Etxekoandreak atzo eta gaur
Ez dakit ohartuko zineten, baina azkenaldian mezu erreakzionario eta kontserbadoreak sare sozialetan zabaltzen ari dira. Horietako bat da tradwife delako joera. Hitz hori tradicional wife, hau da emazte tradizionala, kontzeptuaren laburdura da. Mugimendu honek proposatzen du 1950eko hamarkadako emakumeen roll tradizionala bizi-estilo gisa berreskuratzea: etxetik kanpo lanik egiten ez duen emakume heterosexual ezkondua, senarraren mendekoa eta etxea mantentzeaz eta etxekoak zaintzeaz arduratzen dena. Gero eta ohikoagoa bilakatzen ari da emakume gazteek bizi-estilo horren abantailak azaltzea Tik Tok, Instagram eta Twitterren.
Genero-roll horiek, alabaina, ez dira betierekoak izan; emakumeak ez dira beti senarraren mendeko izan. Domestizitatearen ideia, XIX. mendean sortu zen. Ordura arte, betidanik, emakumeek etxetik kanpo egiten zuten lan, gizonenaren pareko ez izan arren. Baina domestizitatearen ideologia Europan eta herrialde anglosaxoietan zabaltzen hasi zenetik, orokortzen joan zen emakumeek etxean geratu behar zutelako ideia. Korronte ideologiko horren arabera genero bakoitzari paper bat zegokion: emakumeari etxeko aingeruarena, ama zintzo eta emazte fidelarena; gizonari, aldiz, male bread winner delakoa, eguneroko ogia irabazten eta etxetik kanpo lan egiten duen senarrarena. Hartara bi esfera ezberdin eratu ziren: emakumeen etxeko esparru pribatua eta gizonezkoen esparru publikoa.
Eredu ideal hori, haatik, ez zen beti betetzen. Emakumeak etxeko esparru domestikora zokoratzeko nahi argi bat izan zen arren, langile klaseko familietan senarraren soldata ez zen aski etxeko guziak elikatzeko. Horregatik, emakumeek diru-sarrera osagarriak bilatu behar izan zituzten, estatistika ofizialetan agertzen ez ziren ezkutuko lanen bidez. Batzuetan etxetik kanpo aritzen ziren, eta bestetan sosen bat irabazten zuten etxetik bertatik egin zitezkeen lantxoen truk, jostun edo garbitzaile esaterako.
Domestizitatearen ideia hori 1960 eta 1970eko hamarkadetatik aurrera hasi zen aldatzen. Garai hartako kapitalismoaren behar ekonomikoek eta bigarren olatuko feminismoak emakumeak lan merkatu arautura itzul zitezen eragin zuten eta. Emakume askok prozesu hori askatzailetzat bizi izan zuten. Idatzirik zeukaten patua hautsi zuten, domestizitatearen kateak apurtu zituztelako eta independentzia ekonomikoa irabazi zutelako. Alabaina, senarraren mendeko izatea saihestu bazuten ere, soldatapeko lanaren uztarpeko izaten jarraitu dute, eta gainera, sarri emakumeen lan baldintzak eta soldatak okerragoak dira. Halaber, etxekoen zaintza lanen ardura nagusiena haien gain erortzen da oraindik; izan ere, soldatapeko lanaldia gutxi balitz, gero etxean bigarren lanaldi bati aurre egin behar diote sarri. XIX. mendeko domestizitatea ez da erabat desagertu, baina soldatapeko lanaren zama gehitu zaio. Ostegun honetan, hori guzti hori salatzeko greba orokorra dago. Ez gaitezen etxean geratu, denak kalera!
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.
Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.