Esp-etxeetakoentzako kronika

  • Urte garai honek oparitzen dizkigun apaingarriak landare ia guztietan ikus daitezke; ez etxeko balkoitik, ordea. Kronikatxo bat egin nahi dinat, bai baitzekinat zuen edadeko jendeak, natura hain gertutik sentitu izan dezutenek, zenbateraino jarraitzen diozuten landareen seinaleen hurrenkerari.


2020ko apirilaren 09an - 06:02

Gaur hilabete omen daraman esp-etxean, Mertxe Txiki; oraintxe esan zaidan semeak. Eta gure amona-aitonekin gogoratu naun. Hik bezalaxe balkoi ondrosoa badine haiek ere, baina etxe tarte estu samarrean eta ezin natura bere osotasunean ikusi. Gutxiago xehetasunak. Urte garai honek oparitzen dizkigun apaingarriak landare ia guztietan ikus daitezke; ez etxeko balkoitik, ordea. Kronikatxo bat egin nahi dinat, bai baitzekinat zuen edadeko jendeak, natura hain gertutik sentitu izan dezutenek, zenbateraino jarraitzen diozuten landareen seinaleen hurrenkerari. "Orain landare hori loratu da, beste hari lorea joan zaion, hurrengo bat hostoz jantzi den...". Horri fenologia esaten zionagu; hitza ez jakinagatik horretan ere artistak zarete.

Zenbaitek, badakin, udaberria iritsi dela dioten sahatsaren (Salix atrocinerea) loraldia joan den. Baita hostoa galtzen duen magnoliarena ere (Magnolia soulangeana). Elorri beltzaren (Prunus spinosa) loraldi zurietan zuria ere azkenekotan zion. Zumar hostotxikia (Ulmus minor) ere bere onenera iritsi den; zuhaitz handiak lorez lepo izan ditun, eta bero hauekin laster hostoz gainezka, badakin, berde bizi dotore horrekin. Zumar txikienak, loratzeko gai ez direnek, dagoenerako hosto polita dine. 

Haritzak, beno haritzek (Quercus robur), berde bizitik gorrirako aukera guztia dine hostajeetan. Bateren bat ikusiko dun balkoitik urrutira. Adar muturretan poxpolinak borobiltzen ari zaizken gaixotuei. 

Loraldi betean zeuden lizarra (Fraxinus excelsior) bere lore arrak erakutsiz, udareondoak (Pyrus spp.) zuri-zuri, gereziondoak (Prunus avium) ere bai baina ez din urte ona, nonbait; loraldi sare samarra dine, ez behintzat arbola zuri-zuri bete-bete jartzen den horietakoa. Intsusa (Sambucus nigra) ere loratzen hasi dun, horixe, hasi besterik ez dun egin. Borraja (Borago officinalis) eta galego-aza edo bazka-aza ( Brassica oleracea “Viridis”) loratzen hasita zauden eta erlastarrak hantxe zabiltan gozo-gozo, nahikoan.

Zaingorriak (Geranium robertianum) eta ilarrondokoak (Arum italicum) lorea zabal-zabal dine. Atzo ikusi dizkinat ilarrondoko batzuk basurdeak uxarrean ipurditik atera eta azpiko erraboilak janda. Hain gustuko ditunan lorontzietako klibiak (Clivia miniata) eta paradisuko hegaztia (Strelitzia reginae) lore laranjaz mukuru zeuden. Aukera dugun hurrengoan hire balkoira eraman behar dinagu bana.

Mizpira (Mespilus germanica), kiwia (Actinidia sinensis) eta mahatsa (Vitis vinifera) hostoak irekitzen ari ditun.

Berdantzart, eguneroko bueltaxkan, lehen marrubitxoak (Fragaria vesca) jan nizkinan, gozatuko hunan ederki heuk ere... eta haiek janda eta berehala entzun ninan kukua lehenengoz. Bai, bai, dagoeneko kuku-belarrak (Aquileguia vulgaris) ere bere lore moreak erakusgai zeuzkan.

Musu handi bat. Esp-etxeetara musu handi-handi bana.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
2025-04-07 | Jakoba Errekondo
Ustezko nekazaritza eta lur lantzea

Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.


2025-04-07 | Iñaki Sanz-Azkue
Suge arrantzalea, errekan barrena

Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]


2025-04-07 | Garazi Zabaleta
Soilik
Lursail txikian eta inbertsio erraldoirik gabe garatu daitezkeen proiektu agroekologikoak

Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]


Apirila, zikloaren hasiera

Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]


2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohea berotzearen teknika

Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.


2025-03-31 | Garazi Zabaleta
Errekauek
“Errekauek” eta “enkarguk” etxean jasotzeko proiektua Azpeitian eta Azkoitian

Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]


2025-03-31 | Nagore Zaldua
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak

Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


2025-03-24 | Garazi Zabaleta
Koloreko
Landareetatik eratorritako ile-koloratzaile natural eta ekologikoak

Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]


2025-03-24 | Irati Diez Virto
Lamia oinak bueltan dira

Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]


2025-03-24 | Jakoba Errekondo
Ilargiko borda, lurra eta ilintia

Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]


Samariar baltsamoa

Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]


Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-17 | Jakoba Errekondo
Magnolian kakalardoa polen-mamitan

Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.


Eguneraketa berriak daude