Euskal kooperatibismoaren historiako eredu ezberdinak ezagutzeko jardunaldiak
HUN-HerriUni eta Andoni Esparza Gallastegi Gizartegintza Elkarteak egun osoko jardunaldia egingo dute Gernikako Astran, martxoaren 5ean. Euskal Herrian ezagunena den Arrasateko kooperatibagintzari Arizmendiarretak ekin zion garai berean, Elorrion Andoni Esparzak garatu zuen kooperatibagintza eredua aztertuko dute jardunaldi hauetan, eta bi ereduen artean egon ziren ezberdintasunak ere bai. Besteak beste, “euskal eragile sozio-ekonomiko eta kulturalen arteko elkarlana bultzatu” nahi du elkarteak jardunaldi hauen bidez.
Andoni Esparza Gallastegi elkarteak azaldu duenez, jardunaldi hauen bidez Euskal Herriko lehenetariko kooperatiben sortzailearen figura eta berak sustatutako kooperatibagintza eredua ezagutzera eman nahi dute. "Historiaren irakurketa kritikoa" bultzatu nahi dute, "diskurtso ofizialetik kanpoko kooperatibagintza ezagutarazi eta berraktibatuz".
Andoni Esparza Gallastegi 1932an jaio zen Elorrion jaio eta 2012an hil zen Iruñean zendu zen. Bere izena daraman elkarteak azaldu duenez, “enpresari familia batean hezia, bizitza osoan zehar enpresa-proiektu ugari sustatu eta lagundu zituen kooperatibismoaren baloreak ardatz hartuta”. Euskal Herrian sortutako bigarren kooperatiba jarri zuen martxan Esparzak: Abadiñoko galdategia izan zen sortzen lehena, eta Elorrion nekazaritzarako makineria ekoizten zuen Funcor kooperatiba bigarrena. Geroago, Martzillan Euskaldunak abeltzaintza ustiapen kooperatiba abiarazi zuen Esparzak. Horrez gain, “Caja Laboralaren sorreraren ideologoa” izan zela nabarmendu du elkarteak.
Funcor kooperatibaren lorpenak
Euskal Herriko kooperatibagintzaren historian Esparza erreferente nagusietako bat dela dio elkarteak: “1955etik aurrera, Euskal Herrian hainbat proiektu kooperatibista abian jarri ziren, sistema kapitalistaren benetako alternatiba izatea lortu eta euskal nazioaren sorkuntza bultzatuaz. Ehunka lanpostu duin sortu zituzten, soldata justu eta laneko hartu-eman demokratikoekin. Giro horretan sortu zen Elorrion Funcor kooperatiba. Funcor, atzerrira teknologia esportatu zuen estatu espainiarreko lehenengo enpresa izan zen”.
Elkartearen hitzetan, “Euskal Herriko lehenengo doako Ikastolak sortu zituzten eta ondoren ikasketak egiten laguntzeko bekak eman. Garai hartan Suedian zuten moduko gizarte laguntza autogestionatu sistema osatu zuten”. Jorge Oteizarekin harreman estua zuten: Haur Unibertsitatea jarri zuten bertan martxan, eta “Euskal Kulturaren Berreraikuntzan” ahalegindu ziren, bestean beste, Ama Lur euskal filmarentzako sostengu ekonomikoa lortuz.
Errepresioa
“Andoni Esparzak euskaldun askok amesten dugun Euskal Herria eraikitzen parte hartu zuen” oroitu du elkarteak. Horrek bere ordaina ekarri ziola azaldu du: “Garai hartako erregimen frankista (beste batzuen laguntzarekin), Esparza eta bere inguruko mugimenduak zapuzten eta zapaltzen saiatu ziren eta hein handi batetan baita lortu ere, Andonik kartzela ezagutu beharra izan baitzuen. Denborarekin bere errugabetasuna agerian geratu zen, epaileak ez baitzuen inongo deliturik ikusi bere ekintzetan, baina jada kaltea egina zegoen…”.
Miel Anjel Elustondok ARGIAn egin zion elkarrizketan kontatzen ditu hauek guztiak eta gehiago ere: "Abertzale larregi dago hemen!".
“Noiz, non eta nola sortu ziren kooperatibak” jardunaldiaren egitaraua
Martxoak 5, larunbata Gernikako Astran
JASO
10:00 "Andoni Esparza -José María Arizmendiarrieta, bi kooperatiba eredu kontrajarri"
Jabier Lertxundi, Andoni Esparza elkartea
10:30 La otra experiencia liburua, Julia Itoiz, historialaria
11:00 "MCC (Mondragon Corporación Cooperativa)” Nekane Jurado ekonomialaria.
11:30 Komunikazio laburrak
HAUSNARTU
12:00 Talde dinamika
12:30 Galdera-ekarpenak, ezda/baida
SORTU
13:30 Hitz(b)ORObila Ekintza proposamenak
14:30 Bazkaria (10€)
16:00 Ekintza proposamenak abiatzeko lanketa
17:30 Amaiera
Kale Nagusiko 54. zenbakian dagoen XVIII. mendeko eraikina eskuratu dute, egun Katakraken liburu-denda dagoen ondoan. “Eraikin honetan ez da egongo hostelik, ez luxuzko hotelik, ezta inguruko auzokideek ordaindu ezingo luketen etxebizitzarik ere, hemen hiri-lurra eraikiko... [+]
Ekonomia Sozial Eraldatzailearen Sareak, Olatukoopek, hamar urte bete ditu, eta larunbatean festa egin dute Donostian, sareko kide eta partaideen artean. Ekonomia eta kooperatibismoa beste ikuspegi batez landu litezkeela aldarrikatu (eta frogatu) dute: herrigintzatik, herritar... [+]
80 bat lagun batu dira Iruñeko Katakraken aretoan, ekonomia sozial eraldatzailearen erreferentzia bihurturiko Olatukoop sarearen hamar urteak ospatzeko. Ekonomia eta lurraldeak eraldatzeko proposamenak zehatz-mehatz aurkezteko ekimena izan da.
Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.
Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]
Gizartea eraldatzeko helburuz jaio zen Ekonomia Sozial Eraldatzailearen mugimendua Euskal Herrian duela hamar urte, Olatukoop sarean bilduta. Denbora honetan ez da gutxi egindakoa: hamaika kooperatiba eta ekimen jarri dituzte martxan, eta sarea zabaldu egin da. Baina erronkak... [+]
Hegoaldetik ekimena pertsona migratuei ekonomia sozial eraldatzailea hurbiltzeko jaio zen 2023ko ekainean, Enarak kooperatiba, OlatuKoop eta Lankiren eskutik. Geroztik ari da bidea egiten, formazio saioak eskaini nahi ditu eta Katalunian izandako esperientziak konpartitu... [+]
Artzibarko Urdirotz herrian, Nafarroako Pirinioetan, proiektu berri batek zabaldu ditu ateak otsailaren 24an. "Azoka-Denda" deitu diote Txabi Bados Ruizek eta Rita Perandrés Martínezek haien etxe azpian ireki duten dendatxoari. Azokoop mikrokooperatibaren... [+]
Kataluniako Ekoedizioaren Institutuko bazkide egin da ARGIA, Europako bakarra, eta Euskal Herrian halako urratsa eman duen lehen eragilea da. Zigilu baten bidez, bere argitalpenen aztarna ekologikoa neurtu eta garbi adieraziko du hemendik aurrera. Dagoeneko sei liburu ekoeditatu... [+]
Andaluziako Marinaleda herrian dagoen Los Humosos lursaila saldu nahi du Andaluziako Juntak. Duela hamarkada batzuk lur horiek okupatu zituztenetik kooperatiba baten bidez landu dituzte hango jornalariek, baina 2021an desalojatzeko agindua jaso zuten eta horri jarritako... [+]
Hernani Burujabe herri proiektuak, Hernaniko Udalak eta Udalbiltzak hiru eguneko jardunaldiak antolatu dituzte urriaren 19tik 21era, burujabetzen gaia ardatz hartuta, herrigintza eta udalgintza ikuspegi eraldatzaile batetik jorratzeko. Hainbat esperientziren inguruko hitzaldiak... [+]
Bidasoaldeko irakurlea bazara, honezkero izango dira hiru urte Laia aldizkariaren lehen alea jaso zenuela etxean. BDSKOOP eraldaketa fabrikak –eskualdean Ekonomia Sozial Eraldatzailean dabiltzan kooperatiba eta proiektuak biltzen dituen elkartea– Behe Bidasoan eta... [+]
Olatukoopeko kideak Montehermoso kulturunean bilduko dira larunbatean, Saretze Egunean. Gasteizen eta Araban ekonomia eraldatzailera hurbildu nahi duten eragileekin "harremanak jostea" izango da helburua.
Ingurumenaren eta jasangarritasunaren inguruan aholkularitza eskaintzen duen Isladak kooperatibako kidea da Aiala Zubieta Bertiz. Berriki, formazioa eskaini die ekonomia eraldatzaileko kooperatiba eta proiektuei, Beterri Saretuz ekimenak Usurbilgo Lanbide Eskolan antolatuta,... [+]