Etxeko kasta

  • Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika deitzen den lurraldekoa dela diote. Ba omen dira bost bat mila urte etxekotu zutela bertakoek; eta euskaldunok duela zenbat urte ikusten dugu ba fruta dendetan? Egun, bera gabeko fruta erakusleihorik ez duzu topatuko.


2024ko abuztuaren 26an - 07:12

Egia da denda leihoetatik sukalde jakin batzuetara, gero sukalde askotara eta hortik lurrera, zelai onenetarako urratsak urte gutxian eman dituela ahuakateak. Duela berrogeita hamar urte inguru kiwiak (Actinidia deliciosa) egin zuen bidearen antzekoa, ez berbera; kiwiarena idi-uztarriaren abiadurakoa izan zen eta ahuakatearena supersonikoa da.

Era askotara da azkarra ahuakateondoa. Jaiotzen, adibidez: nork ez du etxean ahuakatearen hezurra uretan jarri eta landare berri baten sorrera ikuskizunaz gozatu? Etxe guztietako giroak egokiak zaizkio! Hazi ere airean hazten da, bizitzeko aparteko grina balu bezala, batez ere lurrean landatu ondoren. Ugaltzeko ere ez du galbanarik, lau-sei urterako uzta nabarmena ematen hasten da.

Salmenta prezioa ere ez du motza, begiratu hurrena dendan. Horri helduta nekazari asko ari da ahuakateondoa landatzen, isurialde atlantikoan eta batez ere itsas inguruan. Sagardo sagarrak (Malus domestica) edo antzeko besteek baino dezentez etekin hobea emango duen itxaropenarekin.

Fruta arboletan, bi gauza kontuan izan behar dira, nahi eta nahi ez, baldin eta urtera egindako lanaz damutu nahi ez baduzu: zein mentuoin eta zein barietate aukeratu. Mentuoinek hemen izango duten jokabideaz eta gobernuaz ez dugu jakintza zipitzik ere, eta horrek saioak eta saioak egitera behartzen gaitu. Barietateak beste sagardotegiko bukoia dira. Gurearen antzeko klimatan eta bestelakoetan barietateek duten jokaera ezaguna da, eta batez ere bi baldintzei begiratzen zaie: urtebitasuna, hau da, bai-urtea eta ez-urtea izatearen portaerari; eta fruituen heldutasun garaiari.

Hemen, batez ere, hiru barietateren aldeko apustua egin da: Bacon, Hass eta Fuerte. Hass da dendetan maizena topatuko duzuna: azala iluna eta zimurtsua du. Bacon batez ere Hass barietatekoak polinizatzeko erabiltzen da. Fuertek azal leun, bigun eta zuritzen oso erraza du. Gure etxean hori dugu eta oso emalea da eta gozo-gozoa, nire ahosabaiak dioenez, onena.

Fuerte barietatea Kaliforniatik dator. Erdialdeko Amerikatik ahuakate barietate dezente sartua zen bertan; jendeak, baita ere, hazitik sortutako txertakak lantzen zituen barietate berrien bila. 1913an ikaragarrizko izoztea izan zen Kalifornian, eta ahuakateondo batek soilik eraman ahal izan zituen ondo samar izozte haren kalteak. Hortik datorkio izena: Fuerte ("Indartsu"). Zuhaitz hartatik datoz, txertatzearen txertatzez, munduan egun bizi diren milioika eta milioika Fuerte ahuakateondo.

Aurten etxean jaten ari garen ahuakate guztien hezurrak ereiten ditut, simaurpilaren aldamenean eta hurrengo urtean den-denak etxeko Fuertearen begiekin txertatzeko asmoa dut… Betor ahuakatedi berria.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


2024-12-16 | Jon Torner Zabala
Euskal Sagardoa
Ipar eta hego, mendeetako tradizioa txapel beraren pean

Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Ozaetako (barrundia) sagar zuku ekoizpena
8.000 sagar zuku litro ekoitziak, 900 biztanleko herrian

“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Xiberoko kolektiboa
Baratze kolektiboa Maulen, harreman sozialak ereiteko

Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]


2024-12-16 | Jakoba Errekondo
Txokolate menpekotasuna negozio

Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]


Buruan urrea, gehiena akuikulturan ordea

Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]


Non dago herria?

Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.


2024-12-09 | Jakoba Errekondo
Errastiko ogia
Ilarretan dilista nafarra

Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]


2024-12-09 | Garazi Zabaleta
Errastiko ogia
Aurrekoen jakintza eta makrobiotika uztartuta sortutako ogia

Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]


Basoko ehiztaria

Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]


2024-12-02 | Jakoba Errekondo
Gintonikaren ezkontza

Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.


Eguneraketa berriak daude