehen, gaztetxeek aseguratzen ziguten leku bat, nahi gabe ere kontzertu bat geneukan astebururo; orain, sentsazioa dut pixka bat erortzen ari dela eta sold out-aren fenomenoa ari dela eragiten”. Kasuren bat aipatu du, aretoren batek kontzertua bertan behera utzi izan duela aurre-salmentan, kontzertua baino bizpahiru egun lehenago, hogei sarreraren bueltan “soilik” saldu zirelako. “Tranpatia da”, esan du Furyakek. Genero eta estilo batzuk “horrelakoak” direlako, jende gutxirekin egotekoak: “Dena ez da popularra”.

Eta “popularra” denaz hitz egin behar da, fenomeno sozialari estuki lotua doan popularitateaz. Furyakek uste du pisu asko hartu duela alor “performatiboak”, eta gero eta gutxiago beste kontu batzuek. Horregatik, ados dago Baleztenak aipatu duen giro aldaketarekin. “Beti egon dira proiektu batzuk lotuta, modu esplizituan, mezu edo estetika batzuei, eta orain hori dena askoz ere performatiboagoa da”, adierazi du Furyakek.

Arangurenek heldu dio hariari, eta fenomeno sozialari, performanceari loturik dagoen eszena bati buruz hasi da hizketan: “Ez da kasualitatea eszena jakin horretan dagoen jende hori dela justuki ez duzuna topatzen beste kontzertu batzuetan. Ez dut inoiz topatu, nik buruan dudan jendea, modu anonimoan beste batzuen kontzertuak antolatzen. Musikatik urrutiago daude, eta performancetik gertuago”.

Ebentismoa

Ikusgarritasun gehien lortzen duten performanceak dira ekintza handiak. Ingurumari horretan dabiltza musikari gero eta gehiago. “Badut sentsazioa, kontzertu bat kontzertu gisa konputatzeko, ebentismoari loturiko epidemia izan behar dela”, esan du Baleztenak, eta adibidetzat ipini, 25, 40 edota 60 pertsonako kontzertuek jada ez dutela lehen zuten balio bera. Publiko gisa, gauza bertsua: “Hor egon behar duzu, bestela looser bat zara”.

Idigorasi ez zaizkio gustatzen gisa horretako ekitaldi handiak, nahiz musikari gisa jo izan duen horrelakoxeetan, eta zirrara apur bat ere sortzen dioten oholtzara igotzen den aldiro. Uste du sold out-aren kulturak “polarizatu” egin duela guztia, arrakastarekiko “esposizio bat” existitzen dela, eta erdiko punturik ez dagoela ematen duela. “Baina giroa erabat desberdina da makrokontzertu batean edo areto txikian”.

BECa betetzeko gosea

Publikoaren artetik luzatutako galdera batek solasaren ordura arteko tonua zorroztu du: orain dela bost urte, Berri Txarrakek bi aldiz bete zuenean Navarra Arena, hori guaya zen, eta orain BECa betetzea ez da horrenbeste?

Kojo-k oroitu du iraganean nola bete zituen Negu Gorriak taldeak Donostiako Belodromoa-eta, edukiera gutxiagokoak ziren espazioak, baina pandemiaz geroztik-edo nabaritu da enpresa batzuek negozioa ikusi dutela. Era berean, zirkulu bizioso bat ere bada: BECa betetzen duten taldeak kontratatzen dituzte udalek, diru asko ordainduta, zenbait kasutan udaleko kultura departamentuaren zati handi bat erabilita. Kultur programatzaileak BECa betetzeari begira ibiltzen dira beste ezeri baino gehiago, mahaikideen esanetan.

BECa betetzea, baina, “ez da hemen soilik gertatzen”, Baleztenaren arabera: “Talde espainolek ere gauza bera dute buruan, Madrilgo Wizink betetzea. Botere erakustaldi bat dira”. Idigorasek uste duenez, gainera, “era desproportzionatuan” gertatzen dira; marketinean abila dena, nahiz hainbeste entzule fidel ez izan, kapaza izan daiteke sekulako estadioa ti-ta betetzeko.

Arangurerek ipini dio gilda gaiari: “Orain arte esaten zen kanpokoek hartzen zituztela horrelako espazio handiak, eta entzun izan dut guk ere egin behar genuela, bestela beti besteek egingo zutelako. Bale. Baina [hori esaten duena] ez da planteatzen ari Polizia izateko oposizioak egitea. Beraz, marra gorriak ere badaude”.