Euskal Herria kolonia bat al da?
Orain dela hilabetetxo batzuk eztabaida bizia piztu zen sare sozialetan. Bi bando buruz buru: Euskal Herria kolonia bat ote da? Nire uste apalean, ika-mika haren muina kolonialismo eta inperialismo hitzen definizioan zegoen, oso modu ezberdinean erabiltzen ari baitziren hitzok. Orduan esan nituenak hitz lauz jartzea erabaki dut.
XIX. mendearen amaieran, kapitalismoaren aurreneko krisi handiari aurre egiteko, Europako potentzia industrialek haien abantaila teknologiko eta ekonomikoak baliatu zituzten munduko lurralde zabalak bereganatzeko. Metropoliaren eta kolonien arteko mendekotasuna ezarri zuten, besteak beste, Europako stockei irtenbidea emateko eta lehengai eta lan-indar merkea eskuratzeko. Hori izan zen inperialismoaren –kapitalismoaren garaiko kolonialismoaren– hasiera, garapen ekonomiko industrialaren behar ekonomikoek bultzatutakoa. Hala argitzen da Hobsonen eta Leninen definizio klasikoetan. Funtsa horixe da, beranduagoko autoreek definizio hori berrikusi duten arren.
Metropoliaren eta kolonien arteko mendekotasun ekonomiko horrek eragin ditu, beste arrazoi batzuen artean, Hirugarren Munduko herrialdeen azpigarapena eta Mendebaldeko herrialdeen nagusitasun ekonomiko eta politikoa. Halaber, Bigarren Mundu Gerra eta gero koloniek independentzia formala lortu duten arren, metropoliekin mendeko harreman ekonomikoak izaten segitu dute. Horri neokolonialismo esaten zaio.
Eta Euskal Herria? Frantzia eta Espainiaren mendeko den heinean, aliantza inperialista nagusien partaide da (NATO eta Europar Batasuna), hemengo enpresek Hirugarren Munduko herrialdeak arpilatzen dituzte eta hemengo biztanleen ongizatea, hein batean, herrialde horien arpilaketaren ondorio da. Onar nezake esatea Euskal Herria ez dela herrialde inperialista bat, ez duelako proiektu inperial propiorik. Baina aitortu behar dugu Mendebaldeko herrialde kapitalista garatuen parte den heinean, bere enpresek eta bere egitura ekonomikoak paper inperialista jokatzen dutela nazioartean.
Nekez konpara daitezke metropoli eta koloniek dituzten/zituzten mendekotasun egoera eta Euskal Herriak bi estatu zapaltzaileekin dituen harreman ekonomiko eta politikoak. Espainiak ez du Hegoaldea ekonomikoki zukutzen. Are gehiago, Espainiako kapitalismoaren punta-puntako guneetako bat da, eta gainera, autonomia fiskal zabala du! Besterik da, nire uste apalean, Robert Lafontek (Okzitanian) eta Xose Manuel Beirasek (Galizian) teorizatu zuten barne kolonialismoa. Eredu horrek, akaso, Iparraldeko egoera hobe deskribatzeko balio lezake.
Alabaina, horrek guztiak ez du esan nahi Euskal Herria nazio zapaldua ez denik. Euskal herritarroi naziotasuna eta autodeterminazio eskubidea ukatzen zaizkigu. Era berean, akulturazio eta asimilazio prozesu bat bizitzen ari gara, euskara eta euskal kultura arrisku larrian daudelako. Ondorioz, esan genezake Euskal Herria ez dela kolonia bat, zentro inperialistan dagoen nazio zapaldua eta asimilatua baizik. Hala uste dut nik behintzat.
Gurera ekarri dugu Achille Mbenbe politologo kamerundarraren "nekropolitika" terminoa. Heriotzaren prismatik begiratzen die herritartasunari eta botereari, eta argi uzten digu pertsona multzo batzuen biziak gutxietsiak, balio gabekoak eta beraz, lasai asko desagertu... [+]
Beste detektibe triste baten telesail bat ikusi berri dut. Eskoziako irla urrun batean gertatzen dira trama guztiak. Badakizue nola funtzionatzen duten fikzio horiek: hildako asko, jende arrunta baina ez hainbeste, eta paisaia berde iluna. Oraingo honetan duela urte pila bat... [+]
Pitzatu samar dagoen astakirten baten ateraldia bailitzan hartu zen –Europan batik bat, baina baita gainerako bazterretan ere– 2019ko abuztuan Donald Trump, AEBetako presidenteak Groenlandia erosteko azaldu zuen asmoa.
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
2017an Indonesiak eta Herbehereek akordio bat sinatu zuten, Europako herrialdeak hiru mendeko kolonialismoaren ondorioz lapurtutako ondarea itzul tzeko helburuarekin. Gusti Agung Wesaka Puja itzultze prozesuaren arduradun indonesiarraren hitzetan, akordio hori... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Azaroaren 4an itzuli die Frantziak benindarrei Katakle errege-aulkia, duela 132 urteko triskantzan frantses kolonoek lapurtu zietena. Memoriaren, aitortzaren eta ondare kulturalaren izenean, Europan zehar dituzten lapurtutako 500.000 objektuak berreskuratu nahi dituzte Afrikako... [+]
Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]
Commonwealth-eko herrialdeen gailurra hasi da ostiral honetan Samoako Estatuan (Ozeania) eta bertan, Karibeko herrialdeak eskatu diote Erresuma Batuari onar dezala bere iragan esklabista, barkamena eska dezala eta kalte-ordainak egin ditzala.
Nobel Akademiak iragarri ditu Medikuntzako, Fisikako eta Kimikako aurtengo irabazleak. Zazpi dira, eta zazpiak, gizonak, denak zuriak, eta AEB edo Erresuma Batukoak. Guztiz bete da, beraz, egun batzuk lehenago Nature aldizkariak egindako iragarpena. Aurreko urteetako irabazleen... [+]
Ez da kasualitatea Hispanitatearen eguna, Guardia Zibilarena eta Pilarreko amabirjinarena data berean izatea. Hirurek egitura zapaltzaileak irudikatzen dituzte (estatua, armada eta eliza). Bestalde, indigenen erresistentzia eta Espainiako Estatuak bere armada militar eta... [+]
1492ko urriaren 12an ez zen soilik Amerikako jatorrizko herrien genozidioa hasi. Europa munduko potentzia bilakatuko zuen Atlantikoko esklabotzaren negozioari ere bidea zabaldu zitzaion. Sistema kolonial erraldoi hori ezinezko zatekeen Cádiz bezalako metropolirik gabe:... [+]