Sabino Arana Goirik (1865-1903) Euzkadi hitza – geroztik Euskadi bilakatu dena – sortu zuen 1893an Euskal Herri osoaren izen politikotzat, gure lurralde historiko guztiak horren baitan bilduz. Axularrek bere Gero liburuko hitzaurrean 1640 urtean Euskal Herriko partaide bezala izendatu zituenak dira Nafarroa Garaia, Nafarroa Beherea, Zuberoa, Lapurdi, Bizkaia, Gipuzkoa, Araba (Alaba-herria), gaurko grafian emanez. Sabinok bere gisan eta bere grafian abarkatu zituen Euskeldun Batzokijako araudietan (1894), zehazki 7. zatian (Confederacion), haatik Nafarroa (Nabarra) bi zatitan banatu gabe. Baina gure bi auzo handiek euskaldunen erresuma zatitu zuten 1200 urte inguruan hasiz, eta gero Nafarroatik gelditzen zitzaiguna bulta honetan bi lurraldetan moztua dago. Beraz Euskal Herria edo Euskadi Axularrek izendaturiko zazpi euskal lurralde historikoen orokortasuna da zalantzarik gabe.
Hortik “Zazpiak Bat” lema, Arturo Campion idazle nafarrak 1876an asmatu zuena. Haatik aurrekariak bazituen. XVIII. mende erditsutan Jean-Philippe de Béla mauletar zaldunak idatzi zuen “On divise les Basques en sept pays ou provinces”. Bere aldetik Aita Larramendik, zenbakirik aipatu barik, euskal lurraldeen elkartzeko xedeari bide bat ireki zion. Berantago Garat gazteenak Napoleoni eskatu zion mugaren bi aldeetako euskal lurraldeak bil zitzan inperioaren baitan, “les quatre cantons Basques espagnols et les trois cantons Basques français” elkartuz. Kantonamendua Suitzako adieran erabiltzen du, ez Frantziakoan. 1836an Agosti Xahok euskal gramatika lan bat agertzen du Anton Abbadiaren hitzaurre batekin, eta liburua eskaintzen dute “Zazpi Uskal-Herrietako Uskalduner”. Kontzeptua errepikatuko du idazle zerrenda luze batek: Louis-Lucien Bonaparte printze euskaltzaleak euskalkien mapa famatuan, Hiribarren, Arrese-Beitia, Casal, Ibarrart, Mendiague, Otaño, Adema-Zalduby, Otxalde, Zapirain, Mixel Labéguerie, Etxahun Iruri, eta beste frankok…Halaber Sabinoren ikurriña beretzen dute lurralde guztietako euskaltzaleek eta orokorkiago herritar soil askok.
Egia da Zazpi zenbaki horrek arrakasta gehienik Iparraldean duela. Hegoaldean maizago erabili dira Irurac Bat eta Laurak Bat lemak. Irurac bat XIII. mende erditsutan asmatu zuten Azkoitiko zalduntxoek, hiru Baskongaden batasuna aldarrikatuz, hots Araba, Bizkaia eta Gipuzkoaren arteko elkargoa, eta xede hori da gaur betetzen dena. XIX.ean Laurak Bat oihustatu zuten euskaltzale karlistek, eta beste hori da Iparragirrek Gernikako Arbola himnoan bere gain hartzen duena. Hendaiako muga Hegoalderantz gainditzeko unean “Hara Espainia” abesten du. Baina gu Iparraldekoak zer gara? Frantsesak naski, Euskal Herritik bazter utziak. Baina gure bardo nazionalari barkatzen ahal diogu bere garaian kokatuz, duela laster bi mende. Gainera merezi luke delako himnoa Euskal Herri osoko ereserki nazionaltzat har diezogun.
Horren lauko ametsa bederen bete bazen, bainan ez, hori ere hilortu. Alta bada Gernikako araudiak Nafarroa Garaiari atea irekirik uzten dio, haatik nafar eskuin anti-euskaldunak muzin egiten dio, PSOE alderdiak ere bai, 1932ko iruzurra errepikatuz, erreferendumik ez eginez. Euskaldunak hain aberatsak gara non Hegoaldean bi autonomia baditugun, bi parlamentu, bi gobernu, bi hiriburu ehun kilometrotan, baina botere gutirekin, beti Espainiak zalantzan jartzen dituen eskumen eskasen jabe ahulak. Dena dela, nahiz biek euskaldunetik baduten, Baskongadetakoak labela monopolizatzen du, Euskadi / Pais Vasco izena Irurac Bat horretan bahituz, beraz Iparraldea eta Nafarroa Garaia deskalifikatuz. Horretan ardura handia du naski euskal eskuinak. Finki oroitarazi behar zaio jadanik badakiena, Baskongatetako eskualde autonomoa Euskadi osoaren zati bat baizik edo besterik ez dela.
Haatik iduri zait euskal ezkerraren erantzuna ez dela behar lukeen mailakoa. Euskadiren ordez Euskal Herria izena erabiltzen du, baina horrek bi akats baditu: batetik Euskal Herria euskararen lurra da, polikatik at; hara zergatik Sabinok Euzkadi baliokidea asmatu zion politikarako. Bestetik Euskadi labela Irurac Bat horri uzten dio, Euskadi izena Euskal Herria izenetik aldenduz, biek ber adiera dutelarik: Axularren zazpi euskal lurralde historikoek osatzen duten sabindar aberria. Haatik txarrena da biak Baskongadetan bahitzea euskal eskuineko batzuek egiten duen bezala.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Duela gutxi, asteburu berean, Ertzaintzak bi salaketa jaso ditu: lehenengoa, emakume kolonbiar batena; lekukoen arabera, ertzainak kolpeka jarraitu zuen lurrera bota ondoren eta konorterik gabe zegoela; ospitalean garuneko edema eta paralisi partziala diagnostikatu zizkioten... [+]
Frantziskok "Franciscomanía" zeinuarekin hasi zuen bere Aitasantutza. Fenomeno soziologiko horri esker, Vatikanoko boterearen zirrikituak aldez aurretik ezagutzen ez zituen gaztetasunaren ikono eta Elizako aldaketa-haizeen intsuflatzaile bihurtu zen.
Era berean,... [+]
Euskal Herriko Mugimendu Feministak aurtengo Martxoak 8ko mobilizazioak "faxismoaren, erreakzionarismoaren eta zapalkuntzaren aurkako aliantzak" ehuntzean ardaztu ditu.
Kepa Kortak Naiz-en idatzitako “Musikariaren jakituria” artikuluan faxismoa definitzeko... [+]
Harea-erloju baten bidez irudikatu ohi da denboraren joana. Ospatu berri dugu Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoak 49 urte bete dituela iragan den otsailaren 27an. Urte hauetan guztietan, harearen pisuak ez du oraino estali Saharako populuaren askatasun-nahia eta... [+]
Datorren udaberrian, Stop AHT Zundaketak ekimenak bi urte beteko ditu. 2023ko maiatzean, ADIFek Itza, Sakana eta Goierriko udalei jakinarazi zien zundaketa geoteknikoak eta beste jarduketa batzuk egingo zituela AHTaren Nafarroako korridorea Euskal Y-arekin lotzeko alternatibak... [+]
UEMAk Telegram bidez banatzen duen “Euskararen Hemeroteka” kanalean honoko titularrak irakurri ditut bata bestearen atzetik: “Gipuzkoak euskararen aldeko bide-urratzaile izateko ardura hartu du”, eta jarraian “Udaltzainen hizkuntza eskakizunen... [+]
Azken asteetan zenbait unibertsitatetako ate irekien jardunaldietara joateko aukera izan dut. Semea aztertzen ari da zer ikasiko duen datozen urteotan eta, erabakia hartu aurretik, komeni da aukera guztiak begiratzea. Unibertsitate bakoitzak badu bere misioa, bere izaera, bere... [+]
Ez dira gutxi azken boladan euskara bere onenean ez dagoela eta bere transmisioa bermatuta ez dagoela ohartarazten ari diren ahotsak. Bestetik, inork ez du ukatzen hezkuntzak ezinbesteko betebeharra duenik euskara eta euskal kulturaren biziraupenerako. Erronka estrategikoa... [+]
Ongi etorria eman digu Unai Mendizabalek A eredutik D eredura aldaketa egitea erabaki dugulako Judimendi auzo eskolan. Bidea malkartsua izango dela ere ohartarazi digu Armentia Ikastolako guraso eta Arabako Ikastoletako lehendakariak. Gure esker ona adierazi nahi diogu eman... [+]
Iazko udan ere Alacant aldera hurbildu ginen eguraldi hobea aurkitu nahian eta, urtero bezala, egun batez, Benidorm erraldoian sartu ginen hango giroan murgildu, zerbait hartu eta seme-alabekin izozki edo gofre bat dastatzeko asmoz.
Hiri bitxia da, denetarik aurki dezakezu... [+]
Bost urte igaro dira pandemiaren hasieratik. Pandemia horrek ekarri zuen denok zaintza eredua ezagutzea, inondik inora ere behar bezala ez zebilena. Egoitzetako kutsatzeen eta hildakoen datuak, batez ere pribatuetan, zifra hutsak baino askoz gehiago izan ziren.
2020ko... [+]
Duela aste batzuk, gurean egon ziren El Salvadorko eta Kanarietako emakumeen eskubideen aldeko hainbat aktibista. Sexu- eta ugalketa-eskubideez eta eskubide horiek urratzeak emakumeengan dituen ondorioez aritu gara; hala nola El Salvadorren berezko abortuak izanda homizidio... [+]
Tasa edo zerga turistikoaren eztabaida urtetan luzatzen ari da, erakunde publikoetan ordezkaritza duten indar politikoen artean zabala den arren ezarri beharraren gaineko adostasuna. Eztabaidetako bat da zerga hori zein erakundek kobratuko duen: zenbait udalek (tartean... [+]
Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]