Euskal Herrian aurkituriko mosaiko erromatar garrantzitsuenetako bat ikusgai jarri dute Ablitasen
El Villar aztarnategian 2017an aurkituriko mosaiko erromatar handia zaharberritu eta ikusgai jarri dute Ablitasko kultur etxean. IV. mendeko villa edo etxaldeak 40.000 metro koadro ditu eta oso-osorik dagoela uste dute arkeologoek, nahiz eta zati txiki bat baino ez duten induskatu oraindik. Aurkituriko ondarearen artean daude Kupido jainkoaren brontzezko eskultura bat, hipokaustodun gelak eta mosaikoa bera.
Ablitasen, Nafarroako Erriberan, erromatarren garaiko altxor arkeologiko ugari egon daiteke oraindik ezkutatuta, duela 2.000 urteko jendea nola bizi zen ezagutzeko aukera eman dezaketenak. Herrigunetik ez oso urrun dagoen El Villar aztarnategia industen ari dira pixkanaka, eta tartean agertu da tamaina handiko mosaiko bat, Euskal Herrian aurkituriko garrantzitsuenetakoa
Mosaikoa hiru koloretakoa da (zuria, beltza eta gorria) eta 2,35 metro koadro neurtzen du. Denera 235.000 tesela dituela kalkulatu dute, 116 erroseta eta 108 gurutzerekin apainduta
Nafarroako Gobernuaren eta Ablitasko Udalaren ekimenez, mosaikoa zaharberritu egin dute eta kultur etxean jarri dute ikusgai, testuingurua azaltzen duen erakusketarekin batera. Mosaikoa hiru koloretakoa da (zuria, beltza eta gorria) eta 2,35 metro koadro neurtzen du. Denera 235.000 tesela dituela kalkulatu dute, 116 erroseta eta 108 gurutzerekin apainduta. Seguruenik, Nafarroako Museoan gordetzen diren beste aztarnategi erromatar garrantzitsuetako batzuen parekoa da.
Mosaikoa 2017an aurkitu zuten, El Villarren urtero inguruko herritarrekin batera egiten dituzten indusketa parte-hartzaileen kanpainetako baten barruan, eta orduz geroztik kalteak jasaten ari zenez –teselak desitsasten ari ziren animalia karraskarien ibiliagatik– eta espoliazio edo lapurretarik ez jasateko ere, erabaki dute zaharberritu eta lekuz aldatzea.
El Villar, etxalde handi bat
Ablitasko erromatar aztarnen berri gutxienez 1925etik dakigu –Maria Jesús Berraondo arkeologoak dioenez–. Mende hasieran, gainera, moneta iberiar-erromatarrez osaturiko altxorra azaldu zen, baina kontestu estratigrafikotik kanpo eta oso sakabanaturik.
El Villarren lehen indusketak ez ziren 2010 urtera arte egin. Aztarnategiak etxalde erromatar klasiko baten traza du, eta arkeologoek diote eremu osoak gutxienez 40.000 metro koadro izan ditzakeela, baina horietatik 4.000 inguru daude babestuta eta hesi batekin gordeta.
Erromatar villa edo villae (pluralean latinez -ae) horiek landa guneko asentamendu mota berritzailea eraman zuten Nafarroako Erriberara, nekazaritzara guztiz emana. Esklaboentzako, animalientzako eta laboreentzako eremuez gain, etxaldeek gune urbano bat ere izan ohi zuten, –etxeko nagusia edo Dominus-a bizi zen–, eta hain zuzen hori da Ablitasko aztarnategian babesturik dagoena, georadar bidez ikusi baitute eraikin ugari daudela oraindik lurpean.
Hipokaustoa: kalefakziodun etxe bat
Orain arteko indusketetan eraikin horietako batzuk azalerazi dituzte, tartean su baten bidez zorua bero mantentzeko kalefakzio sistema edo hipokaustoa dutenak. Euskal Herrian halako sistema bat ondoen kontserbaturik duen aztarnategia da Ablitaskoa.
2013an objektu berezi bat ere aurkitu zuten peristilo edo pasaleku batean: Kupido jainkoaren brontzezko irudi txiki bat, oso ondo landuriko eta kontserbaturikoa. Funtzio erlijiosoa izan zezakeen, edo besterik gabe apaingarri bezala erabilia izan.
Galtzada erromatarra ez oso urrun
El Villar toki estrategikoan zegoen kokaturik, Cascantum eta Belsinone hirietatik gertu, eta Tarraco eta Asturica-Astorga lotzen zituen bidearen ondoan. Ez da zaila pentsatzea, beraz, bertan ekoitzitako laboreak erraz eramango zituztela hiri haietara erromatar galtzadari esker.
Erromatarrek ingeniaritza konplexua erabiltzen zuten berrogei metro zabal eta ehunka kilometro izan zitzaketen "autopista" horiek egiteko: inguruak garbitu, lautu eta hareharri zein igeltsu-harri geruza ugari jartzen zituzten.
Hain zuzen, galtzada horren zati hoberenak inguru horretan kontserbatu dira. El Villar aztarnategitik apenas kilometro erdira azalerazi dute galtzadaren azpialdea, “Camino de los Romanos” edo “Camino Mallen” (Belsione hiria) izenak fosilizatu direnari esker, besteak beste.
Ablitasen, begien bistan ikus dezakegu orain nolakoak ziren duela bi mila urteko komunikazio bideak, etxeak, landaguneak eta artea. Hori guztia dekoratu paregabean.
Arkaiako erromatarren eremu termalean San Tomas ibaiari loturiko azpiegitura hidrauliko handi bat aurkitu dute, baita lur azpian 3.000 metro koadroko eraikin bat ere, garai hartako etxalde batenak izan daitezkeen arrastoekin.
Mexikoko Coahuila basamortuan, Bilbaoko dunak izeneko parajean, giza eskeleto baten arrastoak topatu dituzte. Arkeologoek aztertu ondoren, ondorioztatu dute 950-1250 urte artekoak direla eta Candelariako kulturarekin lotuta daudela.
Aurkikuntza berri pozgarria izan da... [+]
Arabako aztarnategi arkeologikoaren ondoan 280 metro luze eta 72 metro zabal dituen egitura ezkutatzen da soroen azpian. Arkikus enpresak drone bidezko kartografia teknika bereziak erabilita egin du aurkikuntza. Euskal Herrian ez da halako besterik eta Tarraco edo Calagurris... [+]
Aurtengo neguan INRAPeko (Ikerketa Arkeologiko Prebentiboen Institutu Nazionala) arkeologoek nekropoli berezia aurkitu dute Auxerreko (Frantziako Estatua) erdigune historikoan: haur jaioberrientzako edo hilda jaiotako haurrentzako erromatar garaiko hilerria. K.o. I. eta... [+]
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
York (Ingalaterra), K.o. II. mendea. Eboracum erromatar hirian hainbat egitura eta etxe eraiki zituzten. Besteak beste, egungo Wellington Rowen harrizko eraikin bat egin zuten eta Queen’s Hotela dagoen tokitik igarotzen zen harresian arku bat jarri zuten. Bi aztarnategiak... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Urtarrila ez da sasoi goxoa izaten indusketa arkeologikoak egiteko baina, aurtengo eguraldi aldrebesa tarteko, lanak erritmo onean burutu dituzte EHUko Ondare eta Kultur Paisaien ikerketa taldeko eta Ondare Babesa enpresako langileek Abrisketa auzoko San Pedro ermitan,... [+]