Espainiako kolonialismoarekin lotutako bost kaleren izenak aldatzea eskatu dute Orion
Orioko bost kaleri izena aldatu diete Etxeluze gaztetxeko kideek hilaren hasieran, bideo batean jaso dutenez. Espainiako Inperioaren zerbitzura aritutako hiru militar eta bi goi arduradunen omenezko kaleak dira. Aldarrikapen hau ez da berria. 2019ko Gazte Festen hasieran bost kale horiei izenak sinbolikoki aldatu zizkieten gazteek.
Orioko kale izendegitik Urdaire, Areizaga, Endaia, Oa Almirantea eta Antxiola kaleei izena aldatzea eskatu dute bideo eta ekimen baten bitartez. Karkarak igo du sarera:
"Oriotarrek heroi bihurtutako bost kriminal" direla salatu dute. Herriko hedabideak bost pertsona horien profila jaso zuen 2019an:
Juanes de Urdaire (1550-1606). Urdaire kalea. Orion jaio zen eta balea arrantzako kapitain izan zen. Itsas armategiko kapitain gisa aritu zen lehena. Tierra Firme armadako –Espainiako Inperioa Peruko koloniekin lotzen zituen gerra eta "merkataritzarako" ontzidia– almirantea.
Antonio de Areizaga (?-1720). Aritzaga kalea. Errege Armadako almirantea izan zen. San Pedro gerraontziko kapitaina.
Tomas Endaya (XVIII.mendea). Endaia Plaza. Bay probintziako gerra kapitaina izan zen, bi aldiz Manilako alkate eta Hegoaldeko Itsasoko Ibilbideko jenerala hiru (Filipinak) aldiz. 1710. urtean armada guztiaren maisu izan zen; hau da, bigarren kargu inportanteena zuen.
Gabriel de Hoa (XVI-XVII mendeak). Almirante Oa kalea. Felipe III.a Erregearen idazkaria izan zen Indietako Errege Kontseiluan.
Manuel Antonio de Antxiola (XVIII.mendea). Antxiola kalea. Urteetan Karlos III.aren ministro izan zen.
Bost izen horien partez, izen herrikoiago batzuk jartzeko proposamena egin dute. Eta horretarako kale horien plaken gainean beste izen hauek paratu dituzte: Inude kalea (Antxiolaren partez), Euskara kalea (Aritzagaren partez), Kixkurne kalea (Urdaire), Gaupasero kalea (Almirante Oa), eta Sorgin plaza (Endaiaren ordez).
Antxon Agirre (1946-2014) etnografo eta Orio, oro, hori herriko historiaren liburuaren egileak KarKara hedabideari adierazi zionez, "arma karreran nabarmendu direnak dira horiek, Espainiaren administrazioko goi mailako funtzionarioak ere izan dira beste batzuk; eta letretako pertsonak, apaiz erudituak eta garrantzi handiko bestelako lanbideetakoak ere bai".
Gutxienez, 2019tik datorren aldarrikapena
2019ko iraileko azken asteburuan ospatu zituzten 10. Gazte Festetan kaleen izenen aldaketa izan zuten mintzagai. Herri indigenen aldeko eta konkistatzaileen kontrako jarrera bere eginez, bost kale horiei aipatutako izen alternatiboak jarri zizkieten kalejiran.
Gazte Festaren inguruan herriko hedabidearen kronikan jaso zutenez, Orion "sarraski eta supremazia zuriaren eraikuntzan kolaboratu" dela helarazi zuten gazteek, Urdaire, Aritzaga, Endaia, Hoa eta Antxiolaren izenak miresteagatik. "Iraganeko akatsak ez errepikatzeko, historia zapalduen ikuspuntutik idatzi eta bost oriotar hauek kriminal gisa hartu behar ditugu, eta ez heroi gisa".
Kronika horren arabera, Gazte Festak antolatzen dituen taldea udalarekin elkartu zen eta udalak helarazi zien kale-izendegian aldaketak egiteko prestasuna, eta gaia lantzen ari zela. Bi urte eta erdi ostean, pandemia tarteko, aldaketarik ez da izan.
Iruñeko Txantrea auzoko kale-izendegian frankismoan errepresaliatuak izan ziren hamar emakume gogoratuko dituzte. Ekitaldia egin zuten atzo eta auzoaren hegoaldean dagoen plaza bat oroimen gune ere izendatu zuten. "Garrantzitsua da historian gertatutakoa gogoratzea;... [+]
Hiru urteko lanaren emaitza jaso du Iruñeko Udalak sinatutako dekretuak. Auzotik sortutako ekimenari esker, zazpi kale eta hiru plaza izendatuko dituzte.
Gipuzkoa Nafarroako Erresumatik aterarazi eta Gaztelarentzat konkistatu zuen Alfonso VIII. erregearen omenezko kaleari izena aldatuko diote. Horren partez, “17 emakume" deituko da kale hori, frankismoaren lege matxisten aurka borroka egin zuten herriko emakume batzuen... [+]
Hiriko paisaian eta zehazki kaleetan emakumeek duten presentzia urria orekatzeko asmoz, zazpi plazari emakumeen izenak jartzea proposatu zuen Hondarribiko Emeki emakumeen elkarteak. Zazpigarrena inauguratuko dute larunbat honetan: Veronica Urkiola Lekuona plaza.
Sartagudako esperientziari jarraiki, zonalde ez euskaldunean kokatuta dagoen Lodosan ere gaztelania hutsean zeuden karriketako plakak bi eletan jartzea lortu du Lodosa Bizirik ekimenak. "Euskara bere lekua hartzen eta poliki-poliki bidea egiten" ari dela kontatu digu... [+]
Gure heroiak liburua idatzi du Lopezek Elkanoren mundu biraren bosgarren mendeurrenaren aitzakian, eta ARGIAk argitaratuko du, irailean. Euskal Herriko kaleetan kolonialismoarekin eta esklabotzarekin lotura duten pertsonaiek duten presentzia aztertu du, nazioartean sinbolo... [+]
Les Bascos elkarteak abiarazi du "Berdintasunaren bideak" ekinema, Euskal Herriko historiako emakume ezezagunak gogora ekartzeko.
Presio herritarra egin eta gaia Udalera eramateko asmoz, sinadura bilketa abiatu dute interneten, 1936ko Espainiako Gerra Zibilaren ondorioz Espainia plaza izena hartu zuenak jatorrizko izena berreskuratu dezan: Plaza Berria.
Aho batez onartu zuen Erandioko osoko bilkurak, urriaren 31ko saioan, frankismoagaz lotutako pertsonen izenak kentzea kale-izendegitik. Horien ordez zer izen ipini erabakitzeko herri-kontsulta egingo dute.
Hala jakinarazi du Iruñeko Udalak ohar bidez. Aurreko alkate Joseba Asironek apirilean aldatutako etorbidearen izena lehengora itzuliko dute.
Non daude emakumeen izenak? Donostiako espazio publikoen izendegian emakumezkoen izena aurkitzea lan zaila da. Grosen, esaterako, ez dago emakume izena duen elementu bakar bat ere. Emakumeak eta Hiria Foroak urte ugari daramatza hiria genero ikuspegitik lantzen, eta gabezia hori... [+]
Hernaniko udalak "Andre kalea" izena itzuliko dio ofizialki larunbatean herriko kaxkoko kale nagusietako bati. Etxetik aulkiak jaitsi eta elkarrekin kalean lan eta jolas egiten zuten haiei leku egingo die izendegiak.