Ikastetxeetako guraso elkarteek antolatzen dituzten eskolaz kanpoko jardueretan arrakala sortzen dela kontatu dugu berriki ARGIAn, baliabideak dituzten eta baliabide nahikorik ez duten (eta beraz, eskaintzen diren jardueretan parte hartu ezin duten) familietako umeen artean.

Bada, beste arrakala bat azaleratu du Espainiako Estatuko Herriaren Defendatzaile Ángel Gabilondok: desgaitasunen bat duten haurrek aisialdian sufritzen duten diskriminazioa. Hego Euskal Herriko Arartekoaren rola du Herriaren Defendatzaileak, eta 2024ari dagokion urteko txostena kaleratu berritan, kapitulu oso bat eskaini dio gai honi. Ez alferrik, ugariak dira familiengandik (“bereziki amen partetik, zaintzaile nagusiak diren aldetik”, dio) eta elkarteetatik jaso dituen kexak, premia bereziak dituzten gazteek ezin dutelako halako ekintzetan parte hartu.

Nagusiki arrazoiak dira bai eskola-orduetan bai eskola orduetatik kanpo antolaturiko jarduera hauek sarri ez daudela egokituta, monitoreek ez dutela behar bezalako formaziorik haur horiez arduratzeko, eta irisgarrigarritasunik gabeko lekuetan egiten direla. Herriaren Defendatzaileak gogoratu du ikastetxeak eskainitako ekintzak hezkuntza proiektuaren parte direla eta hortaz, behar bereziko ikasleak kontuan hartuko dituen eskaintza bermatu behar dutela.

Onura (edo kalte) bikoitza

Sozioekonomikoki zaurgarrienak kanpoan geratzen direla-eta, nabarmendu genuen ekintza hauek inportanteak direla, “inpaktu oso esanguratsua” dutelako ikasleen ikaskuntza prozesuan eta hiriko kohesio sozialean. Herriaren Defendatzaileak ere, jarduera hauen garrantzia azpimarratu du: “Desgaitasun fisikoa edo intelektuala duten haurrentzat, eskolaz kanpoko jarduerek, kirol ekintzek eta udalekuek onura bikoitza dute: aisialdi denboraz gozatzeaz gain, haien osasunerako lagungarriak dira eta harreman sozialak sortu eta indartzeko baliagarriak dira”. Gainera, kontziliazioari begira “funtsezko erraminta” direla gogoratu du txostenak.

Jarduera batzuetan eta besteetan inplikatuta dauden administrazioei eskatu die ikasleen beharrei erantzuteko gaitasuna duten monitore eta pertsonak prest izan ditzala.

Desgaitasunaren Espainiako Behatokiaren arabera, behar bereziak dituzten ikasleen artean gehiengoak autismoaren espektroko nahasmenduren bat du, desgaitasun intelektuala dutenak daude segidan, baita jarrera nahasmendu larridunak ere, jarraian mugitzeko arazoak dituztenak, eta ondoren entzuteko edo ikusteko problemak dituztenak.