Frantzisko Aita Santua izan da azken urte hauetan elikagaiei aurpegia jartzea aldarrikatu duen liderretariko bat; beste batzuk ere egon dira, Lula da Silva esaterako, baina, tira, ez dira asko izan. Hemengo politikariek ere maiz hitz egin dute pertsonen aurpegiari eta begiei buruz; baina, pertsona horiek jaten dituzten elikagaien ekoizleek, nonbait, ez dute, ez aurpegirik, ez begirik eta, dirudienez, poltsikorik ez ere.

Elikagaien merkatuek ez dute bihotzik. Arrazoi horrengatik, oraindik ere pertsonak gosez hiltzen dira munduan XXI. mendean; eta arrazoi berarengatik distribuzio handiak salmenta tokiak irekiz doaz edonon, ekonomia eta finantza munduarentzat “produktu” berri bilakatu direlako elikagaiak, beste negozio handi bat.

Norbaitek pentsa dezake elikagaien merkatu komunista baten aldarrikapena dela gogoeta honen ideia, edo arlo publikoak interbenitutako elikagaien merkatu kapitalista baten proposamena egiten ari naizela. Ez, hori ez da gogoeta honen helburua, jadanik elikagaien merkatuan egunero gertatzen baitira esku-hartzeak merkatuetako bideak arautzeko asmoarekin. Zeren, arautu ere, zeinen mesedetan arautzen dira merkatuetako bidegurutze horiek?

Munduko elikagaien merkataritza, elikagaien multinazionalen mesederako pentsaturik dago. Beraz, interbenituta dago merkatu hori. Hori horrela izango ez balitz, ezinezkoa izango litzateke elikagaien produkzioa munduko punta batetik beste puntara garraiatzea, ezinezkoa. Laguntza horren adibideak izango lirateke, adibidez, estatuen arteko arantzelak, baita Europako Ekonomia Erkidegoa (EEE) eta Munduko Merkataritza Antolakundea (MMA) ere. Munduko Merkataritza Antolakundeak batzarrak iragartzen dituen bakoitzean, taldeko estatu-kideek lobby multinazionalen aldetik presioak jasaten dituzte, lobby horien interes partikularrak merkatu internazionalean babestuak izan daitezen.

Hori horrela ez balitz, ezinezkoa izango litzateke merkatu librean Senegalgo behi baten esne produkzioa Australian produzitutakoa baino garestiagoa izatea Senegalen bertan. Eta hori, bizi dugun elikagaien merkatua oso interbenitua dagoen seinale da. Baina ez da esku-hartzen elikagaien merkatuan lehen sektorearekiko begiruneagatik, edota munduko gosea murrizteko ahalegina egiteko; edo, adibidez, Euskal Herriko baserritarrek bere elikagaien truke prezio duinak jaso ditzaten. Ez, dena elikagaien lobby batzuei begira egiten da. Eta Euskal Herrian ba ote daude elikagaien lobbyak? Eta baldin badaude zeintzuk ote dira lobby horiek? Bada, EAEko eskola publikoetako jangeletako aferak, seguruenik, erantzunaren bidean jarriko gintuzke.

Frantzisko Aita Santuari lagunduko bagenio elikagaiei aurpegia jartzeko aldarrikapen horretan, bai euskal erakundeetatik, bai lehen sektoretik, bai euskal produktuen bitartez, zer gertatuko litzateke? Gizarteari begira etikoa izango litzateke abian jarriko genukeen bidea, elegantea eta, batez ere, berritzailea. Eta merkatuari begira? Bada, produktuek eta markek merkatuan jarduteko derrigorrezko duten bereizgarri dotorea jarriko genieke euskal produktuei.

Helburua, agian, utopikoa. Baina, helburua edukitzeak berak elikagaien politika berri baten bidea eta norabidea erakutsiko liguke. Opari diezazkiogun lehenbailehen Aita Santuari Arantzazuko gaztandegiko bi gazta, lagun diezaiogun bere helburua lortzen. Ekin diezaiogun bide berriari, elikagaiei aurpegia ipintzeko helburuak  merezi du eta.