Lehenik, etxebizitza arazoari aurre egiteko hainbat ekimen garatu dira: milaka etxebizitza libre eta babestu eraiki dira; eskubide subjektibo gisa onartu da; alokairua sustatu da; Eusko Jaurlaritzak tentsio handiko eremua asmatu du. Hala ere, etxebizitzak arazo larria izaten jarraitzen du.

Bigarrenik, klima aldaketari dagokionez, eremu urbanizatuetan milaka etxebizitza huts dauden bitartean, instituzioek eremu naturalak urbanizatzeko duten politika tematiak aldaketa azkartu egiten du eta gure herrigunetan eta inguruan gero eta espazio berde gutxiago dugu.

Hirugarrenik, etxebizitza eskubidetzat onartu arren, gizarte kapitalistan negozioa da nagusi eta etxebizitzarekin ere negozioa egin nahi duten edozein enpresa eraikitzaile, norbanako, turista eta espekulatzaile beti egongo dira herritarren eskubidearen gainetik. Beraz, hori desagertu ezean, zaila izango da arazoa konpontzea.

Ezagutzen dudan eredua labur azalduko dut. Oreretan, duela hogei urteko Plan Orokorra dugu indarrean eta epe horretan etxebizitza gehiago eraiki da, gure herrira bizitzera etorri den jende kopurua baino, hirigunean zeuden berdegune natural batzuk suntsituz. Horietatik, laurdena ere ez da izan babes ofizialekoa. Bestalde, udalak jabetza publikoko eremua (hogei etxebizitza eraikitzeko eskubidea), etxebizitzak eta lokalak saldu egin ditu. Halaber, udalak ez du Lurzoruaren Legea bete, ez baitu euro bat ere jarri etxebizitza sozialak eraikitzeko, legeak hori ahalbidetu arren. Gainera, ehunka etxebizitza huts daude. Datu horiek ikusita, argi ikusten da udala ez dagoela oso kezkaturik etxebizitza sozialen beharrarekin, etxebizitza parke sozial bat sortu beharrean, herri jabetza saltzen aritu baita.

Horixe gertatu da gure herrian, baina ziur nago beste herri askotan ere gertatu dela, instituzioek ez dutelako nahiko ausardiarik arazoari heltzeko eta etxebizitza politika interes pribatuen esku uzten dutelako.

Jakin badakigu, administrazioaren eginkizuna den arren, etxebizitza politika enpresa eraikitzaileek eta espekulatzaileek zedarritzen dutela. Ondorioak ere ezagutzen ditugu: etxebizitzek duten prezio altua; banketxeen maileguen baldintza gaiztoak; alokairua gero eta garestiagoa, turismoaren eraginagatik, izan ere, turista batek etxebizitza bat lortzeko aukera gehiago du bertako herritarrek beren bizitza garatzeko baino; espekulatzaileen eskutan geratuko den alokairua sustatzeko dirulaguntzak; babes ofizialeko etxebizitzen politikak ez du arazoa konpondu, ez baitie behar gehien duten herritarrei laguntzen, dituzten soldata txikiekin ordaintzeko mugatik kanpo geratzen baitira.

Beraz, hipokrisia diot, instituzioak arazoa konpondu beharrean, arazo hori areagotzen aritu direlako eta, orain, tentsio handiko eremuaren izendapena eskatuta, arazoa konponduko balute bezala. Are okerrago, inolako koordinaziorik gabe, herri bakoitzean zenbat etxebizitza eraiki nahi duten esaten digute, arazoa politikarien eta herrien arteko norgehiagoka izango balitz bezala.

Eta zinismoa diot, administrazioak herritarroi klima aldaketaz kontzientzia hartu eta aldaketa geldiarazteko ahaleginak eta bost egitea eskatzen digulako, instituzioek berek ingurune natural berde gehiago suntsitzeko asmoa dutenean, urbanizazio berri gehiagok klimaren aldaketa areagotuko duten azpiegitura, kontsumo, kutsadura... gehiago ekarriko duela jakinda.

Hala eta guztiz ere, badaude etxebizitzaren arazoari aurre egiteko har daitezkeen neurriak. Esaterako, udalerrietan Etxebizitza Patronatua sortzea, zeinaren eginkizuna, besteak beste, hauek liratekeen: gure herrian zenbat herritarrek behar duen etxebizitza, ordaintzeko aukerak, tamainak... jasotzea eta, datu horien arabera, etxebizitzak eraiki behar diren ala ez mahai gainean jartzea. Horrek, jakina, etxebizitza hutsen kontrola eta etxebizitzen eraikuntza gelditzea eskatuko luke, ezin baita orain arte bezala etxebizitzak eraiki eta eraiki, benetako beharrak zein diren eta asebete diren jakin gabe. Hau da, etxebizitza politikan benetako kontrol publikoa behar dugu.

Santi Angulo Martin